Ozeasz, Joel, Amos, Abdiasz, Jonasz, Micheasz, Nahum, Habakuk, Sofiniasz, Aggeusz, Zachariasz, Malachiasz.
W Biblii hebrajskiej księgi tych proroków były razem połączone, może ze względów liturgicznych. Rękopisy z Qumran i Masadu potwierdzały tę opinię.
Nazwę prorocy mniejsi użył pierwszy św. Augustyn. Zdaniem św. Hieronima słowo „mniejsi” nie oznacza mniejszej wartości tych ksiąg, ale ich objętość.
Czas powstania zbioru ksiąg proroków mniejszych.
Pierwsza wyraźna wzmianka o zbiorze 12 proroków pochodzi z ok. 200 r. BC (Syr 49,10). Zdaniem egzegetów połączenie tych ksiąg dokonało się wcześniej. Według 2 Mch 2,13 zbioru dokonał Nechemiasz. Być może już przed niewolą babilońską istniał niekompletny zbiór proroków mniejszych, po niewoli zaś dołączono pisma późniejszych proroków mniejszych. Hipotetycznie przyjmujemy, że z okresu izraelskiego, do zburzenia Samarii w 722r., pochodzą utwory Amosa i Ozeasza; z okresu judzkiego, do zburzenia Jerozolimy 587 r., pochodzą dzieła Nahuma i Habakuka oraz Sofroniasza. Pozostałe utwory pochodzą z czasów po niewoli babilońskiej. Trudno ustalić czas powstania Joela, Abdiasza i Donasza, księgi te nie zawierają bowiem żadnych danych historycznych.
Cały ten zbiór mógł już istnieć pod koniec IV w. BC, nie później jednak niż w II w.BC. Tekst księgi proroków mniejszych zachował się w licznych przekładach, m.in. w greckim (LXX), aramejskim (Targumy), łaciński przekład z IV w. – św. Hieronima.
19
Werset pierwszy zawiera dane historyczne, jakoby prorok działał w czasach 4 królów judzkich: Ozjasza, Jotama, Achaza i Ezechiasza oraz za czasów króla izraelskiego Jerobama II. Historycy dopatruję się jednak nieścisłości, gdyż Jerobam II nie był współczesny Achazowii Ezechiaszowi, zmarł wcześniej. Ozeasz był zapewne świadkiem wojny syroefraimskiej w 734 r. (Oz 5,8-6,6). Natomiast nie wiadomo czy dożył upadku Samarii, bo nie ma wyraźnych wzmianek w Księdze. Na podstawie tych i innych danych, egzegeci sądzą, że Ozeasz działał w latach 750–725 r. BC. Prorok pochodził z Królestwa Północnego (Oz 1,2), czyli Izraelskiego.
Księgę cechuje piękny język, pełen porównań i przenośni. Prorok nie należał do stanu kapłańskiego, był członkiem zrzeszenia proroków. Księga zawiera niewiele danych bibliograficznych, można sądzić jednak, że prorok pochodził ze wsi, pracował na roli (Oz 9,2; 13,3)
Treść Ozeasza
Pierwsze 3 rozdziały to opis przeżyć osobistych i dzieje symbolicznego małżeństwa z niewiastą cudzołożną imienia – Gomar. Niewiasta zrodziła troje dzieci, którym nadał Ozeasz symboliczne imiona.
Rozdział 2 – traktuje o wypowiedzi Boga pod adresem Izraela;
Rozdział 4,1 – 9,9 – tekst zawiera mowy na temat przewinień, grzechów i kary za nie, chodzi o bałwochwalstwo i wykroczenia polityczne. Ozeasz stwierdza ogólny upadek, potępia szerzące się niegodziwości;
Rozdział 5,1 – 7 – krytyka kapłanów;
Rozdział 9,10–14,10 – zawieraj mowy i poematy. Prorok piętnuje dawne przewinienia Izraela, są nimi odstępstwo od jedynego Boga, pójście za innymi bogami, szczególnie za Baalem (Lb 25).
