Muszą one być planowane. Przy sporządzaniu bierze się pod uwagę zeszłe sprawozdania. Potrzeba trzech lat aby powiedzieć coś o firmie. Sprawozdania te podlegają rewizji finansowej (robią to biegli).
1stycznia 95 roku weszła ustawa o rachunkowości. Jednym z warunków stowarzyszenia z UE jest regulacja zasad rachunkowości ustawą. Do końca 95 roku sprawy te regulował Minister Finansów rozporządzeniem.
Ustawa określa m.in. warunki jakim powinny odpowiadać sporządzane sprawozdania finansowe.
Ustawa nakłada obowiązek sporządzania przez jednostki sprawozdań finansowych na dzień:
- kończący rok obrotowy
- zakończenia działalności
- poprzedzający i zakończenia likwidacji
- poprzedzający i zakończenia postępowania upadłościowego
- poprzedzający zmianę formy prawnej
Roczne sprawozdanie finansowe każdej jednostki objętej przepisami ustawy składa się z:
- bilansu
- rachunku zysków i strat
- sprawozdania z przepływów środków pieniężnych, jeżeli sprawozdanie podlega obowiązkowemu badaniu
- informacji dodatkowej
Bilans zawsze sporządza się na określoną konkretną datę, np. 31 grudnia 1998r lub 30 czerwca 1998r. Nie musi to być ostatni dzień miesiąca czy też roku, jeżeli takie są potrzeby sporządzającego bilans (upadłość, likwidacja, zmiana zarządu).
Niewątpliwie natomiast wygodnie jest mieć bilans robiony na koniec miesiąca. Wiele rozliczeń przebiega w cyklu miesięcznym.
Bilanse roczne zawsze są robione na ostatni dzień miesiąca kończącego rok obrachunkowy. Jeżeli rok obrachunkowy trwa od 1 stycznia do 31 grudnia to tym dniem będzie 31 grudnia. Na każdy dzień bilans sporządzają np. banki. Gdy zmienia się zarząd bilans jest sporządzany w dniu, kiedy chce zarząd, a nie na koniec roku obrachunkowego.
Bilans jest ustaleniem pozycji finansowej firmy na datę jego sporządzenia.
Bilans przedstawia: co firma posiada, co firma jest winna, co należy do właścicieli, udziałowców,
To co firma posiada = aktywa
To co firma jest winna i to co należy do właścicieli, udziałowców = pasywa
Wszystko co jest w firmie należy do firmy, nie do właścicieli. Jeśli właściciel posiada 100% akcji firmy, to tylko te akcje są jego własnością.
Ze względu na sposób księgowania, to znaczy zasadę rejestracji każdego zdarzenia zawsze jako równych co do wielkości dwóch zapisów, jednego po stronie winien(debet), a drugiego po stronie ma(kredyt).
Technicznie formą prezentacji bilansu jest zawsze dwustronna tabela.
Stronę prawą bilansu „pasywa” zwykle prezentuje się w dwóch częściach:
1) kapitały własne
2) dług
DŁUG dzieli się na dwie części:
- zobowiązania bieżące
- zobowiązania długoterminowe
Przyjmuje się zwyczajowo, że zobowiązania zapadające w okresie jednego roku od daty, na którą sporządza się bilans, uznaje się za bieżące. Zobowiązania zapadające po okresie jednego roku od dnia na który sporządza się bilans uznaje się za długoterminowe (ale tylko z nazwy). Zasadą jest również, że ta część długu długoterminowego, która zapada w okresie roku jest traktowana w bilansie jako zobowiązanie bieżące i odpowiednio pomniejsza część długoterminową długu.
Zobowiązania bieżące (najważniejsze pozycje):
- papiery komercyjne (bony dłużne, weksle, pap. dłużne przedsiębiorstwa, bony handlowe) i inne zobowiązania wekslowe
- krótkoterminowe kredyty bankowe
- zobowiązania z tytułu dostaw i usług – rachunki do zapłacenia
- zobowiązania publiczno-prawne
- zobowiązania z tytułu wynagrodzeń i świadczeń
- zaliczki i przychody przyszłych okresów
- inne zobowiązania bieżące
- części zobowiązań długoterminowych
- bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów
- obligacje (powyżej 5 lat, jeśli poniżej to są to zwykłe bony)
- kredyty długoterminowe (poza częścią bieżącą)
- inne zobowiązania zapadające w okresach dłuższych niż rok
Rezerwy na pokrycie przyszłych zobowiązań i strat np. z tytułu udzielonych gwarancji, poręczeń, zawartych kontraktów na instrumenty pochodne, rozliczeń w związku z toczącymi się postępowaniami sądowymi przeciwko firmie, utraty należności od odbiorców utraty wartości posiadanych udziałów i akcji w innych firmach, przyszłych podatków są traktowane jako zobowiązania krótko albo długoterminowe zależne od oceny jaką jest perspektywa ich zajścia.
