Groteska.doc

Groteska - zjawisko występujące w różnych gatunkach literackich. Może być jednym z wielu chwytów (często występuje obok absurdu, parodii, paradoksu), a może być tak że cały utwór jest groteską.Groteskowość polega na:1. Ukazaniu formy przerażających, osobliwych, wyolbrzymionych, monstrualnych, ekscentrycznych postaci (np.: pojedynek na miny w “Ferdydurke” Gombrowicza).2. Pomieszaniu nastroju komizmu, tragizmu, błazenady (np.: w chwili rozpaczy i przerażenia - scena humorystyczna).3. Wprowadzeniu absurdu w tok akcji (np.: widmo pijące kawę i całowane po rękach w utworze Witkacego pt. “W małym dworku”).Przykłady:Groteskowe sceny w “Szewcach” Witkacego:1. Sajetan biega po scenie z siekierą w głowie2. Prokurator jak pies, który skomle z pożądania3. Szewcy rządzą ubrani w piżamy 4. Absurdalne nazwiska np.: Robert ScurvyFunkcje groteski w dramacie Mrożka “Tango”.Groteska - zabieg polegający na ukazaniu rzeczywistości w sposób zdeformowany, karykaturalnie przejaskrawiony- łączy w sobie elementy przeciwstawne: komiczne i tragiczne, wzniosłe i pospolite- odznacza się odstępem od normy.- źródłem komizmu jest deformacja świata: w rodzinie Stomilów odwrócone zostały role:Rodzina awangardowego artysty, w której prawie wszyscy ( łącznie z babcią ) są antytradycjonalni- starsze pokolenie jest zbuntowane, nowoczesne, żyje bez zasad.- przedstawiciel młodszego - Artur - próbuje wrócić do starego porządku, jest zwolennikiem ładu = parodia dramatu rodzinnego- postacie przedstawione są w sposób karykaturalny, przejaskrawiony: - Artur karze Babcię za niedozwoloną grę w karty leżeniem na katafalku- Eugeniuszowi, który powinien pisać pamiętniki, zakłada klatkę na głowę- Eleonora - wyznawczyni swobody seksualnej, jest rozczarowana, że syn nie został artystą, tylko lekarzemOkazuje się, że świat, w którym nie ma miejsca na zasady, normy moralne, prawidłowe relacje międzyludzkie upada - rządy przejmuje Edek - uosobienie prymitywnej siły, która wprowadza rządy totalitarne.Groteskowość i absurdalność świata przedstawionego w Tangu Sławomira Mrożka. Źródłem komizmu jest deformacja świata i bohaterów polegająca na ich wyolbrzymieniu i przejaskrawieniu. W groteskowy sposób Mrożek ukazał bezwład i rozkład mieszczańskiej rodziny inteligentów. W rodzinie Stomilów role bohaterów zostały odwrócone. Starsze pokolenie jest zbuntowane, nowoczesne żyje bez zasad, zaś przedstawiciek najmłodszego pokolenia próbuje wrócić do starego porządku. Postaci są przedstawione w sposób jaskrawy i karykaturalny. Artur karze Babcię az niedozwoloną grę w karty i niecenzuralny język leżeniem na katafalku i myśleniem o wieczności (połączenie komizmu z tragizmem); Eugeniuszowi, który powinien pisać pamiętnik, za brak posłuszeństwa zakłada na głowę klatkę na ptaki. Eleonora jest wyznawczynią swobody seksualnej, lekko traktuje związki uczuciowe, jest rozczarowana postawą syna, który zamiast być artystą (specjalnie w czasie ciąży biegała nago po lesie), jest poważnym studentem medycyny. 

Artur pragnie by rodzice i krewni zachowywali się stosownie do ich wieku. Drażni go wieczna flejtuchowatość ojca, Stomil jest po gombrowiczowsku nie zapięty, matce brak moralności. Swoboda, którą tak się szczycą, wolność we wszystkich dziedzinach życia i sztuki, w rzeczywistości staje się ograniczeniem. Swoją koncepcję życia narzucają wszystkim domownikom, którzy nie mogą się sprzeciwiać. Ten styl życia nie odpowiada Arturowi, czasem swoje zdanie na ten temat wyraża wuj Eugeniusz. Wysiłki Artura by zaprowadzić w domu porządek, spełzają na niczym. W końcu dochodzi do wniosku, że tylko za pomocą siły można dokonać przemian. Absurdalny staje się sam fakt, że zbyt szeroko pojmowana wolność prowadzi do zniewolenia. Po okresie swobody rządy przejmuje Edek, będący uosobieniem prymitywnej siły, który wprowadza rządy totalitarne. Okazuje się, że świat, w którym nie ma miejsca na zasady, normy moralne, prawidłowerelacje międzyludzkie, upada. 

