Samorząd terytorialny w UE
Samorządność – samostanowienie o własnych sprawach
Samorządy:
· szkolny
· studencki
· zawodowy (lekarski, architekcki, adwokacki)
Samorząd ma osobowość:
· prawną
· publiczno-prawną
· cywilno-prawną
· minimum jeden organ musi pochodzić z wyborów bezpośrednich
· w kwestii samodzielności podejmuje współpracę z innymi samorządami, adm. rządową, itp.
· samorząd ma autonomiczność w stanowieniu swojego statutu
· adm. państwowa może sprawować nadzór nad samorz. TYLKO w kwestii legalności
Podstawa założenia samorządu terytorialnego
Pojęcie władz publicznych – za organy te uznać można te instytucje, które mają ustawowe prawo
do podejmowania decyzji wiążących obywateli i inne podmioty prawa.
Władza publiczna:
· władza państwowa
· samorząd terytorialny
Państwo a samorząd
· PAŃSTWO
· organizacja hierarchiczna
· organizacja scentralizowana
· poziomy podział kompetencji
· SAMORZĄD
· organizacja niehierarchiczna
· organizacja zdecentralizowana
· pionowy podział kompetencji
Koncepcje powstania samorządu
· naturalistyczna (ST pierwotny)
· państwowa (funkcjonalna, państwo jest pierwotne)
· polityczna (ST jest przedstawicielstwem politycznym w terenie)
Subsydiarność podstawową zasadą funkcjonowania samorządu, a poniżej jej cechy:
· autonomiczność
· dynamika
· proporcjonalność (tylko to co jest konieczne, zatem jednostce większej nie należy powierzać do wykonania zadań, które może zrealizować jednostka mniejsza)
Dlaczego samorząd jest ważny?
· Wolność (demokracja bezpośrednia, stowarzyszenia, majątek własny, statut)
· partycypacja (udział obywateli w życiu społecznym)
· efektywność (z bliska lepiej widać potrzeby, zatem łatwiej załatwić sprawy)
Samorząd to przełamanie monopolu państwa w zakresie:
· jednolitości władzy
· administracji
· finansów
· reprezentacji politycznej
· własności
Miejsce samorządu terytorialnego w systemie samorządu
· samorząd zakładowy (szkół wyższych)
· samorząd korporacyjny: powszechny i specjalny (gospodarczy i zawodowy)
Pojęcie samorządu wg Ochendowskiego
To wyodrębniony w strukturze państwa, powstały z mocy prawa, związek lokalnego społeczeństwa, powołany do samodzielnego wykonywania zadań publicznych, wyposażony w środki do realizacji zadań.
Elementy samorządu terytorialnego
· korporacyjny charakter
· przymusowy charakter
· zdecentralizowany charakter
· wykonywanie zadań z zakresu adm. publicznej samodzielnie i na własną odpowiedzialność
Samorząd a inne instytucje
· Sektor I – państwo (przymusowo, z ustawy)
· Sektor II – samorząd (przymusowo, z ustawy)
· Sektor III – społeczeństwo obywatelskie (dobrowolnie)
Pojęcia związane z samorządem
· administracja publiczna
· autonomia - !!! w RP samorząd tego NIE MA !!! (kraj basków, Irlandia)
· federalizm (Niemcy, Szwajcaria, Austria, Belgia)
Geneza europejskich modeli samorządu terytorialnego
· nie centralizacja (Anglia, Szwecja)
· decentralizacja (Niemcy, Francja)
PODSTAWOWE KWESTIE WSPÓLNE SAMORZĄDOM EUROPEJSKIM
· poza pastwami najmniejszymi, co najmniej 2 szczeble
· szczeble samorządu nie tworzą układu hierarchicznego
· nadzór jedynie w zakresie legalności stanowienia prawa
· ogólnoeuropejskie standardy (EKST)
· nieustająca reforma administracji terytorialnej
CZTERY IDEE TWORZENIA SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO
· konieczność współuczestnictwa (partycypacji)
