28 Praktyczny Elektronik 7/1998 Wykaz element�w US1 -UL 1219 (TDA 1220) US2 -NE555 US3 - LM 358 US4 -UM 3758-120A US5 -CD 4538 US6 -CD 4011 US7 -LM 7812 T1,T2 -BF959 T3-T6 - BC 547B T7 -BC557B DHD6 -1N4148 D7, D8 - LED czerwona D9 - LED zielona PR1 - GB 008 1 A/400 V R6 -22 L2/0,125 W R1 -56 n/0,125 W R4, R5 -470 L2/0,125 W R3 -560 Q/0,125 W R16 -1 kQ/0,125 W R29-R31 - 2 kn/0,25 W R2 -3,3 kn/0,125 W R13-R15, R17, R18, R20, R23, R27 - 1OkL2/O,125 W R7, R8 - 12 kL2/0,125 W R12, R21, R26 -22 kL2/0,125 W R9-R11, R28 -47kL2/0,125 W R22 -1OOkL2/O,125 W/5% R24, R25 -470kL2/0,125 W R19, R24 -1 ML2/O,125 W C12 - 10 pF/50 V ceramiczny Cl - 22 pF/50 V ceramiczny C13 C2 C22, C27 C11 C5, C6 C10 C9 C4, C7 C14, C17. C19, C24, C29, C30 C20 C8, C18, C21, C23 C16 C3, C15, C25, C26, C31 C28 CT L1 L2, L3 D�1,D�2 Q1 W�1 p�ytka drukowana numer - 47 pF/50 V ceramiczny -120 pF/50 V ceramiczny - 120 pF/25 V/5% KSF-020-ZM - 220 pF/50 V ceramiczny - 330 pF/50 V ceramiczny - 560 pF/50 V ceramiczny - 1 nF/50 V ceramiczny - 2,2 nF/50 V ceramiczny - 47 nF/50 V ceramiczny - 1 nF/63 V 04/U - 10 nF/25 V 04/U - 47 nF/16 V 04/U - 100 |xF/1 6 V 04/U - 470 M.F/25 V 04/U - trymer 5/20 pF - cewka powietrzna patrz opis w tek�cie -7x7 122 -1 u.H - rezonator 39 MHz, patrz opis w tek�cie - mikro��cznik 401 P�ytki drukowane wysy�ane s� za zaliczeniem pocztowym. P�ytki mo�na zamawia� w redakcji PE. Cena: 6,72 z� + koszty wysy�ki. Podzespo�y elektroniczne mo�na zamawia� w firmie LARO - patrz IV strona ok�adki. Doko�czenie w nast�pnym numerze. Ci�g dalszy tekstu ze strony 2. Warto przeprowadzi� pomiary dla rezystor�w o jednakowych warto�ciach, oraz dla uk�ad�w w kt�rych jeden rezystor jest dwukrotnie wi�kszy od drugiego. Wprawi to nas w pomiarach, oraz nauczy oceniania wielko�ci napi�cia, bez rachunk�w i pomiar�w, na podstawie warto�ci rezystor�w dzielnika. W wielu przypadkach przydatna jest pobie�na ocena napi�cia Wcze�niej zalecali�my stosowanie rezystor�w 0 warto�ciach rz�du kilkunastu kL2. Przeprowad�my teraz pomiar napi�cia wyj�ciowego dzielnika przy rezystorach o warto�ciach 2,2 ML2 (rys. 3; mo�na tu zastosowa� inne warto�ci rezystor�w, wi�ksze od 1 ML2). Gdy oba rezystory s� jednakowe warto�� napi�cia wyj�ciowego powinna by� r�wna po�owie napi�cia zasilania (patrz poprzednie pomiary). Pomiar poka�e jednak �e tak nie jest. Napi�cie zmierzone b�dzie mniejsze od po�owy napi�cia zasilaj�cego dzielnik. Przyczyna tkwi w rezystancji wej�ciowej miernika Rw zaznaczonej na schemacie lini� przerywan�. Mimo tego �e warto�� rezystancji jest du�a (w wi�kszo�ci miernik�w cyfrowych 20 ML2) to przy du�ych warto�ciach rezystor�w dzielnika wp�ynie ona znacz�co na rozp�yw pr�d�w w uk�adzie i spowoduje zmian� napi�cia na wyj�ciu dzielnika w czasie pomiaru. Warto�� napi�cia mo�na obliczy� uwzgl�dniaj�c rezystancj� wewn�trzn� miernika (patrz wz�r rys. 3). ; ;rw=2omq U1 = R2-Rw \ R2+Rw .. R2-Rw R2+Rw/ �UbaT Rys. 3 Uk�ad pomiarowy demonstruj�cy wp�yw rezystancji wewn�trznej miernika na wynik pomiaru Wp�yw du�ej rezystancji wewn�trznej miernika cyfrowego jest niewielki. Nale�y jednak o nim