{984}{1083}Jedn� trzeci� powierzchni |ziemi stanowi� pustynie. {1305}{1379}Te wielkie szramy na twarzy ziemi, {1382}{1425}wydaj� si� bez �ycia, {1428}{1503}ale zaskakuj�co wcale takie nie s�. {1660}{1736}Na ka�dej z nich �yciu uda�o si� {1738}{1804}niepewnie utrzyma�. {2308}{2369}Nie wszystkie pustynie s� gor�ce. {2379}{2465}Wiatry rz�du 50 mil na godzin�|wiej� z Syberii {2468}{2565}nios�c �nieg na|pustynie Gobi w Mongoli. {3185}{3270}Latem temperatury|si�gaj� tutaj 50 stopni {3273}{3371}a zim� spadaj� do minus 40, {3374}{3472}tworz�c j�|najci�sz� pustyni� ze wszystkich. {3687}{3809}Tylko kilka zwierz�t jest|wstanie �y� w tak zmiennych warunkach. {3962}{4021}Wielb��d Dwugarbny, {4024}{4087}jeden z najrzadszych ssak�w na ziemi. {4090}{4155}I mo�liwe �e najbardziej wytrzyma�y. {4184}{4245}Jego najwi�kszym problemem |jest brak wody, {4248}{4289}powszechny w zimie. {4292}{4374}A kiedy ju� jest|jest w postaci lodu. {4543}{4643}Zaskakuj�co, �nieg nigdy nie topnieje. {4648}{4763}Powietrze jest po prostu|za zimne i za suche. {4887}{4977}Promienie s�oneczne zamieniaj�|�nieg bezpo�rednio w par�. {5220}{5295}Ale jest to jedyne �r�d�o wody, {5297}{5370}dlatego wielb��dy go zjadaj�. {5391}{5426}Gdzie indziej wielb��d {5429}{5587}przy wodopoju ,mo�e wypi� |200 litr�w wody przy jednej wizycie . {5634}{5718}Tutaj ta strategia si� nie sprawdza. {5721}{5755}Z jednego powodu, {5758}{5848}wype�nienie �o��dka ,tak� |ilo�ci� �niegu mo�e by� zgubne. {5981}{6030}Wielb��d musi si� ogranicza� {6033}{6128}do r�wnowarto�ci 10 litr�w na dzie�. {6526}{6596}Zima jest czasem rozrodu. {6707}{6813}Te niezwyk�e pokazy s�|sposobem Wielb��da Dwugarbnego {6816}{6899}na przyci�gni�cie przechodz�cej samicy. {6949}{7057}W lecie wielb��dy nie mog�|zb��dzi� zbyt daleko od wodopoju. {7064}{7149}Ale teraz z le��cym �niegiem wsz�dzie {7151}{7233}mog� podr�owa� na znaczne|odleg�o�ci w poszukiwaniu partner�w. {7331}{7480}Dzisiaj �yje jedynie oko�o|1000 tych pustynnych specjalist�w. {7483}{7615}Gobi, pomimo swej nieprzyjazno�ci,|jest ich ostatnich przycz�kiem. {7766}{7846}Nie ma drugiej takiej pustyni jak Gobi. {7849}{7924}Ale czemu to miejsce jest pustyni�? {7955}{8033}Jest jeden zasadniczy pow�d - {8036}{8072}Himalaje. {8182}{8281}Chmury przesuwaj�ce si� od po�udnia |napotykaj� tu wielk� barier�. {8284}{8318}W miar� dalszego przemieszczania {8321}{8403}trac� sw� wilgo� |na g�rskich zboczach, {8405}{8497}pozostawiaj�c jej niewiele|ziemi po drugiej stronie g�r. {8606}{8710}Pustynie widziane z kosmosu|s� bardzo charakterystyczne. {8767}{8886}Wydmy piasku d�ugo�ci setek mil|smu��ce si� na ich powierzchni. {9001}{9077}Nie pokryte �adn� ro�linno�ci� |kt�ra by je ukry�a. {9080}{9192}Dziwne formacje s� ods�oni�te |po�r�d nagich ska�. {9328}{9422}Afryka�ska Sahara |jest najwi�ksz� z po�r�d pusty�. {9425}{9481}Ma rozmiary Stan�w Zjednoczonych {9483}{9606}i jest najwi�kszym �r�d�em |pisaku i kurzu na �wiecie. {10564}{10645}Burze piaskowa takie jak ta |pojawiaj� si� bez ostrze�enia {10647}{10768}i ca�ymi dniami zmniejszaj� widoczno�� |na powierzchniach rozmiar�w W.Brytanii. {10983}{11121}Dromadery, jednogarbne wielb��dy, |krocz� jednak po�r�d tej burzy. {11195}{11305}Najci�sze ziarnka piasku wznosz� |si� zaledwie na kilka metr�w, {11308}{11438}ale py� mo�e unie� si� na |5,000 metr�w w g�r�. {11559}{11653}Dziki wiatr, |uzbrojony w ziarnka piasku, {11656}{11748}jest czynnikiem kt�ry |kszta�tuje wszystkie pustynie. {11965}{12134}Gady posiadaj� �uskow� sk�r� |kt�ra chroni je przed k�uj�cymi ziarenkami. {12184}{12307}Dla owad�w bombardowanie |mo�e by� uporczywe. {12351}{12428}Jedyn� ratunkiem jest |ucieczka pod powierzchnie. {12836}{12937}Ja wiatr si� wznosi i opada, wiruj�c i unosz�c {12940}{13025}gromadzi piasek w wydmy. {13113}{13213}Te piaskowe scenerie |mog� by� szerokie na setki mil. {13316}{13433}W Namibi wiatry utworzy�y |jedne z najwi�kszych wydm na �wiecie. {13618}{13720}Wydmy gwie�dziste ,takie jak te|mog� si�ga� 300 metr�w. {13722}{13838}Piasek zmiatany z stok�w, |jest wdmuchiwany na wierzcho�ek grzbietu {13840}{13906}wi�c tylko szczyty s� przemieszczane. {14071}{14223}G��wna cz�� wydmy mo�e |nie by� przesuni�ta przez 5000 lat. {14494}{14650}Kilka ska� mo�e si� oprze� ci�g�emu|uderzeniu niesionego przez wiatr piasku. {14654}{14773}Te formy skalne stoj� |Bia�ej Pustyni w Egipcie. {14782}{14853}Ale b�d� takie ju� nied�ugo. {14889}{14949}S� nieub�agalnie ryte {14951}{15025}i zamieniane w piasek. {15966}{16143}Bry�ki powa�nie zerodowanych ska� |zosta�y porzucone w morzu pisaku. {16550}{16638}Te postrz�pione piramidy |wysokie na 100 metr�w {16641}{16728}by�y cz�ci� |ca�ego skalnego p�askowy�u. {16731}{16842}Napieraj�cy piasek w ko�cu |wyeliminuje je do ko�ca. {17041}{17197}Bezwzgl�dna si�a wiatru zapewnia |ci�g�� zmian� krajobrazu pustyni. {17199}{17281}Ale jest na niej jeden sta�y czynnik - {17468}{17514}Pustynne S�o�ce. {17865}{17951}Jego �ar i silne odparowanie wody, {17954}{18102}ma g��boki wp�yw na budow�|i zwyczaje wszystkiego co tutaj �yje. {18192}{18277}S�o�ce jest potencjalnym zab�jc�. {18309}{18407}Kangur Rudy |musi to wiedzie�. {18434}{18488}Teraz kiedy s�o�ce jest nisko, {18491}{18569}nie ma wielkiego |powodu do zmartwie� . {18583}{18660}Ale ta sytuacja d�ugo nie potrwa. {18679}{18835}Australia jest najbardziej suchym kontynentem |z wysokimi dziennymi temperaturami. {19002}{19148}Co godzin� temperatura |podnosi si� o 5 stopni. {19306}{19412}Wkr�tce �ar z nieba |si�gnie punktu krytycznego. {19639}{19788}Ka�dy kangur na otwartej powierzchni |ryzykuje powa�nie przegrzaniem. {19919}{20073}Szczytowa temperatura |na powierzchni si�ga 70 stopni. {20175}{20313}W po�udnie promieniowanie |jest tak silne �e musz� si� schowa�. {20801}{20888}W cieniu s� os�oni�te |przed du�� cz�ci� energii s�o�ca {20891}{20962}ale temperatura cia�a mo�e nadal rosn��, {21027}{21115}wi�c li�� przedramiona, {21117}{21215}gdzie tu� pod sk�r� |przebiega uk�ad krwiono�ny. {21217}{21330}�lina paruj�c,|ch�odzi ich krew. {21393}{21508}Ten obraz w podczerwieni pokazuje |jak skuteczny jest ten zabieg. {21511}{21609}Niebieskie miejsca s� najch�odniejsze. {21820}{21911}Schn�ca �lina |musi by� uzupe�niana {21914}{22017}co powoduje powa�n�|utrat� p�yn�w przez kangura. {22265}{22360}Nawet w cieniu|temperatura ziemi jest bardzo wysoka, {22375}{22459}wi�c kangury odkopuj� |nagrzan� warstw� ziemi {22461}{22539}aby dosta� si� do |ch�odniejszej warstwy poni�ej. {23080}{23192}Zostaj�c w cieniu i li��c si� |kontroluj�c temperatur� cia�a, {23195}{23272}kangurom udaje si� |prze�y� najcieplejsz� por� dnia, {23275}{23314}bez