Rozdział IV.doc

OGÓLNE WPROWADZENIE DO MSZAŁU RZYMSKIEGO

ROZDZIAŁ IV
RÓŻNE FORMY SPRAWOWANIA MSZY ŚWIĘTEJ

112. W Kościele lokalnym pierwsze miejsce ze względu na znaczenie symboliczne należy przyznać Mszy świętej, której przewodniczy biskup w otoczeniu swego prezbiterium, diakonów oraz świeckich pełniących posługi 90 i w której święty lud Boży w pełni i czynnie uczestniczy. Wtedy bowiem w szczególny sposób objawia się Kościół.

We Mszy świętej, którą sprawuje biskup lub której przewodniczy, nie celebrując Eucharystii, należy zachować zasady podane w Caeremoniale episcoporum 91.

113. Należy też bardzo cenić Mszę świętą sprawowaną z udziałem jakiejś wspólnoty, zwłaszcza parafialnej, ponieważ przedstawia ona Kościół powszechny w określonym czasie i miejscu. Odnosi się to przede wszystkim do wspólnej Mszy niedzielnej 92.

114. Wśród Mszy świętych sprawowanych przez pewne wspólnoty szczególne miejsce zajmuje Msza konwentualna, stanowiąca część codziennego Oficjum, nazywana "Mszą zgromadzenia". Chociaż dla tych Mszy nie przewiduje się żadnej specjalnej formy celebrowania, to jednak bardzo jest wskazane, aby były one śpiewane i by brali w nich pełny udział wszyscy członkowie wspólnoty, czy to zakonnicy, czy kanonicy. Podczas takiej Mszy poszczególni członkowie wspólnoty powinni pełnić funkcje liturgiczne stosownie do uprawnień wynikających ze święceń lub powierzonych im posług. Wypada zatem, aby wszyscy kapłani, którzy z racji duszpasterskich nie są zobowiązani do celebrowania indywidualnie, koncelebrowali Mszę świętą konwentualną. Ponadto wszyscy kapłani, którzy należą do tej wspólnoty i z racji duszpasterskich są zobowiązani do celebrowania indywidualnie dla dobra wiernych, mogą tego samego dnia koncelebrować Mszę świętą konwentualną albo "Mszę zgromadzenia" 93.

Wypada bowiem, aby kapłani, którzy biorą udział w celebracji eucharystycznej, jeśli nie zwalnia ich od tego słuszna przyczyna, z zasady pełnili urząd posługi wynikający z przyjętych święceń, a więc by uczestniczyli jako koncelebransi, ubrani w szaty liturgiczne. Jeśli nie celebrują, niech biorą udział ubrani we własny strój chórowy albo komżę nałożoną na sutannę.

I. MSZA ŚWIĘTA Z LUDEM

115. Określenie "Msza święta z ludem" oznacza taką Mszę, w której uczestniczą wierni. Zwłaszcza w niedziele i święta obowiązujące należy ją sprawować w miarę możliwości ze śpiewem i z odpowiednią liczbą usługujących 94. Można ją jednak sprawować także bez śpiewu i z jednym ministrantem.

116. W każdej formie Mszy świętej może wziąć udział diakon pełniący swoje funkcje. Wypada, by celebrującemu kapłanowi z zasady asystowali: akolita, lektor i kantor. Jednakże niżej przedstawiony obrzęd przewiduje także możliwość udziału większej liczby usługujących.

Przygotowania

117. Ołtarz ma być nakryty przynajmniej jednym białym obrusem. Na ołtarzu lub obok niego na czas każdej celebracji stawia się przynajmniej dwa świeczniki z zapalonymi świecami; może ich być więcej: cztery lub sześć, zwłaszcza w niedzielę albo obowiązujące święto, lub, gdy celebruje biskup diecezjalny, siedem. Również na ołtarzu lub w jego pobliżu ma się znajdować krzyż z wizerunkiem Chrystusa ukrzyżowanego. Świeczniki i krzyż można też wnieść w procesji na wejście. Na ołtarzu można położyć księgę Ewangelii, odrębną od księgi innych czytań, jeśli się jej nie przynosi podczas procesji na wejście.

