HaS04 w l litrze roztworu (roztwór l m) zawiera l mol. HgSO^ w ok. 947 g wody,
jest zatem ok. 1,06 molalny.
Oprócz tych sposobów wyrażania stężenia, z których najczęściej stosuje się w laboratoriach analitycznych: normalność, molowośó, % (wag-obj) i % (obj), stężenia analityczne wyraża się często w jednostkach ciężaru na jednostkę objętości, a zatem w g/l, g/ml, mg/l, mg/ml, ug/ml (używa się także dawnego odpowiednika y /ml).
W analizie śladowej przyjęte jest określanie' stężenia w częściach na milion, w skrócie ppm (parts per million) odpowiadające l ug/ml lub l ug/g oraz ostatnio w częściach na miliard, w skrócie ppb (parta per billion).
Dość często stosuje się też roztwory nasycone substancji, tj. zawierające największą w danej temperaturze możliwą ilość substancji w postaci rozpuszczonej. Roztwory takie powinny zawierać zawsze nadmiar substancji rozpuszczonej w postaci osadu na dnie naczynia, który gwarantuje, że stan nasycenia został osiągnięty.
Przygotowanie roztworów mianowanych o ściśle określonym stężeniu omówione będzie dalej w związku z metodami miareczkowymi (p. str. 438) oraz kolorymetrycznymi (p. str. 591).
Roztwory pomocnicze przygotowuje się, odważając substancje na wagach technicznych i odmierzając rozpuszczalnik cylindrem miarowym.
Roztwory trwałe przygotowuje się od razu w większych ilościach, zabezpieczając odpowiednio przed zmianą stężenia.
Często roztwory przygotowuje się przez rozcieńczanie bardziej stężonych roztworów. Wygodne jest wtedy korzystać z następującego uproszczonego sposobu obliczania: jeżeli z roztworu n %-owego (38 %) i wody (O %) chcemy otrzymać roztwór x %-owy (20 %-owy) to wpisujemy te dane krzyżowo:
n x—O
\ /, x
/ \ O n—x
88 20
\ ^ 20
/ V O 18
i odczytujemy, że trzeba w tym celu wziąć: (a;—0) części (20 części) roztworu n %-owego (38 %-owego) i zmieszać z {n—x} częściami (18 częściami) wody." Całe obliczenie dotyczy części wagowych. Części objętościowe można stosować tylko jeżeli podczas mieszania nie zachodzi kontrakcja objętości.
Sposób ten można rozszerzyć na mieszanie roztworów o dwóch stężeniach:
n % i m % (70 % i 40 %). Aby otrzymać roztwór a; %-owy (60 %-owy), analogicznie do sposobu podanego wyżej, piszemy:
n m—x
\ / x
/ \ m n—x
70 20
^ / 60
/ \ 40 10
czyli że trzeba wziąć w—a; części (20 cz.) roztworu n %-owego (70 %-owego) i zmieszać, z n—s, częściami (10 cz.) roztworu w %-owego (40 %-owego).
36
cycu83