Części składowe kapitałów własnych:
- majątek obrotowy (pieniężny lub niepieniężny) wniesiony do firmy przez właścicieli, udziałowców lub akcjonariuszy (z tytułu akcji, udziałów) przysługuje ich posiadaczom udział w dochodach i po rozwiązaniu firmy i jej likwidacji udział w tym, co pozostaje po spieniężeniu majątku i zaspokojeniu wierzycieli. Akcja czy też udział nie daje współwłasności w majątku spółki, lecz tylko roszczenie o wydanie odpowiedniej części jaka wypadnie z likwidacji
- zatrzymane zyski z lat ubiegłych (był zysk i nie został przekazany akcjonariuszom, udziałowcom)
- nie podzielony wynik finansowy roku obrotowego
Pomniejszone o: niepokryte straty z lat ubiegłych, strata roku obrotowego, należne lecz nie wniesione wkłady (wyłącznie pieniężne) na poczet kapitału.
Nieruchomość używana na podstawie wieczystego użytkowania nie jest majątkiem firmy a także to co jest przedmiotem obrotu i sprzedaży.
Prawo dopuszcza opłatę akcji w jednej czwartej części ich wartości nominalnej, w takim przypadku w bilansie kapitały własne są wykazywane w pełnej kwocie a następnie pomniejszone o wniesione kwoty.
W warunkach wysokiej (dwucyfrowej) inflacji i występowania w aktywach majątku nie wg jego rzeczywistej wartości lecz często wg cen sprzed lat, minister finansów zarządza co jakiś czas aktualizację wartości księgowej części majątku, tj. zwiększenie wartości z jaką ma figurować w księgach firmy. W pasywach finansowy skutek przeszacowania występuje w części kapitał własny jako kapitał rezerwowy z aktualizacji wyceny. W przedsiębiorstwach państwowych i firmach, które powstały z ich przekształcenia, stanowi to często dominującą część „kapitałów własnych”.
PASYWA w bilansie umieszcza się w określonej kolejności, a mianowicie wg terminu ich zapadalności zaczynając od tych najbardziej oddalonym momencie ich zapadalności i kończąc na tych, które w istocie są zapadłe lub mogą w każdej chwili zapaść (od zobowiązań długoterminowych do krótkoterminowych).
A) kapitały własne
B) zobowiązania długoterminowe
C) zobowiązania krótkoterminowe
Kryterium podziału: czas użytkowania-cezura czasowa: rok.
Ustawa o rachunkowości nie określa dolnej granicy wartości środka trwałego jako kryterium zaliczania lub nie zaliczania danego składnika majątkowego do tej kategorii.
Majątek trwały:
- rzeczowy majątek trwały
- wartości materialne i prawne
- finansowy majątek trwały
- należności długoterminowe
Majątek rzeczowy:
- nieruchomości stanowiące własność lub współwłasność
- urządzenia i maszyny
- środki transportu
- koszty inwestycji rozpoczętych (koszty poniesione w realizacji inwestycji, które zostaną oddane do użytkowania łącznie z odsetkami, prowizjami, różnicami kursów, przedpłatami i zobowiązaniami powstałymi w toku realizacji inwestycji)
- inwentarz żywy o przewidywanym okresie używania więcej niż rok
- obcy majątek używany na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub innej umowy o podobnym charakterze, jeżeli na użytkowniku ciąży obowiązek dokonywania od tego majątku odpisów amortyzacyjnych.
Nie jest majątkiem firmy nieruchomość używana na podstawie wieczystego użytkowania. Obcy środek podlegający ewidencji poza bilansem a w przypadku zakupu lub otrzymania aportem – wartość niematerialna i prawna. Nie jest również to co jest przedmiotem obrotu i sprzedaży a więc nie jest używane na własne potrzeby.
Nie można ustalić dolnej granicy składników majątku niematerialnych i prawnych – kwalifikuje się nie mające rzeczowej formy składniki majątkowe wykorzystywane w działalności firmy dłużej niż rok, aby można go było zaliczyć do majątku trwałego
- prawa do wynalazków i patentów
- licencje
- prawa do znaków towarowych
- prawa autorskie
- wartość firmy
- koszty zakończonych prac badawczo-rozwojowych, których wyniki mogą być wykorzystane w nowej lub ulepszonej produkcji
- prawa do wieczystego użytkowania
- koszty organizacji spółki akcyjnej przy jej powoływaniu lub rozwoju
Majątek trwały, rzeczowy oraz niematerialny i prawny podlegają umorzeniu. Podstawą umorzenia jest dokonywanie odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej składników majątku trwałego lub jego wartości zaktualizowanej i traktowania tego odpisu jako kosztu jest plan amortyzacji. Plan zawiera dla każdego składnika majątku rzeczowego i każdego tytułu (pozycji) wartości niematerialnej i prawnej o wartości początkowej w dniu przyjęcia do używania wyższej niż 2 tys. zł., stawką procentową umorzenia i roczną kwotę umorzenia.
