{150}{271}Na poczštku nasi praprzodkowie chodzili na dwóch nogach. {275}{421}Utrzymali się przy życiu dlatego,|że stali się padlinożercami i oportunistami... {425}{544}lecz to stworzenie znacznie się od nich różni. {825}{978}Postawiło następny krok na drodze prowadzšcej do powstania człowieka. {1025}{1152}To jest opowieć|o tym co uczyniło go takim jak my. {1275}{1376}Zapraszam was do podróży w czasie. {1450}{1563}Dzięki nauce, możemy pokazać przeszłoć... {1575}{1697}i przywrócić do życia|naszych zmarłych przodków. {1725}{1855}Przyłšcz się do mojej|podróży przez dzieje ludzkoci. {1950}{2036}WĘDRÓWKI Z JASKINIOWCAMI {2250}{2366}Południowa Afryka, półtora miliona lat temu. {2500}{2591}Ci ludzie to Homo ergaster. {2675}{2771}Przez dwa dni,|tropili podstarzałš antylopę. {2775}{2876}ledzili dosłownie każdy jej krok. {3125}{3196}Polowanie jeszcze się jednak nie skończyło. {3200}{3393}Antylopa jest wyczerpana, jednak nie zupełnie.|Dowiadczenie podpowie im kiedy majš zaatakować. {4675}{4744}Daremny trud. {4800}{4948}Niecierpliwoć młodego|samca kosztowała ergaster utratę zdobyczy. {4975}{5112}Będš musieli uzbroić się w cierpliwoć nim zaspokojš głód. {5325}{5465}Pewnego dnia pozostanš daleko w tyle w ewolucyjnym wycigu. {5475}{5571}Badanie ich szczštków dostarczy naukowcom wielu cennych informacji {5575}{5681}o roli jakš pełnili w naszym rozwoju. {5750}{5846}Przebywajšc półtora miliona lat temu w Afryce, {5850}{5946}możemy dokonać także innych spostrzeżeń. {5950}{5996}Przez dokładnš obserwację ich codziennego życia, {6000}{6096}możemy dostrzec rozwijajšcy się w nich zarodek człowieczeństwa, {6100}{6224}jak również|poznać cechy, które nadal w nas żyjš. {6275}{6391}Przede wszystkim, musimy dotrzymać im kroku! {6525}{6646}Jest dwunasta w południe,|temperatura dochodzi do 35 stopni w cieniu. {6650}{6796}Jednak ergaster, nawet w tych warunkach,|mogš szybko pokonywać duże przestrzenie. {6800}{6979}Majš tak wyrafinowany układ chłodzenia|jakiego nie ma żadne z istot żyjšcych na Ziemi. {7025}{7121}Zwróć uwagę jak ich nosy chłodzš|i zwilżajš powietrze w trakcie oddychania. {7125}{7238}Bezwłose ciała pozwalajš wydalić ciepło... {7250}{7321}miliony małych por w ich skórze... {7325}{7481}umożliwiajš bowiem regulację temperatury,|nie poprzez oddech, lecz pot. {7500}{7571}Kiedy inne zwierzęta przebywaja w cieniu, {7575}{7712}ergaster może wielkimi krokami |przechadzać się w słońcu . {7800}{7896}Majš też jeszcze jedno przystosowanie, co czego nie możesz zobaczyć... {7900}{7971}...ogromny mózg. {7975}{8111}Tak naprawdę,|to po ergaster odziedziczylimy duże mózgi. {8175}{8321}Być może dowiemy się,|dlaczego mamy takie wyjštkowe przystosowanie {8325}{8446}kiedy zaobserwujemy do czego|ergaster używajš swoich mózgów. {8450}{8546}Po pierwsze, dzięki rozmiarom mózgu, {8550}{8621}ergaster mogš poznać i zrozumieć otaczjšcy ich wiat, {8625}{8671}jak żadne inne stworzenie przed nim. {8675}{8771}Tak naprawdę,|postrzeganie otoczajšcej rzeczywistoci {8775}{8867}nie jest niczym przełomowym. {9025}{9096}Dla nas, znajomoć pierwotnego wiata {9100}{9171}może ograniczyć się jedynie do tej wędrówki, {9175}{9271}lecz dla wszystkich zwierzšt, wliczajšc w to naszych przodków, {9275}{9362}zależy od niej ich