30. STYL GALANT W MUZYCE (KLAWESYNIŚCI FRANCUSCY, SONATA I OPERA WŁOSKA, TWÓRCZOŚC SYNÓW BACHA, WCZESNA TWÓRCZOŚC KLASYKÓW)
Lata 1740-1780 duże znaczenie zyskał tzw. „sentymentalny styl” zwany stylem wzmożonej uczuciowości, wiązała się z pogłębieniem wyrazu muzycznego i objęła muzykę instrumentalną, styl wzmożonej uczuciowości i styl galant przenikały się; starano się wyeksponować pierwiastek uczuciowy, wyrazowość muzyki
· (fr. galant `elegancki, wytworny`)
· muzyczny odpowiednik rokoko w sztuce
· styl ten odznaczał się :
o lekkością
o finezja
o elegancja
· zarzucono formy polifoniczne na rzecz prostych form homofonicznych
· rozbudowana i różnorodna ornamentyka
· przykładem może być twórczość kompozytorów francuskich 1 poł. XVIII w. gł. klawesynistów
· w stylu tym nawiązywano do osiągnięć muzyki lutniowej:
o bogata ornamentyka
o szczególny typ wariacji ornamentalnych
o tendencja do ilustracyjnej programowości
· s. galant przenikał z Francji do innych ośrodków europejskich, stając się punktem wyjścia w procesie kształtowania nowego typu faktury utworu muzycznego
· styl związany z poziomem artystycznym i gustami sfer dworskich
MUZYKA KLAWESYNISTÓW FRANCUSKICH
v „klawesyniści francuscy” obejmują kilka generacji kompozytorów działających we Francji w latach 1650-1750, w poł. XVII wieku reprezentowali : Jacques Champion de Chambonnieres, Louis Couperin, Jean Henri d’Anglebert, a w XVIII w. Francois Couperin, Jean Philippe Rameau, Jean-Franocis Dandrieu, Louis-Claude Daquin
v Wykształcili formę suity i rozwinęli fakturę klawesynową;
v Formę suity klawesynowej charakteryzuje: swobodny układ części i zróżnicowanie ich liczby w poszczególnych utworach, w suitowych cyklach klawesynistów (określonych jako ordres i zamykanych w księgi) funkcjonują nadrzędne i obowiązujące w tej epoce schematy i obramowania formy: dwuczęściowa forma repetycyjna (repryzowa), forma rondowa, wariacyjna oraz wzory rytmiczne tańców; w miejsce tańców pojawiają się utwory o stylizowanym podłożu tanecznym; suity , dla których ogniwa są niewielkich rozmiarów stanowią źródło miniatury (romantyzm!!), czasami w ramach form miniaturowych kompozytorzy realizowali program, który był widoczny poprze tytuły poszczególnych miniatur;
v Kompozycje klawesynistów francuskich cechuje wszechstronne wykorzystanie możliwości klawesynu: przechodzenie z klawiatury na klawiaturę (osiąganie kontrastów dynamicznych), równoczesne wykorzystanie dwóch klawiatur, wykorzystanie pełnej skali instrumentu, częste zmiany rejestrów; utwory obfitują w ozdobniki, efekty kolorystyczne i błyskotliwe efekty rytmiczne, ozdabianie melodii było wyrazem wzrastającego znaczenia melodii jako czynnika formotwórczego w utworze;
v Francois Couperin, zwany Wielkim, napisał 250 utworów na klawesyn i podręcznik „Sztuka gry na klawesynie”,
v Jean Phillipe Rameau- jego miniatury zawarte są w 4 zbiorach, interesująca harmonia
v Louis-Claude Daquin wirtuoz gry na klawesynie i organach, w jego utworach przejawia się wysoki kunszt improwizatorski, powszechną popularność zdobyła „Kukułka”,
v Jean-Francois Dandrieu- ilustracyjny charakter programowości kompozycji, „Koncert ptaków”
DOMENICO SCARLATTI I JEGO SONATA
ü Domenico Scarlatti (1685-1757) należy do stylu galant, bo jego utwory klawesynowe stanowią zalążek klasycznej formy sonatowej
ü W 1738 r. zostały wydane jego „Ćwiczenia na klawesyn” opatrzone dodatkowym tytułem Nowoczesne Sonaty , zawierają one elementy wirtuozowskie, mają niewielkie rozmiary i są poświęcone poszczególnym problemom techniki klawesynowej; w ramach jednoczęściowej formy panuje duża różnorodność budowy wewnętrznej, środków technicznych i wyrazowych,
ü Utwory te są prototypem sonaty, bo: 1.obecność samodzielnych tematów (czasem dwa kontrastujące), 2.homofoniczny typ melodyki (wyodrębnianie głosu głównego i głosów harmonicznych), 3.ruchliwość tonacyjna (dotyczy fragmentu przetworzenia, który często wyodrębnia się dzięki znaczeniu harmonii).