118. Należy również przygotować:
a) obok krzesła dla kapłana: mszał oraz, gdy zachodzi potrzeba, książkę ze śpiewami;
b) na ambonie: księgę czytań;
c) na kredensie: kielich, korporał, puryfikaterz i zależnie od potrzeby palkę; nadto patenę i puszki, jeśli są potrzebne, z chlebem do Komunii kapłana przewodniczącego, diakona, usługujących i ludu; ampułki z winem i wodą, jeśli tego wszystkiego nie przynoszą wierni w procesji na przygotowanie darów; naczynie z wodą do pobłogosławienia, jeśli ma się odbyć pokropienie wiernych; patenę do Komunii wiernych; przybory do umycia rąk.

Kielich należy przykryć welonem, który może być w kolorze dnia lub biały.

119. W zakrystii należy przygotować szaty liturgiczne (por. nry 337341) dla kapłana, diakona i innych usługujących, uwzględniając rozmaite formy celebrowania:
a) dla kapłana: albę, stułę i ornat;
b) dla diakona: albę, stułę i dalmatykę; dalmatyki można jednak nie używać, gdy jej brak albo liturgia ma charakter mniej uroczysty;
c) dla innych usługujących: alby lub inne szaty prawnie zatwierdzone 95.
Wszyscy, którzy nakładają albę, używają także paska i humerału, chyba że ze względu na krój alby nie są potrzebne.
Jeśli odbywa się procesjonalne wejście, należy przygotować także Ewangeliarz; w niedziele i święta kadzielnicę i łódkę z kadzidłem, jeśli się go używa; krzyż, który ma być niesiony w procesji oraz świeczniki z zapalonymi świecami.

A) MSZA ŚWIĘTA BEZ DIAKONA

Obrzędy wstępne

120. Gdy lud się zgromadzi, kapłan i usługujący, ubrani w szaty liturgiczne, udają się do ołtarza w następującym porządku:

a) ministrant z dymiącą kadzielnicą, jeśli się stosuje okadzenia;
b) ministranci niosący zapalone świece, a pomiędzy nimi akolita albo inny ministrant z krzyżem;
c) akolici oraz inni ministranci;
d) lektor, który może nieść nieco uniesiony ku górze Ewangeliarz, nie zaś lekcjonarz;
e) kapłan celebrujący.
Jeśli używa się kadzidła, kapłan przed wyruszeniem procesji nakłada kadzidło do kadzielnicy i błogosławi w milczeniu znakiem krzyża.

121. W czasie procesji do ołtarza śpiewa się pieśń na wejście (por. nry 47-48).

122. Po przybyciu do ołtarza kapłan i usługujący wykonują głęboki ukłon.
Przyniesiony w procesji krzyż z wizerunkiem Chrystusa ukrzyżowanego można ustawić obok ołtarza, aby pełnił funkcję krzyża ołtarzowego, który winien być tylko jeden. W przeciwnym razie należy krzyż procesyjny ustawić w godnym miejscu. Świeczniki umieszcza się na ołtarzu lub obok niego. Ewangeliarz kładzie się na ołtarzu.

123. Kapłan podchodzi do ołtarza i całuje go na znak czci. Następnie może okadzić krzyż i ołtarz, obchodząc go dokoła.

124. Potem kapłan podchodzi do krzesła na miejscu przewodniczenia. Kiedy zakończy się śpiew na wejście, kapłan i wierni stojąc żegnają się. Kapłan mówi: W imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego, a lud odpowiada: Amen.

Następnie kapłan, zwrócony do ludu, rozkładając ręce, pozdrawia go; stosuje przy tym jedną z przewidzianych formuł. Z kolei on sam lub odpowiednio przygotowany ministrant może w bardzo zwięzłych słowach wprowadzić wiernych w treść Mszy świętej danego dnia.

125. Następuje akt pokuty. Potem zgodnie z przepisami śpiewa się lub recytuje: Panie, zmiłuj się (por. nr 52).

126. Podczas pewnych celebracji śpiewa się lub odmawia: Chwała na wysokości (por. nr 53).

127. Następnie kapłan wzywa lud do modlitwy, mówiąc ze złożonymi rękami: Módlmy się. Wszyscy razem z kapłanem przez krótki czas modlą się w milczeniu. Potem kapłan rozkłada ręce i odmawia kolektę, którą lud potwierdza aklamacją: Amen.