Ozeasz przypomina w rozdziale 9,15–17 dawne odstępstwo w Gilgal. Upomina lud za jego ciągłą nieprawość i grozi surową karą (Oz 13,12-14,1);
Przy końcu Księgi 14, 2-9 jest wezwanie do powrotu do Pana i nawrócenia;
Tekst 14, 10 jest to swoiste podsumowanie całej Księgi.
Teologia Ozeasza
Określenia Boga
Ozeasz w swym dziele poświęca wiele miejsca Bogu. Na określenie Boga używa kilkadziesiąt razy :
- Jahwe (ok. 45x)
- Elohim (ok. 26x)
Tylko Bóg może być przedmiotem kultu ze strony narodu, bo z nim Pan Bóg zawarł przymierze. Bóg przedstawiony jest jako wybawiciel o grożących niebezpieczeństw (Oz 12, 14-15). Ozeasz traktuje o Bogu, który objawił się w historii wybranego narodu. Prorok używa tu takich określeń, jak: Jahwe jest twoim Bogiem (Oz 12,10), Jahwe jest waszym Bogiem (Oz 3,5;7,10), co wskazuje na bliskość i więź. Jahwe nie tylko objawił się Narodowi, ale jest jego sędzią (Oz 4,1;12,3). Wyrazem zagniewania Bożego ze względu na niewdzięcznych Izraelitów są surowe kary, łącznie z pozbawieniem ojczyzny, wolności, możliwości oddawania czci w miejscu świętym. Ponad to Ozeasz przedstawia Boga jako nieskończoną świętość. Bóg przeciwstawiony jest człowiekowi, sprawcy grzechu (Oz 11,9).Bóg gniewa się à antropopatyzm – przeniesienie uczuć autorów na Boga.
Jahwe jest ściśle związany ze swoim narodem. Prorok rzadko posługuje się terminem „przymierze” (hebr.berit, gr.diateke), raczej używa alegorycznego sposobu ukazania tego związku za pomocą obrazu małżeństwa. Jahwe jest mężem Izraela, a Izrael małżonką Jahwe.. Jahwe wybrał sobie Izraela jeszcze w niewoli egipskiej (Oz 9,10;11,1). I jako bogaty małżonek obdarzył swą żonę niezliczonymi darami (Oz 10,1). Po krótkim okresie wierności (Oz 2,17;6,5), małżonka weszła na drogę zdrady i niewdzięczności (Oz 4,7;6,7). Ozeasz przypomina Izraelowi szereg win i zbrodni przeciwko Dekalogowi (Oz 4,2), fałsz i kłamstwo (Oz 7,1), cudzołóstwo, kradzież, wojny bratobójcze z winy królów (Oz 5,10). Prorok karci Izraelitów za nierząd sakralny (Oz 4,13-14) i ubóstwianie cielców w Samarii i Betel. Jahwe został zdradzony przez małżonkę, której udzielił wiele darów, którą ukochał, stąd jest pełen goryczy. W całym dziele można zauważyć duży ładunek uczuciowy, począwszy od miłości aż do groźb i gniewu. Dopiero pod koniec Księgi pojawiają się akcenty pojednania i nadziei.
Przymierze i warunki jego utrzymania
Przymierze jest wynikiem łaski Bożej. Wyboru dokonał sam Pan, bez jakiejkolwiek zasługi ze strony narodu. Gdy Izrael zaczął błądzić, Bóg czynił wysiłki, aby go odwieść ze złej drogi (Oz 2,8). Środkiem zapobiegawczym przeciwko złemu postępowaniu zdaniem proroka ma być kara. Jahwe postanawia pozbawić Naród wybrany wolności politycznej Tekst Oz 11,1-4 wskazuje jednak na miłosierdzie i miłość Bożą (por. Rz 9,25). Bóg jest łaskawy i przychodzi człowiekowi z pomocą. Przymierze zostało zerwane, bo zabrakło podstawowych wartości etycznych, są nimi poznanie Boga (Oz 4,1), rozumiane w sensie etycznym, miłość i życzliwość wobec Pana, sprawiedliwość (Oz 2,21;10,12), na mocy której naród powinien okazywać posłuszeństwo przykazaniom i wierność wobec jedynego, prawdziwego Boga.
