Prowincja Sudecka zajmuje na terenie Polski obszar około 9,3 tys. km2 (około 3% powierzchni kraju). Ukształtowanie powierzchni regionu jest powiązane z trzeciorzędowymi ruchami tektonicznymi, w wyniku, których powstały góry zrębowe o wysokościach od 700 do 1600 m. Pod względem krajobrazowym wyróżnia się tu góry średnie, góry niskie, pogórza, wyżyny zbudowane ze skał krzemianowych, kotliny i obniżenia. Klimat gór jest chłodny i wilgotny, a piętra klimatyczno - roślinne są niższe niż w sąsiadujących Karpatach Zachodnich. Region ten cechuje się wysoką atrakcyjnością przyrodniczą i turystyczną. Po polskiej stronie granicy funkcjonują 2 parki narodowe, 8 parków krajobrazowych i około 20 rezerwatów przyrody.
Położone pośrodku Kotliny Jeleniogórskiej, u zbiegu Bobru i Kamiennej miasto (ok. 90 000 mieszk.) jest głównym ośrodkiem gospodarczym, kulturalnym i administracyjnym Sudetów Zachodnich i od 1975 roku jest stolicą województwa jeleniogórskiego. Jest również największym ośrodkiem turystycznym Sudetów, etapem podróży krajowych i zagranicznych gości, kierujących się w stronę Karkonoszy i Gór Izerskich, do Karpacza, Szklarskiej Poręby i Świeradowa Zdroju, a także do pobliskich Czech. Miasto wabi ich piękną architekturą rynku i jego otoczenia, bogatym życiem kulturalnym (znany Teatr Dramatyczny im. C.K. Norwida, Teatr Animacji, Filharmonia, galerie sztuki i in.), festiwalem teatrów ulicznych, Wrześniem Jeleniogórskim, mnogością i różnorodnością placówek handlowych, dobrych restauracji i nastrojowych kafejek.
-Rynek Staromiejski – jeden z najładniejszych w Polsce, tworzy prostokątny plac, zabudowany wokół barokowymi domami z podcieniami. Wszystkie one powstały po wielkim pożarze miasta w 1634 roku. Później wielokrotnie przebudowywane i modernizowane, pozbawione zostały wielu charakterystycznych dla epoki motywów zdobniczych. Środek placu zajmuje ratusz wraz z przybudówkami.
- Kościół parafialny świętych Erazma i Pankracego – spalony w 1549, i w trzy lata później odbudowany. Wewnątrz na uwagę zasługuje rozbudowany architektonicznie ołtarz wielki, który jest dziełem norweskiego rzeźbiarza T. Weisfeldta. Centralne miejsce zajmuje w nim obraz Przemienienie Pańskie na Górze Tabor .
- Kościół Świętego Krzyża – jest to jednym z sześciu tzw. Kościołów Łaski, które zbudowali na Śląsku protestanci, na mocy układu zawartego w 1707 roku w Altranstadt pomiędzy cesarzem austriackim Józefem i królem szwedzkim Karolem XII. Mimo pożaru i licznych przeróbek wnętrza, zachowały się piękne polichromie (wielobarwna ozdoba malarska ścian, sufitów, podniebienia sklepień, rzeźb stosowana do dekoracji wewnętrznych i zewnętrznych. Polichromie wykonywano nie tylko na materiałach kamiennych i tynkach, ale także na drewnie, wewnątrz i na zewnątrz pomieszczeń w budownictwie sakralnym i świeckim)
- Średniowieczne fortyfikacje miejskie. Niewiele ich pozostało z podwójnego pierścienia XV-wiecznych, kamiennych murów obronnych 7-metrowej wysokości i 2-metrowej grubości, wraz z fosą otaczająca średniowieczne miasto. Z istniejących dawniej trzech bram miejskich, do dziś zachowały się wieże bramne: Wojanowska i wieża Bramy Zamkowej
- Muzeum Regionalne – godna uwagi bogata kolekcja śląskiego szkła artystycznego i użytkowego oraz zbiór grafik
Drugie co do wielkości miasto na Dolnym Śląsku, a przy tym największy ośrodek gospodarczy Sudetów i stolicą województwa. Do niedawna był ośrodkiem górniczym (węgiel kamienny), który wydobywano w kilku kopalniach („Wałbrzych”, „Victoria” i inne). Większość z nich uległa likwidacji jako nierentowne.
