ZAPALENIE OPON MÓZGOWYCH I MÓZGU MENINGITIS ET ENCEPHALITIS, MENINGOENCEPHALITIS
1. H. Weiner „Neurologia“
· izolowane zapalenie mózgu występuje rzadko
ETIOLOGIA:
· infekcja bakteryjna :
- Streptococcus pneumoniae :
® u dorosłych 30 – 50%
® u dzieci 10 – 20%
® u noworodków 0 – 5%
- Haemophilus influenzae :
® u dorosłych 1 – 3%
® u dzieci 40 – 60%
® u noworodków 0 – 3%
- Neiseria meningitidis :
® u dorosłych 10 – 35%
® u dzieci 25 – 40%
® u noworodków 0 – 1%
- pałeczki G(-) tj. E. coli :
® u dorosłych 1 – 10%
® u dzieci 1 – 2%
® u noworodków 50 – 60%
- paciorkowce :
® dorośli i dzieci 2 – 5%
® noworodki 20 – 40%
- gronkowce :
® 1 – 15 %
® najcz. dorośli
- Listeria monocytogenes :
® gł. noworodki i dorośli
- prątek gruźlicy :
® zapalenie opon
- krętek blady :
® ostre zapalenie opon
® kiła naczyniowo – mózgowa
- Borelia burgdorferii :
® zapalenie istoty białej mózgu i rdzenia
· zakażenia wirusowe (zapalenie mózgu) :
- arbowirusy :
® np. kleszczowe zapalenie mózgu
® np. kalifornijskie zapalenie mózgu
- Herpes simplex virus
® opryszczkowe zapalenie mózgu
- wirus wścieklizny
- wirus odry :
® podostre stwardniające zapalenie mózgu
- wirus varicella - zoster
- poliowirus
- ECHO
- Coxsackie
- wirus świnki
· zakażenia grzybicze :
- kryptokoki
· zakażenia pierwotniakowe :
- T. gondii
PATOGENEZA:
· drogi wnikania patogenu :
- droga krwiopochodna :
® bakterie (sepsa, ogniska przewlekłego zapalenia w organizmie)
® wirusy
® grzyby
- bezpośrednio, przez kontakt :
® zapalenie w sąsiedztwie (ucho środkowe, wyrostek sutkowaty, zęby, zatoki nosa)
® jako skutek złamań kości czaszki gdzie pozostaje szczelina w kościach, przez którą mogą się przedostawać bakterie (np. złamanie części skalistej kości sitowej może spowodować przejście patogenów z ucha środkowego)
· proces zapalny opon :
- zapaleniem opon nazywamy proces zapalny umiejscowiony w oponie miękkiej (leptomeningitis)
- proces zapalny jest rozlany, może się umiejscowić na :
® sklepistości mózgu (meningitis covexitalis)
® podstawie mózgu (meningitis basilaris)
- zmiany stwierdza się też w wyściółce komór, może dojść do powstania zrostów, blokady odpływu płynu mózgowo – rdzeniowego i powstania wodogłowia
· proces zapalny mózgu :
- najczęściej zakażenia wirusowe
- kształtowanie się objawów klinicznych zależy nie od rodzaju patogenu, ale głownie od lokalizacji procesu zapalnego
OBRAZ KLINICZNY:
- zapalenie opon i mózgu często współistnieją, tak więc ich objawy zwykle przeplatają się wykazując różne nasilenie
OBJAWY ZAPALENIA OPON :
· ból głowy :
- jest zwykle pierwszym objawem
- szybko się nasila i promieniuje do karku
- mogą dołączać się wymioty
· objawy oponowe :
· wzrost temperatury :
- w zakażeniach wirusowych zwykle mniejszy wzrost
- w zakażeniu gruźliczym może być nawet poniżej normy
- w zakażeniu opryszczkowym mózgu temperatura bardzo wysoka
· typowy przebieg ropnego zapalenia opon :
- początkowo pojawia się ból głowy, który szybko się nasila
- dołączają się wymioty
- tętno początkowo zwolnione, potem przyspiesza i może być nieregularne
- oddech zwykle przyspieszony
- przeczulica na bodźce świetlne, dotykowe i słuchowe
- temperatura
- objawy oponowe
- drgawki często u dzieci, rzadko u dorosłych
- początkowo chory jest pobudzony psychoruchowo, potem pojawia się senność i zamroczenie (zajęcie CUN), a w ciężkich przypadkach śpiączka
- tarcza n.II może być przekrwiona, czasem pojawia się obrzęk
- nieraz niedowłady mięśni gałkoruchowych, napięcie mięśni przeważnie ¯ (zajęcie CUN)
· w meningokokowym zapaleniu opon :
- często widuje się wybroczyny skórne (plamista wysypka):
® powstają wskutek wysiewu zakażenia do skóry
® wybroczyny nie bledną przy ucisku
® mogą mieć różne nasilenie
®
- może pojawić się uszkodzenie n. ślimakowego (co może przejść w trwałą głuchotę)
- może rozwinąć się zespół Waterhouse’a – Friederichsena (wylew krwi do nadnerczy)
OBJAWY ZAPALENIA MÓZGU :
· zaburzenia świadomości :
- od splątania do śpiączki
- często obserwuje się spowolnienie psychoruchowe, brak inicjatywy, apatię, zobojętnienie
- nierzadko zaburzenia psychiczne :
® dezorientacja
® niepokój
® zaburzenia psychiczne
· napady padaczkowe :
- zarówno uogólnione, jak i ogniskowe
· objawy ogniskowe :
- w zależności od lokalizacji i nasilenia miejscowego procesu zapalnego
· typowy przebieg :
- zazwyczaj rozpoczyna się ostro
- rzadziej obserwuje się rozwój dwufazowy :
® najpierw okres złego samopoczucia, temp., bólu głowy (objawy rzekomogrypowe)
® następnie krótka przerwa bezobjawowa
® po niej podostro występują objawy uszkodzenia układu nerwowego
- objawy ogólne :
® bóle głowy i temp.
® nudności i wymioty
® bóle mięśni i stawów
BADANIA DODATKOWE :
· badanie PMR :
- ciśnienie PMR :
...
MMikulicz