Psychologiczne badania kierowców.pdf
(
397 KB
)
Pobierz
Rada Ochrony Pracy
INSTYTUT TRANSPORTU SAMOCHODOWEGO
ul. Jagiellońska 80, 03 – 301 Warszawa
tel. 0 22 811 32 31 ( do 39 ), fax 0 22 811 09 06,www.its.waw.pl
Zakład Psychologii Transportu Drogowego
Psychologiczne badania kierowców jako forma działań na rzecz
bezpieczeństwa i higieny pracy kierowców.
Materiał na posiedzenie Rady Ochrony Pracy przy Sejmie RP
w dniu 21 października 2008r.
Wstęp
Wzrastająca liczba wypadków drogowych skłoniła psychologów do zajęcia się
prawidłowościami zachowań kierowców w ruchu drogowym. Zaczęto poszukiwać przyczyn
błędnych zachowań oraz metod, które doprowadziłyby do zmniejszenia liczby wypadków
drogowych. Ustalono, Ŝe przyczyn powstawania wypadków drogowych naleŜy doszukiwać
się w cechach człowieka warunkujących jego sprawność, funkcjonowanie i zachowanie się w
złoŜonych warunkach ruchu drogowego. Psychologowie określili zestaw cech warunkujących
właściwe zachowania i działania na drodze, metodykę ich pomiaru i kryteria oceny.
Pierwsze uregulowania prawne dotyczące sprawności kierowców w Polsce znalazły się w
Regulaminie Ruchu Samochodowego w 1910r. W przepisach określono warunki fizyczne,
psychomotoryczne i osobowościowe kandydata na kierowcę.
Ustawa z dnia 27 listopada 1961 roku o bezpieczeństwie i porządku na drogach
publicznych (Dz. U. z 1961r. Nr 53, poz. 295) w art. 20 ust. 3 pkt 2a stwierdza: Prawo jazdy
powinno być cofnięte, czasowo lub na stałe, jeŜeli kierowca utracił warunki zdrowia
fizycznego lub psychicznego, potrzebne do prowadzenia pojazdu.
Na potrzeby tychŜe zapisów w 1964r. w Ośrodku Badań Transportu Samochodowego Instytut
Transportu Samochodowego w Warszawie
powstaje pierwsza metodyka badań.
Opublikowano ją w Zeszytach Naukowych OBTS pt. „Metodyka i technika badań
psychofizjologicznej przydatności zawodowej kierowców pojazdów mechanicznych”.
1
Uchwała Nr 155/72 Rady Ministrów z dnia 9 czerwca 1972r. w sprawie kierunków
działania i środków zmierzających do poprawy bezpieczeństwa i porządku ruchu drogowego
1
Pawlikowska H., Karczewska J (1964); Metodyka i technika badań psychofizjologicznej przydatności
zawodowej kierowców pojazdów mechanicznych. Warszawa: ITS.
1
INSTYTUT TRANSPORTU SAMOCHODOWEGO
ul. Jagiellońska 80, 03 – 301 Warszawa
tel. 0 22 811 32 31 ( do 39 ), fax 0 22 811 09 06,www.its.waw.pl
Zakład Psychologii Transportu Drogowego
wprowadziła
kierowców zawodowych i osób zatrudnionych w zawodzie kierowcy. Spowodowało to
konieczność ujednolicenia metodyki i techniki opiniowania psychologicznej przydatności do
pracy w zawodzie kierowcy. Resortowy Ośrodek Organizacji i Normowania Pracy w
Ministerstwie Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska dn. 20.03.1973r. publikuje
zasady metodyczne wstępnych, okresowych i powypadkowych badań psychologicznych
kandydatów na kierowców i kierowców według ustaleń i opracowań Instytutu Transportu
Samochodowego
2
.
W opracowaniu tym znalazły się dane dotyczące:
1) szczegółowych zasad badania wstępnego i okresowego,
2) przebiegu i zakresu badań psychologicznych,
3) szczegółowych zasad badania powypadkowego.
Z opracowania tego wynika, Ŝe celem badań psychologicznych jest: „niedopuszczenie do
kierowania pojazdami samochodowymi osób, które pomimo posiadania odpowiedniego
stanu zdrowia, stanowiłyby zagroŜenie w ruchu drogowym. Bezpieczeństwo jazdy
warunkowane jest bowiem w istotny sposób strukturą psychiczną kierowcy”.