W mieście zachowały się zabytkowe, głównie XIX-wieczne zespoły urbanistyczne i założenia pałacowo-parkowe, a także liczne zabytki architektury i techniki.
- Rynek zabudowany kamienicami mieszczańskimi z XVIII i XIX wieku, systematycznie restaurowanymi np. „Pod Atlantami” – Biblioteka, ”Pod Trzema Różami”, „Pod Kotwicą”. Znajduje się tam także neogotycki ratusz z 1856 roku.
- Kościół Matki Boskiej Bolesnej – najstarszy zabytek miasta. Wewnątrz m.in. barokowy ołtarz główny, ambona, prospekt organowy i rzeźby świętych (XVIII w.)
- Kościół ewangelicki – zbudowany w stylu klasycystycznym z neogotycką wieżą.
- Kościół parafialny Aniołów Stróżów
- Pałac Czetryców – zbudowany w XVII wieku w stylu późnego renesansu dla kupieckiego rodu Czetryców, dawniej właścicieli Wałbrzycha. Dziś mieci się tam Urząd Wojewódzki
- Dawny Dom Zdrojowy „Lwi Gród”
- Muzeum Okręgowe – mieści się w zabytkowym, klasycystycznym pałacu kupieckiej rodziny Albertich. Gromadzi eksponaty obrazujące historię, sztukę i gospodarkę regionu. Interesująca kolekcja skał i minerałów.
- Otwarte Muzeum Przemysłu i Techniki Ziemi Wałbrzyskiej – mieści się na terenie nieczynnej kopalni węgla kamiennego „Julia” i prezentuje zabytkowe obiekty przemysłowe i urządzenia górnicze z XIX i XX w.
- Zamek Książ
- Palmiarnia w Lubiechowie
- Kościół Serca Jezusowego
Główny ośrodek gospodarczy, kulturalno – oświatowy i turystyczny Ziemi Kłodzkiej, a także węzeł międzynarodowej komunikacji drogowej i kolejowej. Do odwiedzenia Kłodzka zachęca jego malownicze położenie, bogactwo zabytków architektury i sztuki oraz górująca nad miastem potężna, XVIII-wieczna twierdza, jedna z najlepiej zachowanych w Polsce.
- Rynek Staromiejski – usytuowany na lekko pochyłym zboczu Góry Zamkowej (Fortecznej), zabudowany w całości renesansowymi, barokowymi i późniejszymi kamieniczkami mieszczańskimi. Część z nich, głównie w części północnej, uległa zniszczeniu wskutek obsuwania się gruntu nad podziemnymi lochami, część z nich rozebrano wznosząc nowe. Obok ratusza stoi studnia-fontanna zwieńczona kamiennym lwem, symbolem miasta. Po drugiej stronie ratusza piękna, barokowa kolumna maryjna ufundowane przez jezuitów votum po pożarze i epidemii. Wieńczy ją figura Matki Boskiej.
- Kościół parafialny WNMP – ze wzg. na walory architektoniczne i bogactwo zgromadzonych w nim dzieł sztuki, nie bez racji uważany jest za największy zabytek sakralny regionu
- Kościół Franciszkanów p.w. Matki Bożej Różańcowej
- Kamienny most na Młynówce – zbudowano go z ciosów piaskowca w XIV wieku. W XVII i XVIII w. Ozdobiły go barokowe figury wotywne, pamiątki wojen, epidemii i innych tragedii
- Muzeum Ziemi Kłodzkiej – mieści się w zabytkowych wnętrzach dawnego konwiktu jezuickiego i prezentuje bardzo interesującą ekspozycję poświeconą dziejom miasta i regionu
- Zespół klasztorny sióstr Franciszkanek i kościół Chrystusa Króla – pierwotnie znajdował się szpital i kaplica św. Jerzego
- Twierdza Kłodzka – już w X wieku istniał tu czeski gród warowny, który został zniszczony. Na jego miejscu wybudowano kamienny zamek, który przez wieki był strategicznym miejscem wielu wojen i bitew.
