ROLA DIAGNOSTYKI W POSTĘPOWANIU LEKARSKIM - wykład 1
nowe rozwiązania techniczne badania naukowe
praktyka lekarska
Dziedziny diagnostyki:
chemia kliniczna ( badania biochemiczno-enzymatyczne )
diagnostyka hematologiczna z koagulologią
parametry krytyczne ( RKZ, elektrolity )
diagnostyka serologiczna ( transfuzjologia )
immunodiagnostyka ( immunoenzymatyczna, immunoradiologiczna )
analiza moczu ( urinalysis – badanie moczu, kału, płynów z jam ciała )
diagnostyka mikrobiologiczna ( bakteriologia, wirusologia, mykologia )
Cele i zadania:
¬ diagnostyka zajmuje się badaniem właściwości fizycznych, chemicznych, biologicznych i składu wydzielin, płynów ustrojowych, wydalin w celu profilaktycznym, diagnostycznym, leczniczym oraz sanitarno-epidemiologicznym
¬ zadanie badań laboratoryjnych ® dostarczenie lekarzowi informacji niezbędnych/istotnych dla diagnozy i leczenia, jak i profilaktyki
¬ takie informacje mają dla lekarza wartość decyzyjną
¬ tylko wyniki w pełni wiarygodne są diagnostyczne
3 etapy badania laboratoryjnego:
1. etap przedanalityczny ( przedlaboratoryjny )
właściwe ustalenie wskazań i dobór badań zleconych
przygotowanie pacjenta do badania
sposób pobrania i przechowywania materiału
identyfikacja pacjenta ( kod paskowy ?)
warunki przechowywania i transportu materiału
czynności przedanalityczne odpowiedzialne są za 50-80% wyników niepoprawnych analitycznie
2. etap analityczny ( laboratoryjny )
3. etap postanalityczny ( pozalaboratoryjny )
Wiarygodność:
A analityczna ® wynik uzyskany wskutek wybranej procedury analitycznej wykonanej zgodnie z przepisaną metodą i pod stałym procesem kontrolnym
A kliniczna
Wynik poprawny analitycznie nie zawsze jest wynikiem wiarygodnym.
Tzw. „ konwencja objawowa” ® „ choroba jest wtedy, kiedy są jej objawy”
Ale nie zawsze tam, gdzie nie ma objawów nie ma również choroby.
Różna jest też samoocena ustroju przez pacjenta.
Zdrowie – przeciwieństwo choroby; ale człowiek bez widocznych objawów nie zawsze jest zdrowy.
Definicja narządowa choroby ® strukturalne uszkodzenie narządu
CHOROBA ( def. wg Polskiego Słownika Medycznego ) ® reakcja ustroju na działanie czynnika chorobotwórczego prowadząca do wyczerpania zdolności adaptacyjnych ustroju, do zaburzeń współdziałania narządów i tkanek, a w następstwie do zaburzeń czynnościowych i zmian organicznych tkanek, narządów, układów i ustroju.
Markery uszkodzeń narządowych Þ enzymy i białka narządowo swoiste.
Czynniki ryzyka Þ ryzyko wystąpienia chorób ( np. CH = miażdżycy )
Równocenność źródeł informacji diagnostycznej:
ostre zapalenie trzustki ( objawy kliniczne, USG, badania laboratoryjne )
zawał ( EKG, objawy kliniczne, badania laboratoryjne )
Racjonalna diagnostyka = uzyskanie prawidłowego rozpoznania przy optymalnym nakładzie środków:
– stosowanie właściwych metod diagnostycznych ® bez taktyki „na wszelki wypadek zlecę badania-może zażąda szef, może wynik się przyda”; stosowane metody powinny się uzupełniać ( z badaniem EKG, USG, RTG ) ® zbyt duża liczba badań jest niewskazana
– interpretacja wyników badań synoptycznie ® tzn. oceniać wyniki w grupach badań ® daje to całościowy obraz choroby
– na I miejscu wywiad, badanie podmiotowe, potem tworzenie hipotezy roboczej ( rozpoznanie wstępne ), potem racjonalne zlecanie metod diagnostycznych
zaleta ® niskie koszty
diagnostyka etapowa
badania podstawowe badania poszerzone
Diagnostyki etapowej nie stosujemy w przypadku stanów ostrych, przy wysokim prawdopodobieństwie prawidłowego rozpoznania wstępnego.
Zlecenie na badania laboratoryjne:
1. kod kreskowy
2. nazwisko, imię, PESEL
3. data urodzenia, płeć
4. nazwa ZOZ, oddziału szpitalnego, poradni, gabinetu lekarskiego, lekarza ( pieczątka )
5. adres pacjenta
6. cel badania ( wstępne rozpoznanie ), ew. leki mogące mieć wpływ na wynik
7. wykaz zleconych badań
8. rodzaj materiału biologicznego kierowanego do badania
9. pieczątka i podpis lekarza
Przygotowanie pacjenta do badania:
* na czczo ( dopuszczalny lekki posiłek dla osób długo dojeżdżających, ale nie w przypadku oznaczania glikemii)
* pacjent wypoczęty, bez stresu, bez wysiłku fizycznego
* po odpowiedniej diecie i bez alkoholu ® może zjeść obiad poprzedniego dnia, na kolację produkty tylko ubogowęglowodanowe, rano na czczo
* po umiarkowanym spożyciu leków poprzedniego dnia
Warunki pobrania krwi:
ü rano między 7.00 a 9.00
ü do badania stężenia leków przed podaniem rannej dawki leku
ü pobierać w pozycji siedzącej / półleżącj / leżącej, ale oczekiwać na pobranie w pozycji siedzącej
ü ucisk stazy max 1 min
ü objętość krwi niezbędna do wykonania badania – zwykle do badań biochemicznych i immunochemicznych 2-5 ml, do morfologii 2-3 ml
ü wskazany jest system podciśnieniowego pobierania krwi
Zmiana pozycji pacjenta z leżącej na stojącą:
HDL o 10-15%
wartości HGB o 5-20%
[Ca2+]
Długotrwałe głodzenie:
¯ elektrolity
o Na+, Cl- ® ¯ o 50-100%
o K+, Ca2+, Mg2+ ® ¯ o 20-50%
¯ mocznik, kreatynina o ~ 10%
amoniak o 100-300%
Posiłek:
TG 1,7-2 x
bilirubina, Glu, AspAT 1,3 x
Alkohol:
częste picie alkoholu w niewielkich ilościach tolerowanych ( 15-30 g ) lub wypicie ilości 50-80 g w przeddzień pobrania nie ma istotnego wpływu na wynik
wypicie dużych ilości może mieć wpływ na wynik ® dochodzi do tzw. zespołu następnego dnia:
o kwasica metaboliczna ( tu mleczanowa )
o ¯ kwasowości soku żołądkowego
o niedobór elektrolitów i odwodnienie
o ¯ działania odurzającego
o objawy ze strony przewodu pokarmowego
o ogólne rozbicie ( bóle głowy, zawroty, osłabienie )
Przewlekły alkoholizm:
GGT ( g-glutamylotransferaza ) - kilkanaście x
AlAT, AspAT - do 2-3 x
MCV - u ponad 50% do 95 fl i więcej
wit. B12 , foliany - ¯ u ponad 50%
Warunki transportu i przechowywania materiału:
ü czas ( łączny od momentu pobrania do badania )
ü warunki transportu ( temperatura, nasłonecznienie, pojemniki )
ü identyfikacja pacjenta
CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA WYNIK BADANIA LABORATORYJNEGO - wykład 2 i 3
Rodzaj materiału:
ü krew
ü mocz
↳ porcja ranna
↳ dobowa zbiórka
↳ na badanie bakteryjne
ü płyn mózgowo-rdzeniowy
↳ opóźnienie zmian w stosunku do krwi o kilka h
ü kał
↳ badanie ogólne
↳ krew utajona
↳ pasożyty
ü płyny z jam ciała
ü ślina
ü nasienie
ü ...
levisss