Liturgia słowa

128. Po kolekcie wszyscy siadają. Kapłan w bardzo zwięzłych słowach może wprowadzić wiernych w Liturgię słowa. Lektor udaje się na ambonę i z lekcjonarza umieszczonego tam już przed Mszą świętą wygłasza pierwsze czytanie, którego wszyscy słuchają. Na koniec lektor wypowiada aklamację Oto słowo Boże, na którą wierni odpowiadają: Bogu niech będą dzięki.

Zależnie od okoliczności można zachować krótką chwilę milczenia, aby wszyscy zastanowili się nad tym, co usłyszeli.

129. Następnie psałterzysta albo sam lektor śpiewa wersety psalmu, lud zaś jak zwykle powtarza refren.

130. Jeśli przed Ewangelią jest drugie czytanie, lektor wygłasza je z ambony. Wszyscy słuchają i na koniec odpowiadają na aklamację jak wyżej (nr 128). Następnie można zachować krótką chwilę milczenia.

131. Potem wszyscy wstają i wykonuje się Alleluja lub inny śpiew, zależnie od okresu liturgicznego (por. nry 62-64).

132. W czasie Alleluja lub innego śpiewu kapłan nakłada kadzidło i błogosławi, jeśli się stosuje okadzenia. Po czym pochylony przed ołtarzem i mając ręce złożone, mówi cicho: Wszechmogący Boże, oczyść serce.

133. Potem bierze Ewangeliarz, jeśli jest złożony na ołtarzu, i poprzedzany przez świeckich ministrantów, którzy mogą nieść kadzidło i świece, udaje się na ambonę, niosąc Ewangeliarz nieco uniesiony ku górze. Uczestnicy zwracają się w stronę ambony, okazując szczególną cześć dla Ewangelii Chrystusa.

134. Na ambonie kapłan otwiera księgę, po czym mając ręce złożone, mówi: Pan z wami. Lud odpowiada: I z duchem twoim. Następnie kapłan dodaje: Słowa Ewangelii według świętego N., czyniąc wielkim palcem znak krzyża na księdze, na swym czole, ustach i piersiach. To samo czynią wszyscy inni. Lud wypowiada aklamację: Chwała Tobie, Panie. Następnie kapłan, jeśli stosuje się okadzenia, okadza księgę (por. nry 276-277). Potem wygłasza Ewangelię, na koniec zaś dodaje aklamację: Oto słowo Pańskie, lud zaś odpowiada: Chwała Tobie, Chryste. Kapłan całuje księgę, mówiąc cicho: Niech słowa Ewangelii zgładzą nasze grzechy.

135. Gdyby nie było lektora, sam kapłan, stojąc na ambonie, wygłasza wszystkie czytania i psalm. Tam też, jeśli stosuje się okadzenia, kapłan nakłada i błogosławi kadzidło oraz głęboko pochylony, modli się cicho słowami: Wszechmogący Boże, oczyść serce.

136. Kapłan, stojąc przy krześle lub na ambonie albo, zależnie od okoliczności, w innym stosownym miejscu, wygłasza homilię. Po niej można zachować krótką chwilę milczenia.

137. Wyznanie wiary śpiewa lub recytuje kapłan razem z ludem (por. nr 68). Wszyscy stoją. Na słowa: I za sprawą Ducha Świętego itd. głęboko się pochylają, a w uroczystości Zwiastowania i Narodzenia Pańskiego przyklękają.

138. Po wyznaniu wiary kapłan, stojąc przy krześle i mając ręce złożone, krótką zachętą wzywa wiernych do modlitwy powszechnej. Następnie kantor albo lektor, lub ktoś inny, z ambony albo z innego odpowiedniego miejsca, podaje ludowi intencje, na które lud odpowiada. Na koniec kapłan, mając ręce rozłożone, wypowiada końcową formułę modlitwy.

Liturgia eucharystyczna

139. Po zakończeniu modlitwy powszechnej wszyscy siadają i rozpoczyna się śpiew na przygotowanie darów (por. nr 74).

Akolita albo inny świecki ministrant umieszcza na ołtarzu korporał, puryfikaterz, kielich, palkę i mszał.

