Środowisko – ogół elementów nieożywionych i ożywionych, zarówno naturalnych, jak i powstałych w wyniku działalności człowieka, występujących na określonym obszarze oraz ich wzajemne powiązania, oddziaływania i zależności. Jest to pojęcie podrzędne w stosunku do przyrody, obejmującej również elementy ożywione. Ekologia- dziedzinę nauki zajmującą się naszym domem czyli planetą Ziemia. To nauka o strukturze i funkcjonowaniu żywej przyrody. Obejmuje całość zjawisk dotyczących wzajemnych zależności pomiędzy organizmami lub zespołami organizmów żywych a martwym środowiskiem. Ta dziedzina nauki bada określony teren, w którym bytują organizmy, zwany ekosystemem. Środowisko biotyczne- to takie, którego podmiotem jest istota żywa(rośliny i zwierzęta). Środowisko abiotyczne- przedmiotem jest składnik nieożywiony czyli( jezioro, skała). Atmosfera to gazowa powłoka ziemska, która jest mieszaniną gazów, ciał stałych i ciekłych. SKŁADNIKI ATMOSFERY:- Azot – 78%- Tlen – 21%- Gazy szlachetne – 1% TROPOSFERA – znajduje się najbliżej powierzchni Ziemi, sięga do ok. 7 km nad biegunami i ok. 17 km nad równikiem. W tej warstwie zawarta jest prawie cała para wodna planety. Zachodzą w niej zjawiska pogodowe. Następuje spadek ciśnienia wraz z wysokością przeciętnie 11,5hPa/ 100m. TROPOPAUZA – warstwa przejściowa między troposferą a stratosferą. STRATOSFERA – sięga do ok. 45-50 km. Jest warstwą ochronną bardzo ważną dla życia na Ziemi. Pochłania ona szkodliwe promieniowanie nadfioletowe przechodzące w zabójcze promieniowanie typu rentgenowskiego. STRATOPAUZA – warstwa przejściowa między stratosferą a mezosferą. MEZOSFERA – sięga do wysokości ok. 80 km. Następuje w niej ponowny spadek temp. wraz z wysokością do ok. –90ºC. Mezopauza znajdująca się na wysokości 80-85 km charakteryzuje się stała temperaturą wynoszącą ok. -100oC. Jest to najniższa wartość występująca w całej atmosferze. TERMOSFERA –Następuje w niej gwałtowny wzrost temp. do +1500ºC związane jest to z pochłanianiem promieniowania słonecznego przez cząsteczkowy azot i tlen. Powietrze w tej warstwie jest silnie zjonizowane. Warstwą tę nazywa się jonosferą. Występują w niej zjawiska zorzy polarnej. EGZOSFERA – jej przybliżona granica znajduje się na wysokości ok. 2000 km (wyżej ta warstwa przechodzi w przestrzeń kosmiczną). W tej warstwie następuje spadek temp. do ok. –270ºC. Wraz ze wzrostem wysokości zmienia się temperatura i ciśnienie. Im wyżej tym powietrze staje się rzadsze i lżejsze, ciśnienie maleje. Polska położona jest w centrum Europy, ma klimat umiarkowany, ciepły przejściowy, między morskim a kontynentalnym. Średnie roczne temperatury powietrza wynoszą 7-8,5*C, średnia roczna suma opadów ok. 600mm.