- Podziemna Trasa 1000-lecia Państwa Polskiego – tworzy ją ciąg podziemnych korytarzy i komór, znajdujących się pod rynkiem i będących częścią rozległego, wielokondygnacyjnego systemu podziemnego, budowanego przez wieki pod miastem i twierdzą, wykorzystywanego w celach obronnych i gospodarczych (jako składy żywności i towarów). Odsłonięto je w latach 60, gdy wskutek rozmycia podłoża i zawalenia się części korytarzy doszło do katastrof budowlanych w północnej części rynku. Po zabezpieczeniu i odbudowie części podziemi (na dł. ok. 600 m) została w 1976 r. udostępniona do zwiedzania.
Park Narodowy Gór Stołowych - jeden z 23 parków narodowych na terenie Polski, utworzony w 1993 r. Park jest położony na terenie Sudetów Środkowych na północnym zachodzie ziemi kłodzkiej, przy granicy polsko-czeskiej. Park Narodowy Gór Stołowych zajmuje obszar ok. 63 km² wierzchowinowej ich partii z najwyższymi wzniesieniami - Szczeliniec Wielki (919 m n.p.m.) i Skalniak (915 m n.p.m.). W otulinie Parku znajdują się popularne uzdrowiska: Polanica-Zdrój, Duszniki-Zdrój i Kudowa-Zdrój.
Karkonoski Park Narodowy, utworzony 16 stycznia 1959 r., jest jednym z 23 parków narodowych na terenie Polski. Park znajduje się w południowo-zachodniej części kraju przy granicy państwowej z Czechami. Obejmuje 5575 ha, w tym 1718 ha w rezerwatach ochrony ścisłej. W jego skład wchodzą również dwie enklawy na Pogórzu Karkonoskim: góra Chojnik oraz wodospad Szklarki.
Śnieżnicki Park Krajobrazowy Obejmuje Masyw Śnieżnika (Śnieżnik 1425 m n.p.m.), Góry Bialskie, Góry Złote i Krowiarki.
Park Krajobrazowy Gór Sowich – park krajobrazowy znajdujący się na terenie województwa dolnośląskiego. Obejmuje pasmo Gór Sowich w Sudetach Środkowych. Obejmuje szczytowe partie Gór Sowich sięgające wysokości ponad 1000 m n.p.m. Góry Sowie zbudowane są z gnejsów prekambryjskich uznawanych jako najstarsze formacje skalne w Sudetach. Mimo że góry te nie posiadają wybitnych walorów przyrodniczych park utworzono, ze względu na wysokie walory krajoznawcze i krajobrazowe. W parku zachowały się partie pierwotnej Puszczy Sudeckiej z udziałem: buka, wiąza, modrzewia i grabu. W obrębie parku znajduje się leśny rezerwat przyrody Bukowa Kalenica
Park Krajobrazowy Sudetów Wałbrzyskich Park położony jest w Sudetach Środkowych, na południe od Wałbrzycha. Obejmuje środkową, najwyższą część Gór Kamiennych - Pasmo Lesistej (851 m n.p.m.), zachodnią część Gór Suchych z Waligórą (936 m n.p.m.) oraz wschodni fragment Gór Wałbrzyskich (masyw Borowej – Borowa (854 m n.p.m.) i Rybnicki Grzbiet. Od południa graniczy z czeskim CHKO (parkiem krajobrazowym) "Broumovsko". Najwyższy punkt 936 m n.p.m. – Waligóra, a najniższy ok. 400 m n.p.m.