ü Jednoczęściowość forma sonat odbiega od cyklicznej postaci tej formy, jednak zarysowywuje się często wewnętrzny podział na kontrastujące ze sobą fazy odpowiadające ogniwom cyklu sonatowego,
ü Dawny styl widać poprzez proste pomysły kontrapunktyczne i posługiwanie się formami tanecznymi,
ü Powoli zanika zainteresowanie klawesynem..
OPERA WŁOSKA:
Opera florencka: -program zakładał wskrzeszenie tragedii greckiej, tematyka mitologii greckiej-muzyka o charakterze recytatywnym-forma jak w tragedii greckiej-dialogi bohaterów z chórem-dramat pisany w tym ośrodku to dramma per musica-pierwszy dramat 1594 lub 1597 to „Dafne” Jacopo Periego-w 1600 „Euridice” J. P. -rozwój opery: opera świecka i kościelna-Emilio Cavalieri „Reppresentazione di anima e di corpo” alegoryczne widowisko w stylu madrygałowym, filozoficzna rozprawa w rodzaju moralitetu-przedstawiciele: Giovanni Bardi, Jacopo Corsi, Jacopo Peri, Ottavio RinucciniOpera wenecka: -1637 pierwszy publiczny teatr, tematyka opery przechodzi na opowieści bohaterskie, w XVII w. Działało 6 teatrów( zapotrzebowanie na kastratów)-Claudio Monteverdi: mistrz polifonii, styl monodyczny z techniką b. c. , technike koncertującą przenosi do opery, dodał tremolo i pizzicato, odzwierciedlenie dramatu poprzez środki muzyczne. „Orfeusz”(1607)-dzielo 5-aktowe z prologiem, oprócz smyczków flety, trąbki i harfa. Partie aryjne: budowa A+B+A(prototyp arii da capo) Pierwszy utwór dramatyczny ujęty w zamknięte akty. Nowość: zastosowanie techniki koncertujacej kulminacji opery. Inne opery: Arianna, Powrót Ulisesa, Koronacja Poppei. Opera neapolitańska: -Alessandro Scarlatti: rozwój homofonii b. c. , przeniesienie stylu koncertującego do arii, opera seria: gatunek poważny, budowa z arii da capo, ensembli, recytatywów, chórów i ritorneliiopera buffa: gatunek komiczny, treść dowcipna, wstawki pantomimiczne, taneczne, akcja żywa, arie krótsze niż w operze seriarecytatyw secco- melodia z b. c. recytatyw accompagnato- rozwninieta melodia na tle akom. Orkiestry
TWÓRCZOŚĆ SYNÓW JANA SEBASTIANA BACHA
o Największe znaczenie mieli: Carl Philipp Emanuela zwanego Bachem „berlińskim” lub „hamburskim” oraz Johanna Christiana zwanego „mediolańskim” lub „londyńskim”, rozpowszechnili melodykę kantylenową o budowie okresowej, kontrasty rytmiczne, dynamikę cieniowaną (zniwelowanie efektu echa);
o C.Ph.E.Bach: zbiory sonat, rond i fantazji odzwierciadlają proces przechodzenia od faktury klawikordu i klawesynu do faktury fortepianowej; sonaty są prawie bez wyjątku utworami trzyczęściowym z częściami:szybka-wolna-szybka; napisał pracę „Rozważania nad prawdziwą sztuką gry na instrumentach klawiszowych”; jego symfonie i koncerty nawiązuje jeszcze do barokowego stylu koncertującego; przyczynił się do rozwoju pieśni – kantylenowy charakter melodyki, służący emocjonalizmowi i pogłębieniu wyrazu muzycznego; w utworach religijnych nawiązuje do twórczości ojca;
o J.C.Bach: przebywanie we Włoszech wpłynęła na twórczość operową i dzieł religijnych, w operach wykorzystywał tematy mitologiczne i rozwijał gatunek seria; do najciekawszych dzieł religijnych należą: Requiem, Magnificat, Te Deum; komponował symfonie, koncerty, symfonie koncertujące utwory kameralne oraz sonaty; w formach cyklicznych przewagę ma układ trzyczęściowy:allegro-adagio-allegro; pozostałością stylu barokowego w twórczości orkiestrowej jest nieustabilizowana obsada wykonawcza wyodrębniająca trzy warstwy brzmieniowe: melodyczna, harmoniczna i basowa, podstawą są smyczki, a dęte wypełniają;
o Mniejszą sławą cieszyły się inni synowie Bacha: Wilhelm Friedemann komponował utwory orkiestrowe i kameralne, a Johann Christoph Friedrich utwory kameralne i fortepianowe oraz dzieła oratoryjne.
margaritta_mg