Mrożek w swej twórczości chętnie odwołuje się do tradycji dramatu polskiego i europejskiego, przede wszystkim dramaturgów takich jak: S. I. Witkiewicz, W. Gombrowicz, S. Beckett, E. Ionesco.

Gombrowicz zajmuje się głównie problemem formy, która w sposób często absurdalny wpływa na zachowanie człowieka; zajmuje się także problemami i zjawiskami Polski XX-lecia: skostniałą i staroświecką szkołę, przygotowującą człowieka nie do samodzielnego i indywidualnego myślenia, tylko do schematyczności tegoż (lekcja polskiego: "Słowacki wielkim poetą był"), zależności od innych (dominujących) osób; pokazuje nowoczesną inteligencką rodzinę wyzwoloną, co objawia się w fatalnym wychowaniu córki, wolnością seksualną itp., to wszystko demaskuje Józio przez realizację swojego groteskowego planu: skandal powoduje nagłą przemianę rodziców w tradycyjnych ludzi ich poglądy nie wytrzymują tak silnego ciosu; przeciwieństwem Młodziaków jest rodzina Hurlecckich, z pokolenia na pokolenie przekazująca stereotypy i hierarchię; to wszystko ulega poważnemu wstrząsowi pod wpływem działań Miętusa i buntu chłopów; trzymanie się kurczowe form, w których wszyscy zostali poumieszczani przez życie i nie trzymanie dystansu do nich jest poddane krytyce przez Gombrowicza;

 SWOJEJ TWÓRCZOŚCI WITOLD GOMBROWICZ PODEJMUJE TEMATYKĘ SKUPIONĄ NA CZŁOWIEKU JAKO JEDNOSTCE OBCUJĄCEJ Z INNYMI.CZĘSTO PRZEZ TAKIE WSPÓŁŻYCIE DOCHODZI DO RÓŻNYCH KONLIKTÓW, NIEPOROZUMIEN, ROZTEREK. MOTYW TEN DOSKONALE ZOBRAZOWAŁ AUTOR PRZEZ METAFORY "GĘBY I PUPY",KTÓRE SĄ MOTOREM NAPĘDOWYM DLA RODZĄCYCH SIĘ I ODWIECZNIE NURTUJĄCYCH LUDZKOŚĆ PYTAŃ O SENS ISTNIENIA. DLA GOMBROWICZA PROBLEM TEN JEST SZCZEGÓLNIE BLISKI, TOTEŻ OBECNY JEST W WIELU JEGO UTWORACH. 
W "DZIENNIKACH" ZNACZENIE "GĘBY I PUPY" NABIERA NOWEGO KSZTAŁTU.ODMIENNY OD TEGO JAKI JEST PREZENTOWANY W "FERDYDURCE".OBRAZUJE RELACJĘ JAKA ISTNIEJE MIĘDZY TWÓRCĄ DZIEŁA LITERACKIEGO A CZYTELNIKIEM. W TYM UKŁADZIE AUTOR ZOSTAJE ZDOMINOWANY PRZEZ LĘK PRZED OPINIA ODBIORCÓW.BARDZO POWAŻNIE ODNOSI SIĘ W STOSUNKU DO SĄDÓW JAKIE WYDAJĄ NA TEMAT JEGO UTWORÓW LUDZIE.DLATEGO PISZE LICZNE PRZEDMOWY I KOMENTARZE, W KTÓRYCH WYRAŻA SWOJE OBAWY.CHCE ABY INNI WIEDZIELI O NICH.SZCZEGÓLNE ZNACZENIE MA ODBIÓR "TRANS-ATLANTYKU". JAK SIĘ OKAZAŁO BYŁY TO OBAWY UZASADNIONE, GDYŻ REAKCJA CZYTELNIKÓW BYŁA ZDECYDOWANA I IMPULSYWNA PRZEZ SKOMPROMITOWANIE ŚRODOWISKA EMIGRACYJNEGO I STEREOTYPU POLSKOŚCI W UTWORZE. 
W TWÓRCZOŚCI GOMBROWICZA JUŻ WCZEŚNIEJ POJAWIŁĄ SIĘ SZEROKO MANIFESTOWANA NIECHĘĆ DO NARODOWEJ SOLIDARNOŚCI.DLA SAMEGO AUTORA PATRIOTYZM BYŁ TYLKOPUSTYM SŁOWEM.WSZYSTKIESWOJE SPOSTRZEŻENIAZ TYM ZWIĄZANJE UDOKUMENTOWAŁ WŁAŚNIE NA KARTACH "TRANS-ATLANTYKU".POWIEŚĆ PISANA Z DZIESIĘCIOLETNIEGO DYSTANSU OD WYBUCHU WOJNY , KTÓRA ZASTAŁA GOMBROWICZA W ARGENTYNIE,ODRZUCA UTRWALONY SPOSÓB PRZEDSTAWIANIA TEMATÓW OJCZYZNY, EMIGRACJI I OKUPACJI.ODCHODZI OD WLEWANIA W SERCA POLAKÓW NADZIEII I NIE PODSYCA ICH POSTAW TYRTEJSKICH. JEST ONA WYMIERZONA PRZECIW PRZYJĘTEJ FORMIE.OPOWIADA O EMIGRACJI LECZ OBIEKTEM KRYTYKI STAJE SIĘ ZAWARTY W " PANU TADEUSZU" SIELANKOWY MODEL POLSKOŚCI.W UTWORZE MOŻNA ZAUWAŻYĆ WYRAZNY WPŁYW GROTESKI,CHOCIAŻBY POPRZEZ NAZWISKO BOHATERA - PISARZA GOMBROWICZA ORAZ JEGO GESTYKULACJĘ PODCZAS POŻEGNANIA Z TOWARZYSZAMI PODRÓŻY.GŁÓWNA POSTAĆ DYSTANSUJE SIĘ WOBEC ZBIOROWYCH ODRUCHÓW I ULEGA BUNTOWI PRZECIWKO WSZELKIM OBJAWOM NARODOWYCH EMOCJI.JEGO SPRZECIW SPRAWIA,ZE PODEJMUJE SIĘ HANIEBNEGO CZYNU WOBEC ETYKIETY PATRIOTYCZNEJ I POPEŁNIA DWA WYKROCZENIA WOBEC ETOSU SZLACHECKIEGO.W "TRANS-ATLANTYKU" GROTESKA ODNOSI SIĘ DO KONSTRUKCJI JĘZYKA ORAZ ŚWIATA PRZEDSTAWIONEGO POWIEŚCI.W CELU SPARODIOWANIA POLSKOŚCI GOMBROWICZ POSŁUGUJE SIĘ LICZNYMI ARCHAIZMAMI WYRAZOWYMI, FRAZEOLOGICZNYMI I SEMANTYCZNYMIORAZ NATRĘTNIE STOSUJE DUŻE LITERY.GROTESKOWY CHARAKTER ZYSKUJE W "TRANS-ATLANTYKU" ZESTAWIENIE OJCZYZNY I SYNCZYZNY BĘDĄCY KOLEJNĄ ANTYMONĄ WARTOŚCI ISTOTNYCH DLA PISARZA.JEDNAKŻE ZESTAWIENIE DWÓCH ODMIENNYCH POJĘĆ NIE OZNACZA,ŻE WZAJEMNIE SIĘ ONE WYKLUCZAJĄ. WIDOCZNE JEST TO W ZAKOŃCZENIU UTWORU.NIE PRZYNOSI ONO ZDECYDOWANEGO ROZSTRZYGNIĘCIA, NATOMIAST ODZWIERCIEDLA CZĘĆ WYBUDZENIA SPOŁECZNOŚCI POLSKIEJ ZE SNU SZLACHETCZYZNY.