życie. {9450}{9546}Wszystkie zwierzęta muszš w pewnym|stopniu znać i rozumieć swoje rodowisko. {9550}{9646}Pięciomiesięczna jaskółka może|instynktownie sprostać wyzwaniu jakie niesie {9650}{9771}10,000 kilometrowa wędrówka|z Wielkiej Brytanii do Republiki Południowej Afryki, {9775}{9871}nawet jeżeli|nigdy wczeniej nie odbyła takiego lotu. {9875}{9946}Stara słonica, przewodniczka stada {9950}{10071}może zapamiętać miejsce w jakim|w porze suchej można znaleć wodę {10075}{10205}nawet jeli ostatni raz|była tam pół wieku wczeniej. {10225}{10321}Jednak jak dotychczas, żadne istoty|nie połšczyły wiedzy o otaczajšcym wiecie {10325}{10477}z pozornie nieistotnymi wštkami|i wskazówkami dostrzeganymi dookoła. {10650}{10696}Jak dotšd żadne ze stworzeń nie było w stanie, {10700}{10771}aby na przykład, spojrzeć|na takie jak te lady w błocie {10775}{10921}i nie widzšc ich wczeniej,|co z nich zrozumieć i wycišgnšć wnioski. {10925}{11021}To przecież najprostsza rzecz "wycišgnšć wnioski", {11025}{11071}dla nas jest to proste, {11075}{11171}jednak, chociaż to może wydać ci się dziwne,|dla psa, kota czy nawet dla pawiana, {11175}{11309}te lady nie sš niczym więcej niż tylko wzorem na ziemi. {11350}{11421}Ze wszystkich stworzeń na Ziemi,|tylko my patrzšc na te wgłębienia {11425}{11521}możemy powiedzieć czym sš - ladami kopyt, {11525}{11646}odciniętymi przez zwierzę, które tędy przeszło. {11650}{11786}Ergaster jest istotš,|której zawdzięczamy tę umiejętnoć. {11925}{12068}Dla nich jest ona kluczem,|pozwalajšcym odkryć sekrety natury. {12175}{12271}Mogš zrozumieć, że szczególny rodzaj chmur {12275}{12346}zwiastuje deszcz... {12350}{12446}...że przybycie nowego|gatunku ptaków, takiego jak jaskółki, {12450}{12556}oznacza zmianę pór i nowe możliwoci. {12625}{12746}Nawet jeli wczeniej nie widzieli danego zwierzęcia, {12750}{12878}mogš okrelić jego miejsce w mozaice swojego wiata. {13275}{13321}Chociaż nie zgłębiš wszystkich tajemnic, {13325}{13421}nowa metoda postrzegania przez ergaster wiata {13425}{13521}jest kamieniem milowym na drodze, która prowadzi do nas. {13525}{13677}Zrozumienie wiata jest|ważnym krokiem do objęcia nad nim panowania. {13775}{13921}Zwiększona objętoć mózgu|pozwoliła ergaster także na co innego. {13925}{14046}Dokonali niezwykłego przełomu technologicznego. {14125}{14249}Stworzyli jeden z najlepszych kamienych toporków. {14275}{14371}Ciężki i potężny,|a na dodatek wystarczajšco precyzyjny. {14375}{14446}To dowodzi ich zmysłu planowania oraz przenikliwoci. {14450}{14521}Toporki te sš znajdowane w całej Afryce, {14525}{14621}wiadczy to o tym, że wiedza potrzebna do ich wytwarzania {14625}{14671}była sobie przekazywana. {14675}{14746}Półtora miliona lat temu, {14750}{14921}ta siekiera jest najbardziej zaawansowanym|technologicznie przedmiotem na planecie. {14925}{15046}Tak więc, dzięki zwiększonej objętoci mózgu|ergaster całkowicie zmienił swój sposób życia. {15050}{15071}Jednak, tak naprawdę {15075}{15243}jak dotšd nie zobaczylimy czego co|wykazałoby nam drzemišcy w nich potencjał. {15350}{15446}Bioršc pod uwagę sumę zużywanej energii funkcjonowanie {15450}{15521}dużego mózgu jest niewiarygodnie kosztowne. {15525}{15596}Mózg ergaster jest tak energochłonny, {15600}{15731}że