· kryterium ludnościowe odnośnie tworzenia struktur samorządu
· liczebność ciał decyzyjnych
· postulat tworzenia ciał niższego szczebla
EKST
· pierwszeństwo samorządu w załatwianiu spraw lokalnych
· ochrona granic terytorialnych korporacji samorządowych
· swoboda samorządu w kształtowaniu swych wewnętrznych struktur
· ograniczenie nadzoru nad ST
· wymóg zabezpieczenia dochodów ST
· prawo do nawiązywania współpracy z innymi jednostkami
· sądowa ochrona samodzielności ST
Podstawowe ustawy ustrojowe
· ustawa o samorządzie gminnym, 8-3-1990
· ustawa o samorządzie powiatowym, 5-6-1998
· ustawa o samorządzie województwa, 5-6-1998
Statuty jednostek ST stanowią o ich organizacji wewnętrznej i trybie pracy organów ST
Konstytucyjne cechy ST
· podmiot: wszystkie osoby, które na stałe zamieszkują na danym terenie
· przedmiot: wykonywanie zadań własnych oraz zleconych z zakresu administracji rządowej
· organizacja
Gwarancje samodzielności ST
· finansowe: budżet, kredyty, opłaty i podatki, ...
· statut
· ochrona sądowa
Administracja publiczna na poziomie jednostek lokalnych w UE
Cechy wspólne:
· jednostki podstawowe w podziale terytorialnym mają charakter wspólnot lokalnych o statusie samorządowym
· w niektórych państwach samorząd funkcjonuje na 2 szczeblach poniżej poziomu regionalnego
· zwykle jst nie znajduje się w systemie hierarchicznego podporządkowania
· wyższe jednostki samorządowej władzy lokalnej wypełniają często funkcje szczebla regionalnego
· w niektórych jednost. wyższych występuje dualizm władzy – działa samorząd i władza rządowa
· na podstawowym szczeblu mogą występować niższe jednostki pomocnicze nie posiadające osobowości prawnej
· konstytucyjne gwarancje samodzielności jst są powszechne
Status ST w UE jest zróżnicowany, elementy wspólne to:
· osobowość prawna
· posiadanie praw majątkowych
· autonomia budżetowa
· możliwość nakładania podatków i opłat lokalnych
· prawo prowadzenia działalności gospodarczej na własną odpowiedzialność
· możliwość zrzeszania się
SAMORZĄD WE FRANCJI
Francja jest krajem unitarnym, to niepodzielna laicka, demokratyczna i socjalna republika.
W latach 1982-85 przeprowadzono reformę administracji lokalnej ustawą z 1982 o prawach i swobodach gmin, departamentów i regionów. Francja opowiedziała się za uznaniem rady gminy za centralny organ samorządu lokalnego.
4 poziomy ST
· państwo
· 26 regionów
· 96 departamentów
· 36 700 gmin
GMINY
Jednolity model gminy w całej Francji, Rada Gminy wybierana na 6 lat, wybory w jednym terminie, głosowanie systemem większościowym z elementami wyborów proporcjonalnych. W gminach do 3500 mieszkańców system większościowy i dwie tury. W gminach pow. 3500 mieszkańców, podobnie ale partia która otrzymała większość uzyskuje 50 % miejsc w Radzie, pozostałe listy otrzymują miejsca proporcjonalnie do liczby głosów.
Bierne prawo wyborcze dla niekaranych i min.18 lat.
Radni, w zależności od liczby mieszkańców, to liczba od 9 – 69. Wyjątkiem są aglomeracje, np. Paryż z max. liczbą radnych 163.
Posiedzenia plenarne min. raz na kwartał.
Kompetencje Rady Gminy – tak jak w RP.
Mer jest organem wykonawczym gminy, wybierany przez Radę z jej składu, na kadencję 6 lat. Po wyborze Rada nie ma możliwości odwołania go przed upływem kadencji, może to uczynić MSW. Kandydaturę Mera zgłasza partia lub ugrupowanie, które wygrało wybory samorządowe. Mer i zastępcy tworzą magistrat.