140. Jest wskazane, aby udział wiernych uwidocznił się przez złożenie czy to chleba i wina do sprawowania Eucharystii, czy też innych darów na potrzeby Kościoła i ubogich.
Dary wiernych może kapłan przyjmować przez akolitę lub innego ministranta. Chleb i wino do Eucharystii wręcza się celebransowi, który zanosi je na ołtarz; pozostałe zaś dary składa się w innym odpowiednim miejscu (por. nr 73).

141. Przy ołtarzu kapłan bierze od akolity lub innego usługującego patenę z chlebem i trzymając ją obiema rękami, wzniesioną nieco nad ołtarzem, wypowiada cicho słowa: Błogosławiony jesteś, Panie. Następnie patenę z chlebem kładzie na korporale.

142. Potem, stojąc z boku ołtarza, wlewa do kielicha wino i trochę wody; wypowiada przy tym cicho słowa: Przez to misterium wody i wina. Ampułki podaje mu ministrant. Po powrocie przed środek ołtarza bierze kielich obiema rękami, wznosi go nieco nad ołtarzem i mówi cicho: Błogosławiony jesteś, Panie. Następnie stawia kielich na korporale i jeżeli trzeba, nakrywa go palką.

Jeśli na przygotowanie darów nie wykonuje się śpiewu ani nie gra na organach, kapłan podczas składania chleba i wina może głośno wypowiedzieć formuły błogosławieństwa, na które lud odpowiada aklamacją: Błogosławiony jesteś, Boże, teraz i na wieki.

143. Gdy kapłan postawi kielich na ołtarzu, pochyla się i mówi cicho: Przyjmij nas, Panie.

144. Następnie, jeżeli stosuje się okadzenia, kapłan nakłada i w milczeniu błogosławi kadzidło, po czym okadza dary ofiarne, krzyż i ołtarz. Ministrant, stojąc z boku ołtarza, okadza kapłana, a następnie lud.

145. Po modlitwie: Przyjmij nas, Panie albo po okadzeniu kapłan, stojąc z boku ołtarza, myje ręce, mówiąc cicho: Obmyj mnie, Panie, z mojej winy. Ręce polewa mu wodą ministrant.

146. Powróciwszy znów przed środek ołtarza, kapłan, zwrócony do ludu, rozkładając oraz składając ręce, wzywa wiernych do modlitwy słowami: Módlcie się itd. Lud wstaje i odpowiada: Niech Pan przyjmie Ofiarę. Następnie kapłan rozkłada ręce i wypowiada modlitwę nad darami. Na koniec lud odpowiada: Amen.

147. Następnie kapłan rozpoczyna Modlitwę eucharystyczną. Zgodnie z przepisami (por. nr 365) wybiera jedną z modlitw znajdujących się w Mszale Rzymskim i zatwierdzonych przez Stolicę Apostolską. Z natury swojej Modlitwa eucharystyczna wymaga, aby wypowiadał ją sam kapłan, uprawniony do tego na mocy święceń. Lud zaś, ożywiony wiarą, łączy się z kapłanem w milczeniu oraz poprzez formuły ustalone w strukturze modlitwy eucharystycznej. Są to odpowiedzi w dialogu prefacji, Święty, aklamacja po konsekracji i aklamacja Amen po końcowej doksologii oraz inne aklamacje wprowadzone przez Konferencję Episkopatu i zatwierdzone przez Stolicę Świętą.

Usilnie się zaleca, aby kapłan śpiewał części Modlitwy eucharystycznej mające melodie.

148. Rozpoczynając Modlitwę eucharystyczną, kapłan rozkłada ręce i śpiewa lub mówi: Pan z wami. Lud odpowiada: I z duchem twoim. Kiedy następnie mówi: W górę serca, wznosi ręce. Lud odpowiada: Wznosimy je do Pana. Z kolei kapłan, mając rozłożone ręce, dodaje: Dzięki składajmy Panu, Bogu naszemu. Lud odpowiada: Godne to i sprawiedliwe. Potem kapłan wygłasza dalszy ciąg prefacji, trzymając ręce rozłożone. Pod koniec składa ręce i razem z wszystkimi uczestnikami śpiewa lub głośno mówi: Święty (por. nr 79 b).