Pomimo ludzkich grzechów Bóg przeprowadzi swój plan zbawczy. Zerwana więź z Bogiem zostanie przywrócona. Wzajemne kontakty z braćmi będą nacechowane miłością (Oz 2,1-3). Kiedy ma to nastąpić Ozeasz nie podaje. Ale jest pewne, że Naród kiedyś „ponownie” pozna Boga, już nie wróci do kultu Baala. Nastąpią nowe zaślubiny, tym razem trwałe i wieczne. Między ludźmi zapanuje zgoda i pokój. Obfitość urodzajów będzie dowodem szczególnego błogosławieństwa i łaski. Wtedy Pan, wprawdzie ukarze Izraelitów, pozbawiając ich królów i kapłanów, ale potem nawrócą się i pod wodzą Dawida będą szukać Pana. Nastąpi to za dni ostatcznych (Oz 3,4-5). Po licznych doświadczeniach czeka Izraelitów radosne życie, radosna przyszłość (Oz 14,5-9). Ozeasz zapowiada zatem, w dalekiej perspektywie, szczęśliwą przyszłość. Wtedy nastanie nowe przymierze oraz wieczne zaślubiny Jahwe z Narodem Wybranym. I w tym nowym przymierzy zapanuje sprawiedliwość, miłość i poznanie Pana.
Joel – hebr. – „Jahwe jest Bogiem”. Jest imieniem własny, które występuje dość często w Starym Testamencie. Imiona miały charakter teoforyczny, czyli coś zawierały w sobie. Na podstawie księgi nie wiemy nic o osobie, życiu i działalności proroka. Prawdopodobnie pochodził z Judei, a być może mieszkał w samej Jerozolimie (Jl 2,1;2,9). Nic nie wskazuje na to, że był kapłanem. Trudno ustalić czas napisania księgi, gdyż brak jest aluzji do wypadków historycznych czy wydarzeń religijnych. Z dużym prawdopodobieństwem można wskazać na lata 450 do roku 100 r BC, kiedy to pamiętano klęski i upokorzenia niewoli oraz odnowa religii się dokonywała.
Główne idee dzieła:
1. Kult Boży
Prorocy zwalczali przed niewola bałwochwalstwo i oczyszczali kult Jednego Boga z obcych naleciałości. Księga Joela nie zawiera podobnych tendencji, kultowi nie zagraża żadne niebezpieczeństwo bałwochwalstwa. Przed niewolą prorocy zwalczali wszelkie zewnętrzne formy pozbawione ducha. Natomiast Joel ujmuje kult od strony pozytywnej. Ponad to, przed niewola kultem, sprawą przewodzenia narodowi zajmowały się różne stany na przemian – królowie, kapłani, prorocy. Za czasów Joela poszczególne funkcje są wyraźnie oddzielone. Kultem zajmują się kapłani, natomiast kierowaniem narodu tzw. starcy. Joel wzywa kapłanów do służby ołtarza (Jl 1,13-14;2,16-17)
2. Dzień Jahwe ( Dzień Pański)
Dzień Jahwe – wyrażenie to występuje również u innych proroków. Przed niewolą oznacza przede wszystkim groźbę pod adresem Izraela za odstępstwo od Pana (Am 5,18). Na drugim planie Dnia Pańskiego jawią się poganie, dla których ów dzień stanie się karą bądź źródłem błogosławieństw. Po 586r. Dzień Pański jest korzystny dla Izraela, a groźby sąskierowne do narodów pogańskich. Według Joela Dzień Pański będzie karą dla ciemięzców, a ocaleniem dla tych, którzy wzywają imienia Pańskiego(Jl 3,5).