pami�ta�, gdy� jest on cz�sto �r�d�em b��d�w podczas pomiar�w. Szczeg�lnie wa�ne jest uwzgl�dnianie rezystancji wewn�trznej miernika analogowego. Praktyczny Elektronik 7/1998 29 Rezystancja wewn�trzna miernik�w cyfrowych jest sta�a i nie zale�y od w��czonego zakresu, natomiast rezystancja miernik�w analogowych zmienia si� wraz z zakresem. Rezystancja podawana jest w kL2/V. Dla popularnego miernika LAVO 3 wynosi ona 20 kL2/V. Rv� O LAV0 3 Rw=20k2/V np: DLA ZAKRESU 15V Rw=20k2/V-15V=300kS2 Rys. 4 Rezystancja wewn�trzna miernika analogowego Kolejnym eksperymentem b�dzie zbadanie dzielnika napi�ciowego w kt�rym zastosujemy potencjometr, czyli rezystor regulowany (rys. 5). Opr�cz rezystancji potencjometry charakteryzuj� si� r�nym rodzajem charakterystyk w funkcji k�ta obrotu. Najcz�ciej stosowane s� potencjometry o charakterystyce liniowej oznaczane liter� �A" lub rzadziej �lin". Do regulacji wzmocnienia (g�o�no�ci) we wzmacniaczach akustycznych stosuje si� potencjometry o charakterystyce wyk�adniczej (popularnie nazywane logarytmicznymi; nazwa ta jest b��dna) oznaczane liter� �B" lub �log". Drugim typem potencjometr�w stosowanych we wzmacniaczach s� potencjometry do regulacji balansu oznaczane �M+N". Bardzo rzadko mo�na spotka� potencjometry logarytmiczne (nies�usznie nazywane wyk�adniczymi) oznaczane liter� �C". Czasami spotyka si� te� wykonania specjalne potencjometr�w o nietypowych charakterystykach. �wiczenie polega na wyznaczeniu kszta�tu charakterystyki poszczeg�lnych typ�w potencjometr�w. Po pod��czeniu przewod�w i miernika o� potencjometru skr�camy w lewo do oporu (jest to k�t pocz�tkowy 0�). Mierzymy napi�cie wyj�ciowe i nanosimy je na wykres (rys. 5). Nast�pnie obracamy o� o 45� mierzymy napi�cie i ponownie nanosimy jego warto�� na wykres. Post�pujemy tak, a� do k�ta 270� (jest to typowy dla wi�kszo�ci potencjometr�w k�t obrotu osi). Nast�pnie wszystkie naniesione na wykres punkty ��czymy odcinkami, otrzymuj�c tym samym wykres zale�no�ci napi�cia wyj�ciowego w funkcji k�ta obrotu osi. Do�wiadczenie warto przeprowadzi� dla trzech potencjometr�w o r�nych charakterystykach �A", �B", M+N". Ostatni z podanych potencjometr�w zawsze wyst�puje jako stereofoniczny. Pomiar nale�y przeprowadzi� dla obu sekcji, gdy� ich charakterystyki s� odmienne. Rezystancje badanych potencjometr�w nie ma wi�kszego znaczenia, najlepiej aby zawiera�a si� w granicach 1-=-100 kil. Dociekliwym proponujemy wyznaczenie charakterystyki dzielnika z rysunku 5 z potencjometrem liniowym (typ �A"), gdzie pomi�dzy suwak, a n�k� nr 3 potencjometru P1 w��czono rezystor o warto�ci r�wnej 0,35 � P1. Pokwitowanie dla wp�acaj�cego z�.. Odcinek dla posiadacza rachunku Odcinek dla poczty (banku) z�.. s�ownie.. s�ownie.. s�ownie.. wp�acaj�cy.. wp�acaj�cy.. wp�acaj�cy.. dok�adny adres na rachunek: ARTKELE ul. Jask�cza 2/5 65-001 Zielona G�ra WBK S.A. II O/Zielona G�ra 10901636-102847-128-00-0 dok�adny adres na rachunek: ARTKELE ul. Jask�cza 2/5 65-001 Zielona G�ra WBK S.A. II O/Zielona G�ra 10901636-102847-128-00-0 dok�adny adres na rachunek: ARTKELE ul. Jask�cza 2/5 65-001 Zielona G�ra WBK S.A. II O/Zielona G�ra 10901636-102847-128-00-0 Op�ata z�.. Op�ata Op�ata z�.. datownik podpis przyjm. datownik podpis przyjm. datownik podpis przyjm. 