149. W dalszym ciągu kapłan wypowiada Modlitwę eucharystyczną zgodnie z przepisami zamieszczonymi przy poszczególnych modlitwach.
Jeżeli celebrujący kapłan jest biskupem, po słowach: razem z Twoim sługą, naszym papieżem N. dodaje: i ze mną, niegodnym sługą Twoim. Jeśli biskup celebruje poza swoją diecezją, po słowach: razem z Twoim sługą, naszym papieżem N., dodaje: z bratem moim N., biskupem Kościoła N., i ze mną, niegodnym sługą Twoim.
Biskupa diecezjalnego albo tego, który jest z nim zrównany w prawie, wymienia się taką formułą: Twojego sługę, naszego papieża N. i naszego biskupa (wikariusza, prałata, prefekta, opata) N. W Modlitwie eucharystycznej wolno wymienić biskupów koadiutorów i pomocniczych. Gdy trzeba wspomnieć kilku, używa się formuły ogólnej: naszego biskupa N. i jego biskupów pomocniczych. W każdej Modlitwie eucharystycznej należy te formuły odpowiednio dostosować, biorąc pod uwagę prawidła gramatyki.

150. Jeśli okoliczności za tym przemawiają, krótko przed konsekracją ministrant dzwonkiem daje znak wiernym. Podobnie dzwoni zgodnie z miejscowym zwyczajem, gdy kapłan ukazuje wiernym święte postacie.
Jeśli stosuje się okadzenia, kiedy kapłan ukazuje ludowi Hostię i kielich, ministrant je okadza.

151. Po konsekracji, gdy kapłan powie: Oto wielka tajemnica wiary, lud wypowiada aklamację, stosując jedną z formuł podanych w mszale.

Pod koniec Modlitwy eucharystycznej kapłan bierze patenę z Hostią oraz kielich, i trzymając je podniesione, sam wypowiada doksologię: Przez Chrystusa. Na końcu lud odpowiada: Amen. Potem kapłan składa patenę i kielich na korporale.

152. Po Modlitwie eucharystycznej kapłan, mając złożone ręce, wypowiada słowa wezwania przed modlitwą Pańską, którą następnie wygłasza razem z wiernymi, trzymając rozłożone ręce.

153. Po modlitwie Pańskiej sam kapłan, nadal z rozłożonymi rękami, dodaje embolizm: Wybaw nas, który lud kończy aklamacją: Bo Twoje jest królestwo.

154. Następnie kapłan, mając rozłożone ręce, wypowiada głośno modlitwę: Panie, Jezu Chryste, Ty powiedziałeś; gdy ją skończy, rozkładając i składając ręce, wypowiada życzenie pokoju słowami: Pokój Pański niech zawsze będzie z wami. Lud odpowiada: I z duchem twoim. Następnie kapłan może dodać stosownie do okoliczności: Przekażcie sobie znak pokoju.

Kapłan może przekazać znak pokoju usługującym, zawsze jednak pozostając w prezbiterium, aby nie zakłócać celebracji. Niech uczyni podobnie, jeśli ze słusznej przyczyny pragnie przekazać znak pokoju niektórym wiernym. Wszyscy zaś zgodnie z postanowieniem Konferencji Episkopatu wyrażają sobie wzajemnie pokój i komunię miłości. Kiedy przekazuje się znak pokoju, można powiedzieć: Pokój Pański niech zawsze będzie z tobą lub Pokój z tobą. Na te słowa odpowiada się: Amen.

155. Potem kapłan bierze Hostię, łamie ją nad pateną i wpuszcza cząstkę do kielicha, mówiąc cicho: Ciało i Krew naszego Pana, Jezusa Chrystusa. W tym czasie chór i lud śpiewa lub recytuje: Baranku Boży (por. nr 83).

156. Następnie kapłan, mając złożone ręce, odmawia cicho modlitwę przed Komunią: Panie, Jezu Chryste, Synu Boga żywego lub Panie, Jezu Chryste, niech przyjęcie Ciała i Krwi.

157. Po odmówieniu modlitwy kapłan przyklęka, bierze Hostię konsekrowaną w tej Mszy świętej i trzymając ją uniesioną nieco nad pateną lub nad kielichem, zwrócony do ludu mówi: Oto Baranek Boży i wspólnie z ludem dodaje: Panie, nie jestem godzien.