O tego czasu psychologiczne badania kierujących pojazdami stały się jednym z istotnych
elementów systemu działań na rzecz bezpieczeństwa ruchu drogowego. Ze względu na fakt,
iŜ w zdecydowanej większości kierowcy wykonują swoją pracę właśnie poprzez uczestnictwo
w ruchu drogowym, moŜna je traktować równocześnie jako działania na rzecz
bezpieczeństwa i higieny pracy kierowcy.
2
Ministerstwo Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska Resortowy Ośrodek Organizacji i Normowania
Pracy „Zasady metodyczne wstępnych, okresowych i powypadkowych badań psychologicznych kandydatów na
kierowców i kierowców. Warszawa 1973r.
2
obligatoryjny obowiązek badań psychologicznych kandydatów na
INSTYTUT TRANSPORTU SAMOCHODOWEGO
ul. Jagiellońska 80, 03 – 301 Warszawa
tel. 0 22 811 32 31 ( do 39 ), fax 0 22 811 09 06,www.its.waw.pl
Zakład Psychologii Transportu Drogowego
1. Podstawa prawna psychologicznych badań kierowców
Podstawę prawną psychologicznych badań kierowców stanowią aktualnie:
•
Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 roku – Prawo o ruchu drogowym ( tekst jednolity:
Dz. U. z 2005r., Nr 108, poz. 908
•
Ustawa z dnia 6 września 2001 roku o transporcie drogowym ( tekst jednolity: Dz. U.
z 2007r,, Nr 125, poz. 874 z póź. zm.)
•
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 1 kwietnia 2005 roku w sprawie badań
psychologicznych kierowców i osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania
pojazdami oraz wykonujących pracę na stanowisku kierowcy ( Dz. U. Nr 69, poz. 622
z póź. zm.)
•
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 28 maja 1996 roku w
sprawie rodzajów prac wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej
będące aktem wykonawczym do Kodeksu pracy.
W przypadku osób wykonujących pracę na stanowisku kierowcy ( niezaleŜnie od formalnego
zatrudnienia na tym stanowisku) aktem podstawowym jest w/w ustawa o transporcie
drogowym. W odniesieniu do osoby zatrudnionej (w rozumieniu Kodeksu pracy)
wykonującej pracę wymienioną w wykazie prac wymagających szczególnej sprawności
psychofizycznej, podstawą tą jest Kodeks pracy.
W szczególnych przypadkach określonych w ustawie podstawą tą są przepisy ustawy – Prawo
o ruchu drogowym.
3
INSTYTUT TRANSPORTU SAMOCHODOWEGO
ul. Jagiellońska 80, 03 – 301 Warszawa
tel. 0 22 811 32 31 ( do 39 ), fax 0 22 811 09 06,www.its.waw.pl
Zakład Psychologii Transportu Drogowego
2. Cel psychologicznych badań kierowców.
Aktualnie obowiązujące przepisy ustaw stanowią, iŜ celem przeprowadzania badań
psychologicznych jest:
•
Stwierdzenia istnienia lub braku przeciwwskazań psychologicznych do wykonywania
pracy na stanowisku kierowcy ( art.39k, ust 1 Ustawy o transporcie drogowym)
lub
•
Orzeczenie istnienia lub braku przeciwwskazań psychologicznych do kierowania
pojazdem (art.. 124, ust 1 ustawy – Prawo o ruchu drogowym).
NiezaleŜnie od róŜnic językowych ( stwierdzenie – orzeczenie) i dalszej treści orzeczeń ich
wspólnym celem jest stwierdzenie istnienia lub braku przeciwwskazań psychologicznych.
Takie określenie celu oznacza w psychologii pracy cel selekcyjny, bardziej szczegółowo
selekcję negatywną. Chodzi zatem o niedopuszczenie ( na etapie badań kandydatów) lub
wyeliminowanie z ruchu drogowego osób, których poziom sprawności i/lub cechy
osobowości uzasadniają stwierdzenie, Ŝe nie będą – jako kierujący pojazdami bezpiecznymi
uczestnikami ruchu drogowego.