Treść Księgi Joela
Można podzielić na dwie części :
Prorok zachęca do pokuty i modlitwy. Odpowiedzią Pana na modlitwę jest ustanie plagi szarańczy. U końca księgo pojawia się wezwanie do radości (Jl2,21-22) i zapowiedź Nowego Przymierza (Jl2,23-27).
Prorok zapowiada Dzień Pański, ocalenie i błogosławieństwo, które stanie się udziałem Judy. Nowy Testament wiele razy cytuje Joela ( Rz 10,13;Ap 9,2; Ap14,14-18; Dz 2,17-21 – por. Jl 3,1-5.
Teologia Joela
Prorok wiele miejsca poświęca Bogu. Według Joela Jahwe jest Bogiem jest Wszechmogącym (Jl 1,15), który jest najwyższym sędzią wobec Izraela (Jl 2,2) i innych narodów (Jl 4,2). Chociaż Bóg jest sędzią to okazuje swoje miłosierdzie (Jl 2,18-19). Joel ukazuje Boga jako miłosiernego Ojca, który wiernie spełnia obietnice (Jl 3,1-5), mimo niewierności ludu. Pan nie jest głuchy na modlitwę, ale przebacza. Bóg jest wspomożycielem uciśnionych i za wyrządzone krzywdy będzie karał (Jl 4,3-8). Bóg Joela jest źródłem radości (Jl2, 41). Jest wiele określeń na radość
Inny temat teologiczny rozwinięty w księdze to modlitwa i pokuta. Joel akcentuje szczególnie problem modlitwy przebłagalnej. Pokuta polega na umartwianiu, poście i odwróceniu się od zła (Jl 1,12-14). W pokucie za grzech powinien brać udział cały naród i wszyscy jego mieszkańcy. Główną rolę w powszechnym przebłaganiu Boga powinni odegrać kapłani, którzy w Świątyni przed Świętym Przybytkiem mieli przepraszać Boga za winy swoje i narodu.
Kolejnym tematem jest relacja Jahwe względem Izraela. W świetle proroctwa Joela naród jest własnością Pana (segula Jahwe). Naród określany jest jako Synowie Syjonu (Jl 2,23). Prorok nie nazywa relacji Boga do narodu przymierzem, ale z treści wynika, że naród ściśle do Boga należy.
Postawę Joela wobec innych narodów cechuje pewna nieprzychylność. Wszystko, co złe pochodzi od pogan, którzy są źródłem smutku i motywem zachęcającym do pokuty (Jl 2,17). W perspektywie eschatologicznej zapowiada pełną sprawiedliwość, narody zostaną skazane na zagładę.
W księdze można znaleźć niewyraźne zarysowane elementy mesjańskie. Losy Judy i Jerozolimy zostaną przemienione (Jl 4,1). Jerozolima stanie się świętością nietykalną (Jl 4,17). Kraj cały spotka doczesne błogosławieństwo (Jl 4,18). Osoba Mesjasza nie została w ogóle uwzględniona. Prorok stoi na stanowisku, że Jahwe w dalszym ciągu będzie panował z Syjonu (Jl 4,16-17). Stąd też można powiedzieć, że idea mesjańska w księdze Joela jest mało wyraźna i występują tylko pewne aluzje o charakterze mesjańskim.
Tytuł księgi wskazuje, że Amos pochodził z miejscowości Tekoa i działał za czasów Ozjasza – króla Judy i Jerobama II – króla izraelskiego. Początek jego wystąpień, zdaniem egzegetów, przypada na rok ok. 760 r. i jest najstarszym prorokiem, który naucza terenie Królestwa Izraelskiego. Był hodowcą zwierząt, nie należał do zgromadzenia prorockiego, a był powołany przez Pana (Am 7,15). Z samej księgi Nie wiemy wiele o jego życiu poza wzmianką biograficzną o konflikcie z kapłanem z Betel – Amazjaszem (Am 7,10-16). Trudno ustalić jak długo trwała prorocka działalność Amosa. Prawdopodobnie niezbyt długo, do ok. 746 r. Amos był człowiekiem wykształconym, o czym świadczy język i styl dzieła.