Chmury – obserwowane w atmosferze, skupiska kondensatów pary wodnej (kropli lub kryształków). Chmury można podzielić na cztery grupy. Pierwsze trzy grupy wyróżnia się na podstawie wysokości na jakiej występuje ich podstawa ponad poziomem gruntu:- chmury wysokie: od 5 do 13 km, - chmury średnie: od 2 do 6 km, - chmury niskie: od 0 do 2 km ponad ziemią. Czwarta grupa to chmury o budowie pionowej: są to chmury bardzo rozbudowanie w pionie i ze względu na to nie mogą być klasyfikowane na podstawie wysokości, na jakiej występuje ich podstawa. Chmury piętra wysokiego Chmury wysokie to: Cirrus, Cirrostratus i Cirrocumulus. Występują one tak wysoko, że zbudowane są raczej z milionów małych kryształów lodu, niż kropelek wody. Ich temperatura jest niższa niż -40°C! Cirrus- Takie chmury nigdy nie dają opadów deszczu ani śniegu. Cirrocumulus-Przybierają one formę małych białych kłębków, które występują wysoko na niebie, pojedynczo lub w długich rzędach. Cirrostratus- zwiastunami nadchodzących opadów. wyglądające jak jednolita, biaława i prawie przeźroczysta zasłona, tworzą się na wysokości ponad 6 km. Chmury piętra średniego-Altostratus--same przynoszą bardzo małe opady, często zapowiadają nadchodzące opady, znacznie większe. Altocumulus-Chmury te to białe, szare, albo zarówno białe i szare, kłębiaste albo rozmyte kłębki ułożone w długich rzędach. Zwykle posiadają ciemną, zacienioną podstawę. Chmury pietra niskiego-Chmury tworzące się w warstwie powietrza pomiędzy podłożem a wysokością 2000 m są zbudowane najczęściej z kropelek wody. Są to chmury: Stratus, Stratocumulus i Nimbostratus. Stratus- Chmury Stratus tworzą niską warstwę, przykrywają niebo jak koc.. Mogą się też tworzyć jedynie kilka metrów nad ziemią - są wtedy niczym innym jak mgłą! Stratocumulus-To chmura występująca w postaci ciemno szarej, kłębiastej warstwy o dużej rozciągłości. Zwykle chmury Stratocumulus nie dają opadów. Często tworzą się po wystąpieniu ulewy. Nimbostratus- Chmury te tworzą ciemno szarą, lśniącą warstwę i dają opady deszczu lub śniegu. Zasłaniają całkowicie słońce. Opad atmosferyczny – ogół ciekłych lub stałych produktów kondensacji pary wodnej spadających z chmur na powierzchnię Ziemi, unoszących się w powietrzu oraz osiadających na powierzchni Ziemi i przedmiotach. OCHRONA PRZYRODY W POLSCE W Polsce wyróżnia się kilka form ochrony przyrody. Są to: parki narodowe- 23 - 3145 km2, co stanowi około 1% powierzchni Polski. rezerwaty przyrody- 1368 (florystyczne, faunistyczne, leśne, krajobrazowe, przyrody nieożywionej)pomniki przyrody- około 33 tysiące pomników przyrody w Polsce parki krajobrazowe- 120, powierzchnia łączna 24 500 km2 obszary chronionego krajobrazu- 71 400 km2 ochrona gatunkowa zwierząt ochrona gatunkowa roślin ochrona gatunkowa grzybów obszary NATURA 2000 użytki ekologiczne stanowiska dokumentacyjne, zespoły przyrodniczo- krajobrazowe. Park narodowy – obszar chroniony ze względu na swoje walory, głównie przyrodnicze. Park narodowy tworzy się w celu zachowania różnorodności biologicznej, zasobów, tworów i składników przyrody nieożywionej i walorów krajobrazowych, przywrócenia właściwego stanu zasobów i składników przyrody oraz odtworzenia zniekształconych siedlisk przyrodniczych, siedlisk roślin, siedlisk zwierząt lub siedlisk grzybów.