Ustawa o rachunkowości pozostawia firmom dość znaczną swobodę wyboru sposobu umorzenia (liniowe, degresywne, progresywne)
Wartości niematerialne i prawne objęte 5 letnim okresem amortyzacji stawka roczna 20%
- koszty prac badawczo-rozwojowych
- koszty organizacyjne ponoszone przy zakładaniu spółki
- prawo do spół. własnościowego lokalu użytkowego 40 lat (25%)
- inne tytuły niematerialne i prawne – nie więcej niż 10 lat
- budynki i budowle 2,5 – 10% 10 – 40%
- środki transportu 6-17%
Nie amortyzuje się:
- gruntów z wyjątkiem odkrywki, dzieł sztuki i eksponatów muzealnych.
Natomiast w rozumieniu przepisów podatku dochodowego CIT tylko amortyzacja według zasad i stawek określonych w rozporządzeniu Ministra Finansów w sprawie amortyzacji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych jest uznawana za koszt uzyskania przychodu.
Trwałe składniki majątku o wartości początkowej od 2000 zł w dół mogą być jednorazowo w całości umorzone w dniu przekazania do użytkowania.
Majątek trwały rzeczowy jak i niematerialny wykazuje się w bilansie wg wartości księgowej netto.
Wartość księgowa netto (WKN) to wartość początkowa tj. cena nabycia lub koszt wytworzenia powiększony o ewentualne ulepszenia, minus dokonane odpisy amortyzacyjne (umorzeniowe).
Amortyzacja jest obowiązkowa (obligatoryjna) wpisana w koszty majątku rzeczowego. Tylko w przypadku, kiedy maszyny nie pracują lub będą likwidowane można nie przeprowadzać amortyzacji.
- udziały i akcje w innych jednostkach nabyte w celu wywierania trwałego wpływu na nie lub czerpanie z nich korzyści oraz nabyte w podobnym celu długoterminowe papiery wartościowe
- udzielone pożyczki długoterminowe
- zapasy (np. produkcja w toku, nie wysłany towar)
- należności i roszczenia (rachunki do otrzymania)
- papiery wartościowe przeznaczone do obrotu
- środki pieniężne
Na zapasy składają się:
- materiały – to co nabyto i wyprodukowano na potrzeby własnej działalności gospodarczej
- półprodukty i produkty w toku – nie zakończony proces produkcji lub przetwarzania
- wyroby gotowe – zakończona produkcja lub przetwarzanie ale przed sprzedażą lub przekazaniem do sprzedaży
- towary – rzeczowe składniki majątkowe nabyte z przeznaczeniem do dalszej odsprzedaży bez poddawania ich procesom przetwarzania
- zaliczki na poczet dostaw
- należności z tytułu dostaw i usług
- należności z tytułu podatków i innych tytułów publiczno-prawnych
- należności dochodzone na drodze sądowej
Najwyższy stopień płynności tj. w warunkach poprawnie funkcjonującego rynku aktyw płynnych, do którego płynności porównywane są wszystkie pozostałe aktywa na podstawie łatwości i kosztów wymaganych do ich zamiany na gotówkę.
Na środki pieniężne składają się:
- krajowa i zagraniczna gotówka i bony pieniężne w kasie. Rozchody i przychody gotówki w kasie, które nie są udokumentowane dowodami kasowymi (dowody wpłaty i dowody wypłaty) uznawane odpowiednio za niedobory lub nadwyżki kasowe
- krajowe i zagraniczne środki pieniężne na rachunkach bankowych bieżących i terminowych
- czeki obce i weksle obce o terminie wykupu do 3 miesięcy (o terminie dłuższym zalicza się do papierów wartościowych przeznaczonych do obrotu)
Poniesione z góry wydatki, które dotyczą częściowo lub całkowicie przyszłych okresów np.:
- ubezpieczeniowa składka roczna zapłacona w czerwcu za cały rok (12 miesięcy)
- zapłacone z góry odsetki i prowizje od kredytów i pożyczek
- zapłacona z góry pierwsza część spłaty kapitału od kredytu długoterminowego
OGÓLNIE: nierozliczone koszty finansowe
Różnice kursowe powstałe w związku z wyceną na dzień bilansowy środków pieniężnych w walutach obcych zalicza się do przychodów lub kosztów operacji finansowych .
Ujemne różnice kursowe wynikające z przeliczenia stanu na dzień bilansowy nie spłaconych kredytów bankowych w walutach obcych, zalicza się do kosztów operacji finansowych, a dodatnie do przychodów przyszłych okresów.
Składniki aktywów prezentowane są na lewej stronie bilansu wg ściśle określonej kolejności, a mianowicie od aktywów niepłynnych poczynając, rzeczowy majątek trwały, grunty, budynki, budowle a na aktywach o najwyższym stopniu płynności (gotówce) kończąc.
- rzeczowy
- niematerialny
- finansowy
- zapasy
- należności
- papiery wartościowe
- gotówka i pozycje równorzędne
Specyfikacja aktywów nazywanych finansowymi polega na tym, że są one roszczeniami o zapłatę (np. należności z tytułu dostaw). W przypadku aktywów nie finansowych (np. posiadany budynek) nie występuje roszczenie do kogokolwiek o zapłatę.
Bilans wg dopasowania stopnia płynności (aktywów) i okresu zapadalności (pasywów).
Złota reguła bilansowa:
Aktywa niepłynne
leoo