Zgodnie z badaniami przeprowadzonymi przez Zakład Psychologii Transportu Drogowego
Instytutu Transportu Samochodowego w Warszawie w 1997 i I połowie 1998 roku przeciętnie
orzeczenia negatywne, tj. stwierdzające istnienie przeciwwskazań stanowiły 3 % ogółu
wydanych orzeczeń
3
. ZaleŜnie od celu badania odsetek ten był większy. I tak w grupie
kierowców skierowanych na badania przez lekarza wynosił on 11,1% w 1997 i 12,3% w
1998 roku, w grupie sprawców wypadków drogowych odpowiednio 5,72% i 8,97%. Bardziej
aktualnych analiz selektywności badań nie prowadzono.
NiezaleŜnie od ustawowego (tj. wynikającego z przepisów prawa) celu badań spełniają one
cel edukacyjny oraz diagnostyczny.
Efekt edukacyjny badania psychologicznego wynika z samego faktu udziału kierowcy w
takim badaniu. W toku badań ankietowych kierowców stwierdzono, Ŝe badanie
psychologiczne spełnia funkcję edukacyjną poprzez
4
:
3
Ewa Tokarczyk; Funkcja psychoedukacyjna badań psychologicznych kierowców. Praca statutowa Nr
6062/99/ZPK, ITS, Warszawa 1999
4
TamŜe, s. 58 – 62.
4
INSTYTUT TRANSPORTU SAMOCHODOWEGO
ul. Jagiellońska 80, 03 – 301 Warszawa
tel. 0 22 811 32 31 ( do 39 ), fax 0 22 811 09 06,www.its.waw.pl
Zakład Psychologii Transportu Drogowego
•
dostarczenie kierowcy wiedzy na temat tego, czego moŜe oczekiwać od badania i
zmianę tych oczekiwań,
•
zmianę nastawienia do badania,
a przede wszystkim
•
dostarczenie badanemu kierowcy konkretnej wiedzy na temat poziomu jego
sprawności oraz indywidualnych mechanizmów funkcjonowania w ruchu
drogowym.
77, 8% kierowców, których o to zapytano stwierdziło, Ŝe w wyniku przeprowadzonego
badania otrzymali nie tylko orzeczenie psychologiczne, ale określoną, konkretną wiedzę o
sobie. Kierowcy ci wskazywali, iŜ zdobyta w toku badania wiedza:
•
moŜe wpływać ogólnie na wzrost bezpieczeństwa na drogach,
•
wpływa na zwiększenie ostroŜności w zachowaniu kierowcy poddanego badaniu,
•
wywołuje konkretne zmiany w zachowaniu kierowcy,
•
pozwala uniknąć kolizji czy wypadków drogowych.
KaŜde badanie psychologiczne kierowcy jest badaniem o charakterze diagnostycznym.
Szczególny rodzaj diagnozy stanowią badania osób z grupy ryzyka skierowanych na badania
na mocy ustawy – Prawo o ruchu drogowym, tj. osób zatrzymanych za kierowanie pojazdem
w stanie nietrzeźwości, tych, kierowców, którzy przekroczyli limit punktów karnych oraz
sprawców wypadków drogowych. Celem tych badań jest diagnoza, czy i na ile istnieje
związek pomiędzy zachowaniem kierowcy (przyczynami wypadku drogowego) a
stwierdzonym w wyniku badania poziomem jego sprawności lub/i cechami osobowości.
Ustalenie takiego związku stanowi podstawę do diagnozy prognostycznej – przewidywania
przyszłego funkcjonowania kierowcy w ruchu drogowym.
W badaniach naukowych analizie poddana została diagnostyczność badań psychologicznych
sprawców wypadków drogowych. Eksperci dokonywali oceny, które ze stwierdzonych przez
policję przyczyn wypadku drogowego wykazują związek ze stwierdzonymi w badaniu
5
Plik z chomika:
jku1
Inne pliki z tego folderu:
Morfologia i OB.pdf
(47 KB)
Badania ogólne moczu.pdf
(18 KB)
Psychologiczne badania kierowców.pdf
(397 KB)
Skierowanie ucznia na badania lekarskie.doc
(50 KB)
badania lekarskie.zip
(42 KB)
Inne foldery tego chomika:
03_BHP-Linki stron
Dokumentacja powypadkowa
Druki rejestry itp
Druki zgłoszenie
Instrukcje BHP
Zgłoś jeśli
naruszono regulamin