Księgę Amosa można podzielić na 3 części:
1. zapowiedź sądu nad Judą, Izraelem i sąsiednimi narodami (rozdziały 1-2)
Rozdział 1,1 – krótki wstęp, po którym następuje szereg przemówień przeciwko Aramejczykom, Filistynom, Ammonitom, Moabitom, Damaszkowi, Gazie, Tyrowi, Fenicji, Edomowi, Judzie i Izraelowi. Pan zapowiada sąd nad tymi narodami.
Schemat mów :
· groźby
· wskazanie winy
· wyrok
· zapowiedź kary.
2. zarzuty i groźby przeciwko Izraelowi ( rozdz. 3-6) i napiętnowanie jego występków
W mowie przeciwko Izraelowi prorok piętnuje sprawowanie obcego kultu (Am 3,13-15) oraz przestępstwa przeciwko miłości bliźniego i zasadom sprawiedliwości społecznej.
3. wizje proroka ( rozdziały 7-9)
Opis wizji, jakie Pan ukazał prorokowi, jako zapowiedź kar, którymi zostanie ukarany lud: szarańcza, susza, ogień, upadek świątyni.
W zakończeniu księgi jest mowa o odbudowaniu zniszczonego domu Dawida (Am 9,11-12) oraz nadejście ery niezwykłej obfitości, czasów nadzwyczajnych urodzajów (Am 9,13-15).
Tekst księgi Amosa w niektórych miejscach został znacznie zniekształcony. Widoczne są poprawki, wtórne recenzje czy też redakcje. Istnieje szereg problemów natury redakcyjnej. Najważniejszy problem stanowi autorstwo księgi. Już same mowy prorockie wskazują na odmienność styl i języka odnośnie do całej księgi. Zmiana przemawiania z pierwszej osoby na osobę trzecią, itp. Większość egzegetów jednak nie kwestionuje autorstwa Amora, rozumianego w sensie ogólnym. Prorok mógł posłużyć się uczniem lub ktoś inny mógł zebrać mowy w całość. Trzeba pamiętać, że księga została bardzo wcześnie napisana i późniejsze kilkakrotne redakcje mogły być przyczyną odejścia od oryginału. Na ogół przyjmuje się, że księga Amosa została spisana po powrocie proroka do ojczystej Judei i po zakończeniu jego działalności w Samarii.
Teologia Księgi Amosa
Amos rozwija naukę o Bogu. Bóg przedstawiony jest jako Stwórca i Pan Wszechrzeczy (Am 2,14-16;4,5-13;6,8;8,8-9), wie On wszystko, i jest wszędzie obecny. Wszystkie narody Mu podlegają. Jest sprawiedliwy bez względu na osoby.
Prorok podkreśla znaczenie przymierza. Pan wybrał Izraela jako swój lud, który ma świadczyć o Jego dobroci i sprawiedliwości (Am 3,1-2). Przywilej, który otrzymał Izrael jest jednocześnie motywem surowego sądu. Miłosierdzie Boże jest jednak wyższe od Jego sprawiedliwości. Dlatego w zakończeniu księgi, Amos kreśli wizję czasów pomyślnych, które nastąpią po sądzie Bożym. Zapowiada odrodzenie Izraela i ukazuje nadzieje mesjańskie. Wtedy ocaleje reszta sprawiedliwych (Am 9,8-10) i nastąpi odrodzenie wokół potomka dawidowego (Am 9,11-12). Amos sprowadza obraz przyszłego szczęścia i pomyślności do nadziei mesjańskich. Rozwija ideę sprawiedliwości w odniesieniu do kultu. Prorok krytykuje praktyki religijne sprawowane jedynie w sposób zewnętrzny, bez wewnętrznego zaangażowania. Taka postawa sprzeciwia się sprawiedliwości Bożej. Amos występuje przeciwko tym, którzy składając ofiary Bogu popełniali jednocześnie przestępstwa moralne, wśród nich pijaństwo, ucisk ubogich, bałwochwalstwo. Wzywa Naród do wiernego zachowania Prawa, Dekalogu oraz spełnienia warunków Przymierza.