158. Potem, zwrócony do ołtarza, kapłan mówi cicho: Ciało Chrystusa niech mnie strzeże na życie wieczne i ze czcią spożywa Ciało Chrystusa. Następnie bierze kielich i mówi: Krew Chrystusa niech mnie strzeże na życie wieczne, po czym ze czcią przyjmuje Krew Chrystusa.

159. Kiedy kapłan przyjmuje Najświętszy Sakrament, rozpoczyna się śpiew na Komunię (por. nr 86).

160. Następnie kapłan bierze patenę lub puszkę i podchodzi do przyjmujących Komunię, którzy zazwyczaj zbliżają się procesjonalnie.

Nie wolno samym wiernym brać konsekrowanego Chleba ani kielicha Krwi Pańskiej, ani tym bardziej przekazywać między sobą z rąk do rąk. Wierni przyjmują Komunię świętą w postawie klęczącej lub stojącej, zgodnie z postanowieniem Konferencji Episkopatu. Jeśli przystępują do niej stojąc, zaleca się, aby przed przyjęciem Najświętszego Sakramentu wykonali należny gest czci, który winien być określony tym samym postanowieniem.

161. Jeżeli udziela się Komunii świętej tylko pod postacią chleba, kapłan każdemu z przyjmujących ukazuje nieco uniesioną Hostię, mówiąc: Ciało Chrystusa. Przystępujący do Komunii świętej odpowiada: Amen i przyjmuje Najświętszy Sakrament do ust lub, jeśli jest to dozwolone, na dłoń, według swego uznania. Przystępujący do Komunii spożywa całą świętą Hostię tuż po jej przyjęciu.

Przy udzielaniu Komunii świętej pod obiema postaciami zachowuje się obrzędy opisane w nrach 284-287.

162. W rozdawaniu Komunii świętej mogą kapłanowi pomagać inni obecni prezbiterzy. Jeśli ich nie ma, a liczba przystępujących jest znaczna, kapłan może wezwać do pomocy szafarzy nadzwyczajnych, to jest ustanowionego obrzędem akolitę lub także innych wiernych, którzy zostali do tego prawnie upoważnieni 96. W razie potrzeby kapłan może jednorazowo upoważnić do rozdawania Komunii świętej odpowiednich wiernych 97.

Szafarze ci przystępują do ołtarza dopiero po przyjęciu Komunii świętej przez kapłana i z jego rąk otrzymują naczynia zawierające postacie eucharystyczne, jakie mają rozdawać wiernym.

163. Po rozdzieleniu Komunii świętej kapłan sam spożywa przy ołtarzu pozostałe konsekrowane Wino; konsekrowane zaś Hostie, które pozostały, albo spożywa przy ołtarzu, albo zanosi na miejsce przechowywania Eucharystii.

Po powrocie do ołtarza kapłan, gdyby znalazł okruszyny, zbiera je, a następnie, stojąc z boku ołtarza albo przy kredensie, oczyszcza patenę lub puszkę nad kielichem, po czym oczyszcza kielich, mówiąc cicho: Panie, daj nam czystym sercem itd. i wyciera go puryfiŹkateŹrzem. Jeżeli naczynia zostały oczyszczone przy ołtarzu, ministrant odnosi je na kredens. Można jednak naczynia do puryfikacji, zwłaszcza gdy jest ich wiele, pozostawić odpowiednio nakryte na ołtarzu lub na kredensie na rozłożonym korporale, a po Mszy świętej, gdy lud zostanie odesłany, dokonać oczyszczenia (puryfikacji).

164. Po puryfikacji kapłan może powrócić do krzesła na miejscu przewodniczenia. Można przez pewien czas zachować święte milczenie lub odśpiewać pieśń pochwalną albo psalm (por. nr 88).

165. Potem kapłan, stojąc przy krześle lub przy ołtarzu, zwrócony do ludu, mówi: Módlmy się i mając ręce rozłożone, odmawia modlitwę po Komunii; modlitwę może poprzedzić krótkie milczenie, o ile nie zachowano go zaraz po Komunii świętej. Modlitwę kończy aklamacja ludu: Amen.

Obrzędy zakończenia

166. Po modlitwie po Komunii można podać ludowi krótkie ogłoszenia, jeśli są przewidziane.

167. Następnie kapłan rozkłada ręce i pozdrawia lud słowami: Pan z wami, lud zaś odpowiada: I z duchem twoim. Kapłan ponownie składa ręce, a następnie lewą rękę kładzie na piersiach, prawą zaś unosi ku górze i dodaje: Niech was błogosławi Bóg wszechmogący i czyniąc nad ludem znak krzyża, wypowiada słowa: Ojciec i Syn, i Duch Święty. Wszyscy odpowiadają: Amen.

W niektóre dni i w pewnych okolicznościach tę formułę błogosławieństwa zgodnie z przepisami poprzedza modlitwa nad ludem lub inna formuła bardziej uroczysta.
Biskup błogosławi lud odpowiednią formułą, czyniąc trzykrotnie znak krzyża nad ludem 98.

168. Bezpośrednio po błogosławieństwie kapłan, mając ręce złożone, dodaje: Idźcie w pokoju Chrystusa; wszyscy odpowiadają: Bogu niech będą dzięki.

169. Wtedy kapłan na znak czci całuje ołtarz. Potem razem z usługującymi świeckimi składa głęboki ukłon i wraz z nimi odchodzi.

170. Jeśli po Mszy świętej następuje jakaś czynność liturgiczna, opuszcza się obrzędy zakończenia, to jest pozdrowienie, błogosławieństwo i odesłanie wiernych.

B) MSZA ŚWIĘTA Z DIAKONEM

171. Gdy w celebracji eucharystycznej uczestniczy diakon, ubrany w szaty liturgiczne, pełni następujące funkcje:
a) asystuje kapłanowi i idzie obok niego;
b) przy ołtarzu posługuje przy kielichu i mszale;
c) wygłasza Ewangelię i z upoważnienia celebrującego kapłana może głosić homilię (por. nr 66);
d) kieruje udziałem wiernych przez odpowiednie zachęty oraz podaje intencje modlitwy powszechnej;
e) pomaga celebrującemu kapłanowi w rozdawaniu Komunii świętej oraz oczyszcza i porządkuje naczynia liturgiczne;
f) jeśli nie ma innych usługujących, a zachodzi potrzeba, pełni należące do nich funkcje.

Obrzędy wstępne

172. W procesji do ołtarza diakon, niosąc uniesioną nieco ku górze księgę Ewangelii, poprzedza kapłana; jeśli nie niesie Ewangeliarza, idzie obok kapłana.

173. Jeśli niósł księgę Ewangelii, opuszcza ukłon po przyjściu do ołtarza i przystępuje do niego. Następnie składa na nim Ewangeliarz i wraz z kapłanem na znak czci całuje ołtarz.
Jeśli zaś nie niósł księgi Ewangelii, wykonuje jak zwykle wraz z kapłanem głęboki ukłon i razem z nim na znak czci całuje ołtarz.

Następnie, jeśli stosuje się okadzenia, asystuje kapłanowi przy nałożeniu kadzidła oraz okadzaniu krzyża i ołtarza.

174. Po okadzeniu ołtarza udaje się z kapłanem do siedzeń i tam pozostaje obok kapłana, usługując mu w miarę potrzeby.

Liturgia słowa

175. Podczas Alleluja lub innego śpiewu diakon usługuje kapłanowi przy nałożeniu kadzidła, gdy są okadzenia. Następnie głęboko pochyla się przed kapłanem i prosi go o błogosławieństwo, mówiąc półgłosem: Pobłogosław mnie, ojcze. Kapłan udziela mu błogosławieństwa, mówiąc: Niech Pan będzie w sercu twoim itd. Diakon wyprostowany, żegna się i odpowiada: Amen, po czym przed ołtarzem wykonuje głęboki ukłon, bierze księgę Ewangelii z ołtarza, jeśli jest tam złożona, i niosąc ją uniesioną nieco ku górze, udaje się na ambonę. Poprzedza go turyferarz niosący dymiącą kadzielnicę i ministranci z zapalonymi świecami. Stanąwszy na ambonie, diakon, mając złożone ręce, pozdrawia lud, mówiąc: Pan z wami. Następnie mówi: Słowa Ewangelii według świętego N., kciukiem prawej ręki czyniąc znak krzyża na księdze, a potem na swoim czole, ustach i piersiach. Okadza księgę i wygłasza Ewangelię. Na zakończenie dodaje: Oto słowo Pańskie, a wszyscy odpowiadają: Chwała Tobie, Chryste. Następnie całuje księgę na znak czci, mówiąc przy tym cicho: Niech słowa Ewangelii itd. i wraca do kapłana.