Funkcja Mera jest honorowa, często łączona z funkcją parlamentarzysty !!!
DEPARTAMENTY
Odpowiedniki polskich powiatów, ale z większymi uprawnieniami. Na czele stoi Prefekt – reprezentant władzy rządowej. Nazwy departamentów wywodzą się od nazw geograficznych regionów.
Na każdy okręg wyborczy przypada 1 radny z kadencją 6 lat, ale co 3 lata zmiana połowy składu rady.
Prefekt NIE pełni roli przewodniczącego Rady, która to wybiera odrębną osobę !!!
Organem administracji państwowej na poziomie departamentów jest Komisarz Republiki, reprezentant rządu z funkcjami nadzorczymi. Ponadto wykonuje on zadania nieprzekazane samorządowi. Ma prawo uczestniczenia i głosu na sesjach rady. Odbiera od Przewodniczącego Rady roczne sprawozdania z realizacji głównych kierunków działań.
REGIONY
Najwyższy szczebel podziału adm. Francji. 22 regiony powstały w latach 60-tych i 70-tych, grupując od 2 – 8 departamentów. Nazwy regionów nawiązują do historii Francji.
Rada z przewodniczącym jest organem uchwałodawczym – kadencja 6 lat. Obok nich istnieją Rady Regionalne z Prefektem regionu na czele.
W ramach rady 3 komisje doradcze:
· ds. gospodarczych i socjalnych
· ds. kultury i wychowania
· „pożyczkowa”
Funkcjonują również 4 departamenty zamorskie:
· Gwadelupa
· Martynika
· Reunion
· Gujana Francuska
Kanton – jest związany z organizacją wyborów. NIE jest jednostką ST !!!
POLITYKA REGIONALNA
UE nie zajmuje się regulacjami dot. polityki regionalnej w samorządach terytorialnych, istnieja jednak oddziaływania na najwyższy szczebel ST.
Polityka regionalna to jedna z dziedzin polityki gosp. państwa, świadoma i celowa działalność zmierzająca do rozwoju społeczno-ekonomicznego regionów, mająca na celu optymalne wykorzystanie zasobów regionu dla trwałego wzrostu gospodarczego i podnoszenia jego konkurencyjności. Jest to polityka wyrównywania szans regionów ze szczególnym uwzględnieniem regionów najsłabszych.
Region :
· jednostka administracyjna (w RP województwo)
· pośrednie ogniwo zarządzania pomiędzy władza lokalną i centralną
· obszar, który wyróżnia bliskość geograficzna i ekonomiczna
· wspólne historyczne doświadczenia, tradycja, kultura, zależności etniczne, społeczne oraz preferencje polityczne
Region w Wspólnej Karcie Regionalizacji z 1988
· obszar stanowiący wyraźną jednostkę geograficzną, która występuje na najwyższym szczeblu podziału terytorialnego kraju, której ludność wyróżnia się określonymi cechami, a głównymi cechami regionu powinna być samodzielność finansowa i możliwość współdecydowania o przedsięwzięciach podejmowanych przez państwo o wspólnoty.
Regiony w państwach członkowskich UE:
· w Europie mamy do czynienia z koegzystencją różnych systemów organizacji terytorialnych, ile państw tyle modeli regionów
· region to szczebel znajdujący się tuż poniżej państwa
NUTS – nomenklatura jednostek terytorialnych dla celów statystycznych. 5-stopniowa klasyfikacja, która obejmuje poziomy regionalne NUTS 1 do 3 oraz lokalne NUTS 4 i 5
Cele polityki regionalnej UE:
· wzrost poziomu spójności wewnętrznej w ramach całej organizacji
· spójność (kohezja) rozumiana jest w ujęciu ekonomicznym, społecznym i przestrzennym.
Zasady generalne polityki regionalnej:
· subsydiarności
· koordynacji
· elastyczności
Zasady finansowania polityki regionalnej:
·...
nikoolaa