Lista parków narodowych w Polsce: Babiogórski Park Narodowy Białowieski Park Narodowy Biebrzański Park Narodowy Bieszczadzki Park Narodowy Drawieński Park Narodowy Gorczański Park Narodowy Kampinoski Park Narodowy Karkonoski Park Narodowy Magurski Park Narodowy Narwiański Park Narodowy Ojcowski Park Narodowy Park Narodowy "Bory Tucholskie" Park Narodowy Gór Stołowych Park Narodowy "Ujście Warty" Pieniński Park Narodowy Poleski Park Narodowy Roztoczański Park Narodowy Słowiński Park Narodowy Świętokrzyski Park Narodowy Tatrzański Park Narodowy Wielkopolski Park Narodowy Wigierski Park Narodowy Woliński Park Narodowy Rezerwat- Cały rezerwat albo jego części mogą podlegać ochronie ścisłej, ochronie czynnej lub ochronie krajobrazowej. Ochrona ścisła polega na nieingerencji w naturalne procesy, ochrona czynna dopuszcza wykonywanie zabiegów ochronnych (np. usunięcie drzew zacieniających stanowisko cennego gatunku rośliny), a ochrona krajobrazowa polega na prowadzeniu gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej w sposób uwzględniający potrzeby przedmiotu ochrony. Położenie polski-Polska leży w środkowej Europie (świadczy o tym chociażby znajdowanie się na naszym terytorium geog. Środka Europy). Najdalej na płn wysuniętym punktem jest przylądek Rozewie (54o50’ N) , na płd – szczyt Opołonek w Bieszczadach (49o N), na wsch – kolano rzeki Bug (24o08’ E), natomiast na zach – kolano rzeki Odra niedaleko miejscowości Cedynia (14o07 E). – Niemcami – 467 km,– Czechami – 790 km,– Słowacją – 539 km,– Ukrainą – 529 km,– Białorusią – 416 km,– Litwą – 103 km,– Rosją – 210 km.Ważne w przeszłości tzw. granice naturalne, czyli przebiegające wzdłuż rzek, pasm górskich i wybrzeża morskiego. Powierzchnia Polski zajmuje 312 685 km2, natomiast terytorium jest o 22,5 tyś km2 większe. Pod względem obszaru Polska w Europie ma 9 miejsce a na świecie 69. Układ Słoneczny – układ planetarny składający się ze Słońca i powiązanych z nim grawitacyjnie ciał niebieskich. Ciała te to osiem planet, ponad 160 znanych księżyców, pięć planet karłowatych i miliardy (a być może nawet biliony) małych ciał Układu Słonecznego, do których zalicza się planetoidy, komety, meteoroidy i pył międzyplanetarny. Zbadane regiony Układu Słonecznego zawierają, licząc od Słońca: cztery planety skaliste (Merkury, Wenus, Ziemia, Mars), pas planetoid składający się z małych skalistych ciał, cztery zewnętrzne gazowe olbrzymy (Jowisz, Saturn, Uran, Neptun) Ruch obrotowy Ziemi – inaczej ruch wirowy Ziemi – obrót Ziemi wokół własnej osi. Czas jednego obrotu względem odległych gwiazd wynosi 23 godziny 56 minut i 4,1 sekundy. Okres ten nazywa się dobą gwiazdową. Na równiku prędkość wywołana obrotem Ziemi wynosi około 1674,4 km/h, bieguny natomiast pozostają w miejscu. Tam gdzie na powierzchnię Ziemi padają promienie słoneczne, panuje dzień, na pozostałym obszarze panuje noc, ruch obrotowy Ziemi jest przyczyną zmiany dnia i nocy. W jedną godzinę Ziemia obraca się w przybliżeniu o 15° a w cztery minuty o 1°.
Ruch obiegowy Ziemi – ruch Ziemi wokół Słońca po orbicie o kształcie elipsy w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara Ziemia obiega Słońce w ciągu jednego roku czyli: 365 dni 5 godzin 48 minut 45 sekund. Charakterystyczne położenia Ziemi względem Słońca:21 marca i 23 września – dzień równonocny wiosennej i jesiennej – promienie słoneczne padają pionowo na równik. Promienie słoneczne tylko w te dni oświetlają jednakowo półkulę północną i południową, a w ciągu doby oświetlają całą planetę podczas jej obrotu wokół osi. Dzień i noc na całej kuli trwają po 12 godzin.22 czerwca – dzień przesilenia letniego – promienie słoneczne padają pionowo na zwrotnik Raka. Lepiej oświetlona jest półkula północna, na której dzień jest dłuższy od nocy. Za kołem podbiegunowym północnym panuje dzień polarny, a południowym noc polarna.22 grudnia – dzień przesilenia zimowego – promienie słoneczne padają pionowo na zwrotnik Koziorożca. Lepiej oświetlona jest półkula południowa, na której dzień jest dłuższy od nocy. Za kołem podbiegunowym południowym panuje dzień polarny, a północnym noc polarna.
Środowisko przyrodnicze (środowisko naturalne) − całokształt ożywionych i nieożywionych składników przyrody, ściśle ze sobą powiązanych, otaczających organizmy żywe.
Madzi13915