Amos głosząc monoteizm i uniwersalizm przyczynia się jednocześnie do utrwalenia idei mesjańskiej.
KSIĘGA ABDIASZA
Jest najmniejszą księgą ST liczącą zaledwie 21 wierszy, nosi tytuł „Widzenie Abdiasza”. W księdze tej zawarte są groźby przeciwko Edomowi i zapowiedź triumfu Izraela. Edom spotka kara Boża za wrogie ustosunkowanie się do Judy. Edomici, zdaniem proroka, pomagali wrogom Izraela i z nimi spustoszyli Jerozolimę. Za to Pan sprowadzi zagładę na Edom. Obce narody, pod wpływem Jahwe, wyrządzą Edomowi to samo zło, które najeźdźcy, przy współudziale Edomitów, wyrządzili Judzie i Jerozolimie. Naród Wybrany ocaleje, podbije Edom i narody sąsiednie i utworzy Królestwo Jahwe.
Treść księgi pokazuje jej ciągłość:
· Prolog (wprowadzenie) Ab 1
· Ogłoszenie wyroku Ab 2-4
· Opis jego realizacji Ab 5-7
· Zagłada Edomu Ab 8-10
· Umotywowanie kary Bożej Ab 10-15
· Związana z wyrokiem obietnica ocalenia i triumfu Izraela jako zadośćuczynienie za doznane krzywdy Ab 16-21.
Księga Abdiasza nastręcza wiele problemów dotyczących redakcji i czasu powstania dzieła. Skrajni egzegeci twierdzą, że księga Abdiasza powstała z luźnych wypowiedzi przeciwko Edomowi z różnych czasów. Inni uważają, że księga powstała z dwóch niezależnych od siebie przemówień Abdiasza. Większość jednak egzegetów opowiada się za jednością utworu.
Prowadzone są dyskusje odnośnie czasu powstania. Opinie są podzielone, sięgają V w. BC. Wydaje się jednak, że utwór powstał ok. 587 r. BC. Wskazywałyby na to wypadki związane ze zburzeniem Jerozolimy przez Babilończyków, których wspierali Edomici (Ab 11-14).
O autorze księgi nic nie wiemy, brak tu danych biograficznych.
Poglądy religijne proroka Abdiasza
Tylko pozornie wydaje się, że księga jest przepojona wyłącznie uczuciem zemsty i nienawiści w obliczu doznanych krzywd. Tymczasem spotykamy tu główne idee Starego Testamentu: monoteizm, ideę wybrania i ideę mesjańską. Nieznany bliżej autor wyraża swoją głęboką wiarę w Boga. Jahwe jest Jedynym Bogiem, który rozciąga swoją władzę nie tylko nad Izraelem, ale też nad innymi narodami. Pan Bóg powołuje narody świata do wypełnienia swej woli. Od Boga zależy los i pomyślność narodu. Bóg dokona ostatecznego rozrachunku ze wszystkimi narodami. W Dniu Jahwe (Jon Jahwe) dopełni się sprawiedliwość na zasadzie starotestamentalnego prawa odwetu. Narody pogańskie zostaną ukarane nie tyle za brak poznania Pana, ile za ich występki. Zasadami sprawiedliwości kieruje się Pan również w odniesieniu do Narodu Wybranego. Pomimo podkreślenia sprawiedliwości Boga Izrael cieszy się szczególnymi względami u Jahwe. Prorok nie wspomina wprawdzie o wybraniu i Przymierzu ani o obietnicach mesjańskich, ale podkreśla uprzywilejowaną pozycję narodu wybranego. Świadectwem szczególnego upodobania Izraela są słowa z wersetu 16, w którym Syjon został nazwany „Góra Moją Świętą”. Abdiasz ukazuje, że Jahwe roztacza nad Izraelem swą przemożną opiekę. Jest obrońcą i „mścicielem” wobec innych narodów, które krzywdzą Izrael. On sam będzie karał Edomitów. Jako wynagrodzenie za doznane krzywdy Izrael otrzyma uczestnictwo w ostatecznym zwycięstwie Boga w Dniu Pańskim. Wówczas Syjon będzie ośrodkiem ocalenia i świętości w Królestwie Bożym. Ta przepowiednia zbawienia wskazuje na ideę mesjańską zarysowaną wprawdzie niewyraźnie w księdze, ale obecną. Prorok kreśli obraz, wizję mesjańskiego Syjonu, kiedy to nastanie pełna sprawiedliwość i czasy pomyślne dla Izraela.