udaru s�onecznego. {23337}{23398}Ale dla wi�kszo�ci |pustynnych zwierz�t {23400}{23484}ta strategia nie |by�aby wystarczaj�ca. {24039}{24159}Niezwyk�e uszy Afryka�skiego Fenka|odpromieniowuj� ciep�o {24162}{24265}ale te zwierz�ta maj�|jeszcze jedn� metod� na ch�odzenie si�. {24476}{24533}Dzie� sp�dzaj� pod ziemi� {24536}{24609}wychodz� dopiero po zachodzie s�o�ca. {24898}{24979}Ciemno�� przynosi ogromne zmiany. {24982}{25100}Na Saharze temperatura mo�e |spa�� o 30 stopni w ci�gu nocy, {25103}{25217}wi�c jest odpowiednio ch�odno |aby ma�e Fenki mog�y sie bawi�. {25380}{25463}Noc� pojawiaj� si�|wszystkie rodzaje stworze�, {25466}{25544}w tym kilka niespodziewanych. {25615}{25670}Ropuchy maj� przesi�kaln� sk�r� {25672}{25768}i w �arze dnia|szybko pad�yby z odwodnienia. {25770}{25833}Tylko teraz mog� opu�ci� schronienia. {25905}{25952}To samo dotyczy Skorpion�w, {25955}{26042}pomimo, �e ich skorupy s� wodoszczelne. {26333}{26427}W wi�kszo�ci ma�e|pustynne stworzenia s� nocne. {26430}{26483}wi�c dopiero teraz mo�na oceni� {26486}{26564}jak du�o �ycia mo�e by� na pustyni. {26586}{26725}Ale woda, tracona nawet w nocy, |musi zosta� uzupe�niona w jaki� spos�b. {26728}{26840}To jest g��wny problem |wszystkich mieszka�c�w pusty�. {27037}{27093}Atacama w Chile. {27095}{27180}Najsuchsza pustynia na �wiecie. {27219}{27292}Na niekt�rych jej rejonach |deszcz nie pada� od 50 lat. {27294}{27327}Przy takim rekordzie {27329}{27421}mo�naby pomy�le� �e |jest to miejsce ca�kiem ja�owe. {27540}{27645}To s� po�udniowo Ameryka�skie wielb��dy, |Guanako. {27680}{27736}S� bardzo dobre w utrzymywaniu wody w ciele {27739}{27820}jednak�e potrzebuj� |sta�ego uzupe�niania wody. {28132}{28211}Cz�ciowo uzyskuj� j� z kwiat�w kaktus�w. {28213}{28301}Ale to wyja�nienie |stawia kolejne pytanie. {28355}{28441}Jak kaktusy przetrwa�y bez wody? {28604}{28732}Ciep�e wiatry zasysaj� |ca�� wilgo� z powierzchni . {28765}{28888}Wyra�nie musi by� |co� co zast�puje deszcz. {28919}{29064}Tajemnic� s� ch�odne morskie pr�dy. {29441}{29553}Zimna woda ch�odzi wilgotne ciep�e powietrze|znajduj�ce si� nad powierzchni� wody {29556}{29629}tworz�c chmury. {30186}{30358}W tym samym czasie wiatr wiej�cy|na brzegu wdmuchuje mg�� nad l�d. {30713}{30829}Dzi�ki czemu kaktusy|ociekaj� ros�. {31033}{31081}Mg�a jest tak regularna, �e dzi�ki temu {31084}{31170}lubi�ce wilgo� porosty|mog� rosn�� na kaktusach {31173}{31253}wch�aniaj�� wilgo� jak g�bka. {31312}{31378}Na ziemi prawie wog�le bez deszczu {31381}{31520}te cenne kropelki s�|zbawieniem dla wielu stworze�. {31726}{31869}W g��bi l�du powietrze jest tak gor�ce,|�e wilgo� si� nie skrapla, {31871}{31983}wi�c ten nik�y pasek pustyni|jest faktycznie jedyn� cz�ci� Atakamy {31986}{32035}gdzie �ycie mo�e istnie�. {32146}{32181}Bez mg�y, {32187}{32252}ta ziemia by�aby te� pusta. {32581}{32658}Guanacos g��wnie korzysta z rosy, {32661}{32729}ale nie b�dzie jej tutaj d�ugo. {32746}{32816}Za godzin� lub dwie|s�o�ce j� nagrzeje {32819}{32881}osuszaj�c powierzchnie kaktus�w. {33094}{33226}Pustynia Sonoran w Arizonie|nie jest tak sucha jak Atakama. {33229}{33282}Pada tutaj deszcz. {33302}{33343}Ale jest tutaj rzadki, {33345}{33381}ale kiedy ju� nast�pi, {33383}{33476}zwierz�ta i ro�liny musz� by�|gotowe na skorzystanie z niego. {33511...
izebel