30 Praktyczny Elektronik 7/1998 TTT 3 2 1 Ul [V]( 10 9 270 dla P1 o liniowej charakterystyce (typu A) 45� 90� 135� 180� 225� 270� Rys. 5 Pomiar napi�cia wyj�ciowego potencjometru Nieco inny rodzaj dzielnika stosowanego cz�sto w uk�adach elektronicznych przedstawiono na rysunku 6. Jest to dzielnik wykorzystuj�cy potencjometr monta�owy, pracuj�cy jako rezystor regulowany (suwak po��czony z jednym z wyprowadze�). Warto zauwa�y�, �e suwak potencjometru po��czono z mas�, minimalizuj�c tym samym mo�liwo�� przedostawania si� zak��ce� do uk�adu podczas regulowania potencjometru. Podobnie jak w poprzednim przyk�adzie mierzymy +9V R1 = 10k .2 U1 P1 = 10k 3 2 1 U1 = 270� 270� P1+R1 U1 � od � e � od � 0� 45� 90� 135� 180� 225� 270� """ �C Rys. 6 Pomiar napi�cia wyj�ciowego dzielnika z potencjometrem napi�cie wyj�ciowe dzielnika i wyniki kolejnych pomiar�w nanosimy na wykres. Oka�e si�, �e charakterystyka regulacji nie jest liniowa mimo i� potencjometry monta�owe wykonywane s� wy��cznie jako liniowe. Wz�r z rysunku 6 mo�na stosowa� do oblicze� warto�ci napi�cia wyj�ciowego w funkcji k�ta obrotu a, pod warunkiem, �e warto�� P1 zmierzymy np. omomierzem. Tolerancja wykonywania potencjometr�w jest bowiem niska i wynosi z regu�y �20%. Zamawiam pranumerat�: Zamawiam pranumerat�: Zamawiam pranumerat�: PRAKTYCZNY ELEKTRONIK PRAKTYCZNY ELEKTRONIK PRAKTYCZNY ELEKTRONIK wybrany okres prenumeraty wybrany okres prenumeraty wybrany okres prenumeraty zaznaczy� krzy�ykiem zaznaczy� krzy�ykiem zaznaczy� krzy�ykiem IV kwarta� IV kwarta] IV kwarta! 1998r. 1998r. 1998r. 9,00 z� 9,00 z� 9,00 z� Cena 1 egzemplarza wraz Cena 1 egzemplarza wraz Cena 1 egzemplarza wraz z kosztami wysy�ki - 3,00 z� z kosztami wysy�ki - 3,00 z� z kosztami wysy�k - 3,00 z� ADRES WYSY�KI: ADRES WYSY�KI: ADRES WYSY�KI: nazwisko (lub firma) nazwisko (lub firma) nazwisko (lub firma) ulica/numer domu ulica/numer domu ulica/numer domu - - - kod pocztowy kod pocztowy kod pocztowy miejscowo�� miejscowo�� miejscowo�� kupon wa�ny do 20.09.1998r. kupon wa�ny do 20.09.1998r. kupon wa�ny do 20.09.1998r. Praktxcznx Elektronik 7/1998 31 11 [A] r , Rx[kS>] = 11 [mA] Rys. 7 Pomiar warto�ci rezystancji metod� techniczn� Na rysunku 7 przedstawiono uk�ad w kt�rym mo�na zmierzy�, a w�a�ciwie na podstawie pomiar�w obliczy� warto�� rezystora. W pierwszym pomiarze (rys.7a) mierzymy spadek napi�cia na rezystorze, a w drugim pr�d p�yn�cy przez niego pr�d. Nast�pnie w oparciu 0 s�ynne prawo Ohma obliczamy warto�� rezystancji. Je�eli do wzoru podstawiamy pr�d wyra�ony w mA, a napi�cie w V to wartos'� rezystancji otrzymamy bezpo�rednio w kQ, jest to warte zapami�tania, gdy� u�atwia wszelkie obliczenia. Pomiar jest obarczony niewielkim b��dem wynikaj�cym z rezystancji wewn�trznej woltomierza 20 Mfi 1 rezystancji szeregowej amperomierza (ok. 100 L2 na zakresie 2 mA, lub 10 ii na zakresie 20 mA. a) n b) M R2: -[~1r3 rjRi+R2+R3 nRinR2r|R3 f ...
Kuya