Kiedy diakon posługuje biskupowi, zanosi mu księgę do ucałowania albo sam ją całuje, mówiąc cicho: Niech słowa Ewangelii itd. Podczas bardziej uroczystych celebracji biskup, zależnie od uznania, błogosławi lud księgą Ewangelii.

Ewangeliarz można następnie zanieść na kredens albo na inne stosowne i godne miejsce.

176. Jeśli nie ma właściwego lektora, diakon wykonuje także inne czytania.

177. Po wstępie wypowiedzianym przez kapłana diakon podaje zwykle z ambony intencje modlitwy wiernych.

Liturgia eucharystyczna

178. Po modlitwie powszechnej kapłan pozostaje na miejscu przewodniczenia, diakon zaś przy pomocy akolity przygotowuje ołtarz; do diakona należy też przygotowanie naczyń liturgicznych. Diakon również towarzyszy kapłanowi podczas przyjmowania darów od ludu. Następnie podaje kapłanowi patenę z chlebem przeznaczonym do konsekracji; wlewa do kielicha wino i trochę wody, mówiąc cicho: Przez to misterium, po czym wręcza kielich kapłanowi. Przygotowania kielicha, tj. wlania wina i wody, może dokonać przy kredensie. Gdy są okadzenia, diakon usługuje kapłanowi, kiedy ten okadza dary ofiarne, krzyż i ołtarz, a następnie on sam lub akolita okadza kapłana i lud.

179. W czasie Modlitwy eucharystycznej diakon stoi w pobliżu kapłana, nieco za nim, i kiedy trzeba, usługuje mu przy kielichu i mszale.

Począwszy od epiklezy aż do podniesienia kielicha diakon zwykle klęczy. Jeśli jest więcej diakonów, jeden z nich przed konsekracją może nałożyć kadzidło do kadzielnicy oraz dokonać okadzenia Hostii i kielicha podczas podniesienia.

180. W czasie doksologii kończącej Modlitwę eucharystyczną diakon stojąc obok kapłana, który podnosi patenę z Hostią, trzyma podniesiony kielich aż do wypowiedzenia przez lud aklamacji: Amen.

181. Gdy kapłan odmówi modlitwę o pokój, a lud na jego słowa: Pokój Pański niech zawsze będzie z wami odpowie: I z duchem twoim, diakon stosownie do okoliczności, mając złożone ręce i zwrócony do ludu, wzywa do obrzędu pokoju, mówiąc: Przekażcie sobie znak pokoju. Sam zaś przyjmuje od kapłana znak pokoju i może go przekazać innym usługującym, stojącym w pobliżu.

182. Po Komunii kapłana diakon przyjmuje od kapłana Komunię pod obiema postaciami, a następnie pomaga kapłanowi w rozdzielaniu Komunii ludowi. Gdyby Komunii udzielano pod obiema postaciami, diakon usługuje przy kielichu. Po rozdzieleniu Komunii ze czcią spożywa przy ołtarzu resztę Krwi Chrystusa, w razie potrzeby wspomagany przez innych diakonów i prezbiterów.

183. Kiedy skończy się rozdzielanie Komunii, diakon wraca z kapłanem do ołtarza. Jeśli pozostały okruszyny, zbiera je, a następnie odnosi kielich i inne naczynia liturgiczne na kredens. Po puryfikacji naczyń przykrywa je jak zwykle; w tym czasie kapłan wraca na miejsce przewodniczenia. Naczynia przeznaczone do puryfikacji wolno jednak pozostawić na kredensie, umieszczone na korporale i odpowiednio nakryte, a puryfikacji dokonać po Mszy świętej, po odesłaniu ludu.

Obrzędy zakończenia

184. Gdy zostanie odmówiona modlitwa po Komunii, diakon podaje ludowi krótkie ogłoszenia, jeśli są przewidziane, chyba że sam kapłan wolałby to uczynić.

185. Jeśli stosuje się modlitwę nad ludem lub formułę uroczystego błogosławieństwa, diakon mówi: Pochyl...