zużywa około jednej szóstej dziennej dawki kalorii. {15750}{15821}Aby taka maszyna, |zżerajšca ogromne iloci paliwa, była opłacalna, {15825}{15927}musi być niezbędna dla przetrwania. {16100}{16146}I naprawdę jest. Ergaster potrzebujš jej {16150}{16296}aby uporać się|z najbardziej zawiłymi problemami swojego wiata. {16575}{16671}Tak naprawdę najbardziej|skomplikowana rzecz, w wiecie ergaster, {16675}{16767}jest taka sama jak w naszym. {16800}{16846}Nie sš to narzędzia albo lady, {16850}{16971}czy też uchwycenie chwili kiedy antylopa|jest gotowa by zadać jej miertelny cios. {16975}{17071}Tym "czym", do czego potrzebujesz większego mózgu jest... {17075}{17165}..zrozumienie innych ludzi. {18225}{18296}Wspólnym zadaniem|ergaster jest wytropienie zdobyczy, {18300}{18390}podejcie jej i upolowanie. {18550}{18621}Po tym podzielš się zdobyczš {18625}{18721}aby wymienić się z innymi członkami grupy.|Mięso nie jest zwykłym jedzeniem, {18725}{18856}to jest karta przetargowa w póniejszych negocjacjach. {19050}{19216}Dla młodego samca, kradzież zębu|krokodyla może również okazać się przydatna. {19525}{19646}Niemal wszystko wokół,w tym złożonym,|nowym wiecie wzajemnych zależnoci {19650}{19768}przyniosło ergaster zadziwiajšce korzyci ... {19975}{20071}... tak jak to, że by wydalić ciepło pocš się, zamiast dyszeć, {20075}{20171}nawet kiedy sš zmęczeni po ciężkiej pracy. {20175}{20271}Dało im to dużo większš kontrolę nad oddechem, {20275}{20371}uwalniajšc górnš częć ciała|dla niezwykle przydatnej umiejętnoci. {20375}{20525}Oswobodzenie górnej częci ciała| umożliwiło im wydawanie dwięków. {20575}{20671}Ergaster jest pierwszym z naszych przodków emitujšcym {20675}{20746}dzwięki, które moglibymy okrelić ludzkim głosem. {20750}{20821}Używanie ich, do wzajemnej komunikacji, {20825}{20896}zadecydowało o ich sposobie życia. {20900}{21021}Tak bardzo, że gdby znajdował się|w Afryce przed półtora milionami lat {21025}{21171}i natknšł się na grupę ergaster|wracajšcych do domu po pomylnym polowaniu, {21175}{21348}miałby duże szanse na to, że najpierw|by ich usłyszał, a dopiero potem zobaczył. {21750}{21866}Ergaster nie prowadzš osiadłego trybu życia. {21875}{22053}Przenoszš się z miejsca na miejsce,|w zależnoci od tego gdzie mogš znaleć jedzenie. {22150}{22271}Każdy może pożywić się tym co zbierze wokoło... {22525}{22646}...jednak powrót myliwych,|a co za tym idzie perspektywa skosztowania mięsa {22650}{22744}jest szczególnym wydarzeniem. {23025}{23121}To jest widok jakiego dotšd na Ziemi nie znano- {23125}{23221}grupa istot trzymajšca się|razem nie przez wzglšd na bezpieczeństwo {23225}{23271}ani dominujšcego samca, {23275}{23388}lecz przez co potencjalnie silniejszego - {23450}{23548}więzi rodzinne i przyjacielskie. {23575}{23676}Pomoc innym i przyjmowanie pomocy, {23700}{23803}stało się spoiwem łaczšcym ludzi... {23875}{24042}...od żywnoci zaoferowanej matce,| przez jej wsparcie dla ciężarnej córki... {24050}{24121} ...do poczštków nowego rodzaju relacji- {24125}{24196}mężczyzny i kobiety,|stanowišcych zaangażowanš uczuciowo parę {24200}{24329}w monogamicznym,|przynajmniej na jaki czas, zwišzku. {24475}{24546}Aby pomóc sobie w tym nowym wiecie wzajemnych za...
izebel