KSIĘGA JONASZA
Ryba – symbol
Treść księgi wyróżnia się spośród innych utworów prorockich, nie ma w niej zbioru mów, opisów czynności symbolicznych, przepowiedni. Jedynie w Jon 3,4b jest mowa o zburzeniu w przyszłości miasta Niniwy. Faktycznie przepowiednia ta nie została spełniona. Księga Jonasza przekazuje opis działalności proroka Jonasza a zasadzie tylko o określonej misja względem pogańskiego miasta Niniwy. Zgodnie ze swoją funkcją, prorok ma wypełnić wolę Pana. Księga kładzie nacisk na opis przeżyć proroka w związku z wypełnieniem Bożej woli. Nie jest to więc dzieło, które traktuje o proroku, o jego czynach w sposób globalny. Przedstawia raczej jeden z wycinków jego działalności, gdzie przede wszystkim chodzi o nakreślenie sylwetki duchowej proroka.
Prorok Jonasz otrzymuje od Boga polecenie udania się do Niniwy i przekazania mieszkańcom, że w najbliższej przyszłości, z powodu ich grzechów miasto zostanie zniszczone. Jednak Jonasz nie chce podjąć się misji, usiłuje uciec od Boga. W Jaffie wsiada na statek do Tarszisz. Pan Bóg zsyła jednak sztorm, który w przekonaniu żeglarzy statku jest wynikiem zagniewania bogów. Gdy niebezpieczeństwo wzrasta i grozi zatonięcie, robią losowanie, by dowiedzieć się, kto jest przyczyną całego nieszczęścia. Los pada na Jonasza. Na własną prośbę Jonasz został wrzucony do wody i morze się uspokoiło. Jonasz został połknięty przez wielką rybę, w której wnętrzu wypowiada psalm dziękczynny, a po trzech dniach zostaje cały i zdrowy wyrzucony na brzeg morski. Na ponowne polecenie Boga prorok udaje się do Niniwy i przepowiada zagładę miasta. Słowa donasza sprawiły, że mieszkańcy się przestraszyli i postanowili się nawrócić. Król Niniwy nakazał pokutę (Jon 3,1-9) rozciągniętą nawet na zwierzęta. Gdy Bóg zobaczył prawdziwe nawrócenie Niniwy, ulitował się nie zsyłając na nich kary.
Autor i czas powstania Księgi Jonasza
Ustalenie autorstwa Księgi Donasza natrafiło na poważne trudności. Według 2 Krl 14,25 prorok Jonasz działał, nauczał w VIII w. Jednak kryteria wewnętrzne księgi nie pozwalają na to datowanie. Obecnie uważa się, że Księga powstała znacznie później. Przemawiają za tym argumenty filozoficzne, historyczne, teologiczne. Księga Jonasza zawiera liczne aramaizmy, charakterystyczne dla okresu późniejszego. Ponad to, gdyby przyjąć, że księga powstała w VIII w., to Niniwa musiałaby wcześniej istnieć, a historycy temu zaprzeczają. Myśl o powszechnym zbawieniu, zawarta w Jon, wskazuje na zależność od Jeremiasza i Ezechiela, którzy również działali w okresie późniejszym. na podstawie tych i innych danych, większość egzegetów uważa, że księga powstała po niewoli babilońskiej w wieku V lub IV, nie później jednak niż ok. roku 200, gdyż księgę tę znają późniejsze dzieła – Syr 49,10; Tb 10,4. Na ogół przyjmuje się jednolitość księgi i jednoosobowe autorstwo. Tylko fragment Jon 2,3-10 wydaje się być zaczerpnięty z różnych Psalmów.
Rodzaj literacki Jonasza
Istnieją tu różne opinie, można je zebrać w dwie grupy:
1. Księga Jonasza zawiera zasadzie jeden niewielki epizod historyczny. Za tym przemawiają argumenty takie jak:
- przekonanie tradycji żydowskiej, która zaliczała księgę Jonasza do zbioru Ksiąg prorockich. Niektóre greckie kodeksy nawiązują do Jonasza. Historie Jonasza zna nawet Józef Flawiusz. Chrystus w rozmowie z Żydami powołuje się na wypadki z życia Jonasza Mt 12,39-42; Mt 16,4
- opisy z księgi Jonasza w wielu przypadkach znajdują potwierdzenie w dokumentach pozabiblijnych, np. odkrycia archeologiczne dokonane na miejscu Niniwy ukazują, że było to rzeczywiście duże miasto
- król Niniwy, który wydaje dekret pokutny ma swoje pararele w kronikach asyryjskich.
Zwolennicy tej historycznej koncepcji twierdzą, że w opowiadaniu o Jonaszu fakty są rzeczywiste, a ich ocena dokonana jest pod kątem religijnym, że uwzględnia nadzwyczajną interwencję Bożą.
2. Ta koncepcja traktuje Księgę Jonasza jako opowiadanie dowolne posiadające jednak jakieś podłoże historyczne.
Niektórzy egzegeci księgę Jonasza traktują jako alegorię inni jako parabolę, a nawet za fikcję literacką. Argumenty przemawiające za nie historycznością faktów zawarty w księdze:
- w czasach po niewoli, autorzy biblijni nie piszą historii. Celem dzieła jest pouczenie moralne. W czterech rozdziałach nagromadzono zbyt wiele wypadków cudownych, nieprawdopodobnych. Np., trudno sobie wyobrazić proroka hebrajskiego, który nawróciłby całą potęgę asyryjską, a jednocześnie ten fakt nie miałby być odnotowany w kronikach asyryjskich
- opowiadanie jest ułożone wg schematu, w którym brak szeregu szczegółów, jakie powinna mieć historia. Księga historyczna powinna zawierać szczegóły dotyczące życia Donasza, życia mieszkańców Niniwy, itp.. Sam fakt, że Chrystus Pan posłużył się wzmianką o Jonaszu, nie musi jednak stanowić dowodu historycznego charakteru. Jonasz był typem Chrystusa, a pokutujący w Niniwie stają się oskarżycielami grzesznych Izraelitów. Pismo św. używa takiego sposobu opisu, w którym osoby i wydarzenia fikcyjne przedstawia się jako rzeczywiste. W sumie przeważa opinia, że ks. Jonasza należy traktować jako opowieść, której celem jest pouczenie o powszechnej, zbawczej woli Bożej. Księga Jonasza nie jest biografią, lecz fikcją dydaktyczną.
Teologia księgi Jonasza
W rozwoju myśli teologicznej Izraela, księga Jonasza zajmuje ważne miejsce. Podejmuje bowiem, naświetla i ...
CZYTAJ_PISMO_SWIETE_CODZIENNIE