Książański Park Krajobrazowy leży na granicy Przedgórza Sudeckiego i Sudetów Środkowych, natomiast wg. podziału fizycznogeograficznego Jerzego Kondrackiego - wchodzi w skład Pogórza Zachodniosudeckiego.Ze względu na rzeźbę terenu oraz budowę geologiczną obszar Parku podzielono umownie na 3 podstawowe Zespoły:
· Dobromierski Zespół Krajobrazowy (teren północno-zachodni)
· Książański Zespół Krajobrazowy (teren centralny)
· Lubiechowski Zespół Krajobrazowy (teren wschodni)
Rudawski Park Krajobrazowy – położony w południowej części województwa dolnośląskiego na terenie gmin Bolków, Janowice Wielkie, Kamienna Góra, Marciszów, Mysłakowice oraz miast Jelenia Góra, Kamienna Góra i Kowary. Swym obszarem obejmuje Rudawy Janowickie wraz z Górami Sokolimi oraz Góry Ołowiane w Górach Kaczawskich, Wzgórza Karpnickie i Góry Lisie. Chroni naturalne górskie geokompleksy przyrodnicze. Przez park przepływa rzeka Bóbr. Znajduje się tam również wiele interesujących form skalnych zbudowanych z granitów, gnejsów, amfibolitów, zieleńców, zlepieńców (np. skałki, gołoborza) i obszarów łąkowych o wybitnych walorach botanicznych.
Park Krajobrazowy Doliny Bobru położony jest w Sudetach Zachodnich. Głównym elementem krajobrazu jest fragment doliny Bobru pomiędzy Jelenią Górą a Lwówkiem Śląskim.Pod względem geomorfologicznym, Park wraz z otuliną obejmuje cztery mezoregiony Sudetów Zachodnich oraz 13 wydzielonych w ich obrębie mikroregionów. Są to (w ujęciu Walczaka, 1968):• mezoregion Pogórza Izerskiego z mikroregionami: Niecka Lwówecka, Wzniesienia Gradowskie, Wzgórza Radomickie, Obniżenie Lubomierza i Wzniesienia Radoniowskie,• mezoregion Pogórza Kaczawskiego z mikroregionami: Dolina Bobru, Wzniesienia Płakowickie, Wysoczyzna Ostrzycy i Rów Wlenia,• mezoregion Gór Kaczawskich z mikroregionem: Grzbiet Zachodni,• mezoregion Kotliny Jeleniogórskiej z mikroregionami: Obniżenie Jeleniej Góry, Obniżenie Starej Kamienicy i Wysoczyzna Rybnicy.
Park Krajobrazowy Chełmy - obszar chroniony od 1992 r. znajduje się na terenie województwa dolnośląskiego w powiecie jaworskim we wschodniej części Pogórza Kaczawskiego w Sudetach Zachodnich. Przez park przepływa potok Jawornik i Młynówka a w jego południowej części Nysa Mała. Był to pierwszy park krajobrazowy jaki powstał na terenie byłego województwa legnickiego. Liczne badania potwierdził odrębność i wyjątkowość tego obszaru. Obszar ten posiada wybitne walory krajobrazowe z unikalnymi w skali europejskiej reliktami działalności wulkanicznej. Teren parku częściowo znajdował się w przyszłości pod panowanie Cystersów oraz prowadziły przez niego liczne szlaki handlowe. Nazwa parku nawiązuje do prasłowiańskiego pochodzenia, w XIII w nazwą Cholme określano pobliskie wzgórza.
Ślężański Park Krajobrazowy - park krajobrazowy znajdujący się na terenie województwa dolnośląskiego. Obejmuje Masyw Góry Ślęży, Masyw Góry Raduni, pasma Wzgórz Oleszeńskich i Wzgórz Kiełczyńskich oraz Jańską Górę. Znajduje się na terenie gmin: Jordanów, Łagiewniki, Sobótka, Dzierżoniów, Marcinowice, Świdnica. Utworzony został w celu ochrony i zachowania środowiska przyrodniczo-krajobrazowego Masywu Ślęży, jego wartości kulturowych i historycznych.
Jaskinia Radochowska (niem. Kunzendirfer Höhle, Reyersdorfer Tropfstein...
BIEDRONKA102