Ostrołęka 1831 Michał Leszczyński.pdf

HISTORYCZNE BITWY

MICHAŁ LESZCZYŃSKI

OSTROŁĘKA 1831

V BELLONA

Warszawa

WSTĘP

Tak zwane momenty krytyczne zajmują w historii wojen

poczesne miejsce. Wojna jest bowiem trochę jak waga, na

której szalach obie strony składają swoje szanse na zwycięs

two. Wraz z rozwojem konfliktu przeciwnicy rzucają na

nią coraz to nowe atuty — przewagę techniczną, deter

minację czy liczebność rezerw. Waga przechyla się wtedy

to na jedną, to znowu na drugą stronę. W końcu któryś

z walczących przeważa i to on zostaje zwycięzcą. Bardzo

rzadko zostaje nim słabszy przeciwnik. To on najczęściej

musi pierwszy wyłożyć karty na stół, zagrać przysłowiowe

va banque — zebrać wszystkie dostępne siły i wyprowadzić

przy ich pomocy decydujący cios już niemal tryumfującemu

przeciwnikowi. Jeśli uderzenie okaże się celne, zwycięstwo

nagle przestaje być niemożliwe, jak przekonali się o tym

Amerykanie pod Yorktown w 1781 roku. Jeśli tak wiele

ważący cios jednak chybi... cóż, nikt nie będzie mógł

przynajmniej zarzucić przegranym, że nie próbowali.

Niestety, matematyka jest najczęściej bezlitosna. Zwy

cięzcą okazuje się prawie zawsze strona silniejsza liczebnie,

lepiej uzbrojona, niekoniecznie najbardziej zdeterminowana.

Wystarczy przywołać choćby armię Północnej Wirginii

generała Roberta Lee, która podczas wojny secesyjnej

dokonała cudów waleczności, by w końcu ulec po czterech

latach przelewu krwi. Cóż dopiero mówić o Japończykach

podczas drugiej wojny światowej — ich poświęcenie

wydawało się nie znać granic, a jednak musieli ustąpić

technicznej i liczebnej przewadze aliantów.

Polacy podczas wojny polsko-rosyjskiej z 1831 roku także

nie dali się łatwo „połknąć” wielokrotnie liczniejszemu

przeciwnikowi, choć nie mieli swojego Austerlitz czy Buli

Run. Potrafili wygrywać potyczki i mniejsze bitwy, przegry

wali jednak, gdy dochodziło do większych starć. Winą za to

historycy i pisarze najczęściej obarczali polskie elity — rząd,

sejm, ale przede wszystkim generalicję. Najwyższej rangi

dowódcom zarzucano bierność, brak wiary w zwycięstwo czy

po prostu mierne zdolności, które miały doprowadzić do

zaprzepaszczenia szans powstania listopadowego.

Niemalże w centrum przetaczającej się fali krytyki stał

zawsze generał Jan Zygmunt Skrzynecki, który od 26 lu

tego do 12 sierpnia 1831 roku pełnił funkcję naczelnego

wodza wojsk polskich. Najwybitniejsi historycy powstania,

tj. Stanisław Barzykowski, Ludwik Mierosławski, Wacław

Tokarz, długo zachodzili w głowę, jak można było za

przepaścić okazję rozbicia wojsk rosyjskich podczas ofen

sywy wiosennej czy pod Kuflewem, kiedy to większość

okoliczności wydawała się Polakom wybitnie sprzyjać.

Ale to były sukcesy, choć małe, to jednak wciąż sukcesy.

Za grzech śmiertelny pozostanie chyba na zawsze poczytana

Janowi Skrzyneckiemu inna operacja, znana pod nazwą

„wyprawy na gwardię”, podjęta w maju tegoż samego roku.

Jej architekt, kwatermistrz generalny wojsk polskich generał

Ignacy Prądzyński ani przez chwilę nie wątpił w doniosłość

swojego projektu. Unicestwienie w maju 1831 roku stacjo

nującej w widłach Bugu i Narwi gwardii cesarskiej, na którą

składały się najbardziej wyborowe jednostki rosyjskie, przez

liczące ponad 40 000 żołnierzy zgrupowanie polskie mogło

bez wątpienia przynieść trudne do przewidzenia skutki.

I faktycznie, wyprawa doprowadziła do długo oczekiwanego

przełomu w wojnie polsko-rosyjskiej, zgoła innego jednak do

zamierzonego przez generalnego kwatermistrza. W istocie

bowiem to polskie szanse na zwycięstwo zostały pogrzebane,

wieńcząca zaś wyprawę na gwardię bitwa pod Ostrołęką

okazała się jedną ze smutniejszych kart polskiej historii.

To właśnie niefortunnej ofensywie polskiej w stronę wideł

Bugu i Narwi chciałbym poświęcić niniejszą pracę. Celem jej

nie jest tylko przybliżenie tamtych wydarzeń. Pragnąłbym

także umożliwić czytelnikowi lepsze poznanie bohaterów

tego jakże ważnego okresu w historii Polski.

Wyprawa na gwardię, jak zresztą i całe powstanie lis

topadowe, pozostawiła po sobie obfitą spuściznę w postaci

literatury zarówno naukowej, jak i pamiętnikarskiej. Informacje

na jej temat zawierają pierwsze szerokie monografie po

święcone powstaniu listopadowemu — członka rządu narodo

wego Stanisława Barzykowskiego ( Historya powstania lis

topadowego, t. II-IV, Poznań 1883) oraz Ludwika Mieros

ławskiego ( Powstanie narodu polskiego w roku 1830 i 1831:

od epoki na której opowiadanie swoje zakończył Maurycy

Mochnacki, t. I-II, Paryż 1845). Pisali o niej szeroko Wacław

Tokarz ( Wojna polsko-rosyjska 1830 i 1831, Warszawa 1930,

najnowsze wydanie z 1994 roku; Bitwa pod Ostrołęką,

Poznań 1922), Władysław Zajewski (wydane pod jego

redakcją Powstanie Listopadowe 1830-1831. Dzieje wewnę

trzne, militaria, Europa wobec powstania, Warszawa 1980),

a także Aleksander Puzyrewski ( Wojna polsko-ruska 1831,

Warszawa 1899), który oparł swe badania na pierwszej

monografii powstania — Geschichte des polnischen Aufstands

(1830-31) Friedricha von Smitta, wydanej w Berlinie w roku

1839. Także Marian Kukieł poświęcił jej fragment w Zarysie

historii wojskowości w Polsce, Londyn 1949. Dzieła tych

autorów umożliwiają dobry wgląd w całokształt konfliktu

i jego genezę, mają przy tym tę zaletę, że autorzy korzystali

ze źródeł dziś już nieistniejących bądź niedostępnych. Poprze

dzające wyprawę operacje doczekały się monografii autorstwa

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: