Krwinki białe
Główną funkcją krwinek białych jest:
1. Rozpoznanie i unieczynnianie obcych czynników, które dostaną się do organizmu lub wytworzonych w nich na skutek nieprawidłowych przemian biochemicznych,
2. Zdolność do ruchów pełzakowatych. Zdolność ta wynika z obecności w leukocytach kurczliwego białka zbliżonego budową do miozyny występującej w mięśniach. Krwinka biała porusza się z szybkością ok. 20 ?m/ minutę,
3. Krwinka która opuściła naczynie krwionośne w zasadzie już do niego nie powraca. Czynnikiem ułatwiającym nawiązanie kontaktu między krwinką a ciałem obcym są tzw. oproniny, które otaczają ciało obce i umożliwiają ściślejsze przyleganie krwinki do niego. Przez przylegające powierzchnie enzymy proelityczne, glikolityczne, lipolityczne atakują napotkanych przeciwników. Granulocyty i monocyty ponadto mają zdolność wciągania do cytoplazmy tj. pożerania i trawienia dużych elementów zniszczonych bakterii. Proces ten nazywamy fagocytozą,
4. Krwinki białe wykazują zdolność do pobierania zawiesin koloidalnych rozpuszczonych w osoczu bądź płynie międzykomórkowym. Proces ten nazywamy pinocytozą.
Krwinki białe dzielą się na:
1. Granulocyty,
2. Monocyty,
3. Limfocyty.
Dwie frakcje leukocytów, mianowicie monocyty i limfocyty tworzą agranulocyty.
1. Granulocyty.
Do granulocytów wytwarzanych w szpiku kostnym należą krwinki o różnych cechach morfologicznych ich cytoplazmy i jądra. Stanowią one nawet 60% wszystkich krwinek białych. Mają ziarnistości w cytoplazmie. Ziarnistości chłoną różne barwniki, dlatego granulocyty dzielą się tu na:
a) obojętnochłonne (30 - 57%),
b) kwasochłonne (2 - 5%),
c) zasadochłonne (0,5 - 2%).
Ukierunkowanymi komórkami macierzystymi wszystkich granulocytów są komórki CFU - G dające początek nierozpoznawalnym morfologicznie komórkom macierzystym - mieloblastom. W procesie podziału i dojrzewania mieloblast przekształca się w promielocyt, a ten ostatni w trzy różne macierzyste tj.
a) mielocyty obojętnochłonne,
b) mielocyty kwasochłonne,
c) mielocyty zasadochłonne.
Te mielocyty o różnych ziarnistościach zapoczątkowują dojrzewanie trzech rodzaji krwinek:
a) zasadochłonne,
b) kwasochłonne,
c) obojętnochłonne.
Mielocyty zamykają pulę komórek dzielących się. Ich potomstwo tj. metamielocyty oraz granulocyty o jądrze pałeczkowatym i segmentowym nie podlegają już podziałom. Różnią się tylko dojrzałością i stopniem doskonałości przy wykonywaniu zadań. Zewnętrzną cechą tego jest:
a) zmiana struktury jądra,
b) wyraźnie wykształcone ziarnistości.
Ta grupa komórek to tzw. rezerwa szpikowa. Łączny czas rozwoju, obejmujący wszystkie stadia oraz dojrzewanie do granulocytu segmentowanego wynosi 10 dni. Część granulocytów po przejściu do krążenia zostaje zatrzymana w:
1. Rozgałęzieniach naczyń włosowatych,
2. Śledzionie,
3. Wątrobie,
4. Szpiku.
Tworzą one pulę marginalną tj. rezerwę. Jest ona uruchamiana przy:
a) spożyciu pokarmów białkowych,
b) wysiłku fizycznym.
Uruchamianie rezerwy szpikowej i puli marginalnej zachodzi przy wtargnięciu drobnoustrojów. W tym przypadku czas rozwoju może się skrócić. Żyją 2 - 3 dni.
Granulocyty obojętnochłonne - mają dużą zdolność do fagocytozy. Dzięki enzymom zawartym w lizosomach walczą z obcymi dla ustroju ciałami. W przypadku własnej śmierci uwolnione z nich ciała enzymy kontynuują rozpoczętą walkę.
Granulocyty kwasochłonne - w większej liczbie niż we krwi występują w rezerwie szpikowej (drogi oddechowe, macica, ściana jelita). Wzrost ich liczby towarzyszy stanom uczuleniowym. Wykazują działanie antyhistaminowe.
Granulocyty zasadochłonne - zawierają w ziarnistościach heparynę. Jest to czynnik przeciwkrzepliwy. Uwolniona do środowiska heparyna przeciwdziała tworzeniu się zakrzepów. Uczestniczą też w reakcjach alergicznych dzięki zdolności do wiązania immunoglobuliny E tj. białka osocza zaangażowanego w walce z alergenami.
2. Monocyty.
1. Należą do ruchomych makrofagów,
2. Mają zdolność do przekształceń morfologicznych w punkcie docelowym do którego monocyt dociera,
Monocyty wytworzone w szpiku kostnym z komórek macierzystych - monoblastów poprzez promonocyt osiągają całkowitą dojrzałość nie w szpiku lecz po przejściu do krwi, a z niej do innych tkanek. Potrafią zmieniać kształt w zależności od tkanki a ponadto rozmnażać. Dzięki temu odgrywają dużą rolę w miejscu zapalnym, szczególnie w tworzeniu się ziarnicy w czasie gojenia się ran,
3.Monocyty uczestniczą w wytwarzaniu wrodzonej odporności nieswoistej nazwanej opornością,
4.Jak i w wytwarzaniu nabytej odporności swoistej.
W zależności od pełnionych funkcji dzielą się na:
a) limfocyty T i B,
b) limfocyty NK i K.
Są one wytwarzane w tkance limfatycznej (śledziona, węzły chłonne, grudki i płytki chłonne) oraz w szpiku kostnym. Stanowią 36% krwinek białych.
Różnicowanie się komórek CFU - L w kierunku limfocytów T lub B występuje w późnym okresie rozwoju embrionalnego lub bezpośrednio po urodzeniu. Część komórek macierzystych po krótkim pobycie w grasicy pod wpływem bliżej nie znanych czynników staje się limfocytami grasicozależnymi - limfocytami T.
Limfocyt T uczestniczy w odporności komórkowej. Jest wyposażony w receptory wchodzące w reakcje z antygenem. Limfocyty T wytwarzają liczne limfokinazy:
1. czynniki mutagenne,
2. czynniki zapalne,
3. czynniki hamujące migrację mikrofagów.
Limfokinazy użytkują w walce z ciałami obcymi.
Wspólną cechą limfocytów T i B jest zdolność do przechodzenia dojrzałej krwinki w komórki młodociane. Najbardziej charakterystyczną różnicą między limfocytami T i B jest długość oraz tryb ich życia. Limfocyty T stanowią większość. Żyją średnio u człowieka 5 lat, lecz mogą żyć do 10 lat. Są bardziej ruchliwe. Limfocyty B to krótko żyjące krwinki. U człowieka żyją zaledwie 5 - 10 dni. Limfocyty T krążą między krwią, chłonką a narządami chłonnymi. Limfocyty B prowadzą osiadły tryb życia w miąższu śledziony lub w środkowej części węzła.
www.fizjologia.tu.com.pl; Szczecin; e-mail: kklim@tu.com.pl
tel: +48 0609 301 846;
© 2000-2003 Krzysztof Klim, Wszel
profesor1