J. Łotman: Zagadnienie fabuły
- miejsce akcji to nie tylko opis tła i pejzażu. Za obrazem rzeczy i przedmiotów, w których otoczeniu działają postacie powstaje struktura toposu;
- u podstaw pojęcia fabuły leży pojęcie zdarzenia. Według B. Tomaszewskiego – schemat fabularny to zbiór powiązanych ze sobą zdarzeń, o których dowiadujemy się z utworu. Schematowi fabularnemu przeciwstawiona jest fabuła – te same zdarzenia, ale w kolejności ich przedstawiania w tekście;
- zdarzenie (u A. Wiesiełowskiego – motyw) – najmniejsza niepodzielna jednostka konstrukcji fabularnej, schematyczna, jednoczłonowa. Chwyt (W. Szkłowski) – stosunek oczekiwania wobec tekstu;
- zdarzenie w tekście – przeniesienie pytań przez granicę pola semantycznego;
- zdarzenie – nawet śmierć bohatera nie w każdym tekście będzie zdarzeniem. Zdarzenie jest pomyślane jako to, co zaszło, choć mogło nie zajść. Im mniejsze prawdopodobieństwo, tym wyżej zdarzenie. Zdarzenie jest zawsze przekroczeniem jakiegoś zakazu;
- teksty niefabularne: mają charakter klasyfikacyjny, utrwalają świat / jego konstrukcję (kalendarz, książka telefoniczna). Teksty te utrwalają określony porządek wewnętrznej organizacji świata. Tekst niefabularny – umacnia nienaruszalność granic. Tekst fabularny – negacja niefabularnego. Tekst fabularny dzieli postacie na dwie grupy: 1) żywi, 2) martwi. Nie można tej granicy przekraczać (tylko niektórzy mogą). Postacie dzielą się na ruchome i nieruchome. Nieruchome są podporządkowane strukturze niefabularnej. System niefabularny – pierwotny. Fabularny – wtórny, nałożony na niefabularny. Fabuła – rozwinięte zdarzenie, przejście przez granicę semantyczną.
Nisa