W utworach Gałczyńskiego bardzo widoczne są charakterystyczne cechy groteski.Mamy do czynienia z absurdem i bezsensem,wywolujacym w nas śmiech.
Autor chce nam uswiadomic,ze nawet absurd może nas śmieszyć i bawic,przy czym niezwykłe jest to,że zarazem pomaga lepiej zrozumieć rzeczywistość,przeanalizować swe postępowanie,skłania do refleksji i głębszych przemyśleń nad swym postępowaniem.
Opierając się na konkretnych przykładach, pragnę udowodnić słuszność tezy.
Konstanty Ildefons Gałczyński w grotesce ”Śmierć w kawiarni” porusza wiele problemów.W „sen wieczny”możemy pogrążyć się w każdej chwili,o każdej porze i w każdym miejscu.Śmierć gościa nie zwróciła uwagi innych ludzi przebywających w kawiarni.Jest to aluzja skierowana do osob,które maja na uwadze tylko własne dobro i zwracają uwagi na krzywdę innych.
Chcąc zracjonalizować swa wypowiedz,pozwole sobie odwołać się do innego utworu Gałczyńskiego „Dziwny krawiec”.W tym dziele na przykładzie krawca,codziennie zmieniającego profesje,autor pokazuje jak bardzo zmienni są ludzie.Często swa prace wykonują niedbale i niedokladnie.Zmiana zawodu związana jest z ciągłą pogonią za pieniadzem.
Autor tworzy świat zniekształcony i zdeformowany,aby pokazać ludzkie wady i błędy w sposób humorystyczny,zabawny.
Analizując powyższe argumenty w pełni można zgodzić się ze stwierdzeniem,że Gałczyński w świecie przedstawionym Teatrzyku „Zielona Gęś” pozwala nam lepiej odczuć i zrozumieć realny świat.

2