Choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego (gonarthrosis)

   Jest to choroba niezapalna, przewlekła i postępująca dotycząca głównie ludzi starszych. Dotyczy zaburzeń równowagi pomiędzy procesami regeneracji a degradacji chrząstki stawowej i kości podchrzęstnej. 

   W ¾ przypadków gonartroza dotyczy kobiet.

Zmiany zwyrodnieniowe w stawach kolanowych stanowią drugą, po stawach biodrowych, lokalizację pod względem nasilenia dolegliwości. Obok samych zmian w stawach kolanowych stwierdza się często żylaki, obrzęki podudzi, przebarwienia i zmiany troficzne skóry.

Przebieg gonartrozy

   W przebiegu choroby zwyrodnieniowej chrząstka stawu kolanowego traci swoją gładkośc i sprężystośc, ulega zmatowieniu i z upływem czasu zaczyna pękac. Tworzące się ubytki chrzestne odsłaniają kości budujące staw. Zanikająca chrząstka oraz luźniejsze więzadła zaburzają anatomiczną budowę oraz stabilnośc stawu.

   Tkanka kostna pogrubia się i ulega sklerotyzacji. Na brzegach powierzchni stawowych tworzą się wały i wyrośla kostne (osteofity) oraz geody.

   Zmiany początkowe często umiejscawiają się na tylnej powierzchni rzepki, zwłaszcza na jej części przyśrodkowej. Później obserwuje się osteofity górnej i dolnej krawędzi rzepki, zwężenie szpary pomiędzy rzepką a kością udową oraz uszkodzenia struktury rzepki.

   W późnym okresie pojawiają się zmiany na powierzchni kości udowej. Chorzy skarżą się na ból w kolanie, szczególnie przy chodzeniu po schodach.

Gonartrozę możemy podzielic na:

·        Pierwotną- rozwijającą się samoistnie, bez wyraźnie uchwytnych przyczyn, możliwe, że rozwija się u osób predysponowanych genetycznie.

·        Wtórną- nakładającą się na stany chorobowe, które wcześniej uszkodziły chrząstkę stawu kolanowego. Spowodowana jest często zużyciem chrząstki stawowej, mikrourazami, nadmiernym bądź nieprawidłowym obciążeniem powierzchni stawu kolanowego.

Przyczyny:

ü     Zmiany wynikające ze starzenia się organizmu

ü     Urazy, mikrourazy oraz ich następstwa

ü     Czynniki genetyczne

ü     Otyłośc

ü     Wrodzona dysplazja stawu kolanowego

ü     Koslawośc i szpotawośc zarówno kolan jak i stóp

ü     Jałowa martwica kości kkd

ü     Nieprawidłowe obciążanie stawów kolanowych

ü     Złamania kkd i nieprawidłowe nastawienia

ü     Uszkodzenie więzadeł i torebek stawowych zmniejszające stabilnośc stawu kolanowego

ü     Choroby nasad kości długich kkd

ü     Zmiany w stawach biodrowych i ich zesztywnienia

Objawy kliniczne:

·        Ból będący wyrazem zajęcia tkanek wewnątrzstawowych i/lub okołostawowych (więzadła, torebki stawowe, mm.). Ból nie pochodzi z chrząstki, która nie jest unerwiona.

W okresie początkowym ból pojawia się podczas ruchu a zmniejsza się w spoczynku.

W okresie zaawansowanym może to być również ból spoczynkowy wynikający z:

                     1)wzrostu ciśnienia śródstawowego (powoduje to wzmożone napięcie torebki stawu kolanowego)

                     2)wzrostu ciśnienia śródkostnego oraz podrażnienia receptorów bólowych okostnej

·        Uczucie sztywności stawu kolanowego-szczególnie po dłuższym bezruchu

·        Ograniczenie ruchomości stawu-utrudnione poruszanie się

·        Niezgodnośc rzepkowo- udowa –dolegliwości pojawiające się przy zajęciu stawu rzepkowo- udowego objawiające się bólem podczas:

                             1)wstawania z pozycji siedzącej

                             2)schodzenia lub rzadziej wchodzenia na schody

                             3)przyklękania

·        Niezgodnośc udowo-piszczelowa –dolegliwości bólowe w stawie udowo- piszczelowym pojawiające się przy dłuższym obciążaniu kd.

Czasami ( w okresie zaostrzeń) pojawia się zatarcie obrysu stawu spowodowane obrzękiem oraz podwyższona ciepłota stawu będąca wynikiem zapalenia błony maziowej.

Badanie kliniczne i obraz radiologiczny

   Najważniejszym badaniem jest badanie radiologiczne za pomocą, którego wykrywamy:

ü     Zwężenie szpary stawowej, przeważnie nierównomierne, największe w osi działania sił

ü     Osteofity w kształcie dziobiastych kostnych narośli, najczęściej w sąsiedztwie krawędzi powierzchni stawowych nasad

ü     Zagęszczenie tkanki kostnej wzdłuż powierzchni nasad

ü     Geody

ü     Jamkowate ubytki pod powierzchnią nasad, zlokalizowane w osi największego obciążenia

Do innych badań zaliczamy też artroskopię diagnostyczną, scyntygrafie i rezonans magnetyczny.

Patologiczne zmiany zwyrodnieniowe w poszczególnych okresach choroby:

OKRES                ZMIANY

0                                                       brak zmian

1                                                       wątpliwe zwężenie szpary stawowej, możliwe osteofity

2                                                       wyraźne osteofity, brak lub dyskretne zwężenie szpary stawu

3                                                       umiarkowana osteofitoza, wyraźne zwężenie szpary stawowej, możliwe zniekształcenie stawu

4                                                       duże osteofity, znaczne zwężenie szpary stawu, obecny odczyn sklerotyzacji podchrzęstnej, zniekształcenie stawu