Susza - długotrwały okres bez opadów atmosferycznych lub nieznacznym opadem w stosunku do średnich wieloletnich wartości. Powoduje przesuszenie gleby, zmniejszenie lub całkowite zniszczenie upraw roślin alimentacyjnych (a co za tym idzie klęski głodu), zmniejszenie zasobów wody pitnej, a także zwiększone prawdopodobieństwo katastrofalnych pożarów.
Wyróżnia się suszę atmosferyczną, glebową i hydrologiczną.
· susza atmosferyczna ma miejsce, gdy przez 20 dni nie występują opady deszczu
· susza glebowa oznacza niedobór wody w glebie, powodujący straty w rolnictwie
· susza hydrologiczna przejawia się obniżaniem się poziomu wody w naturalnych i sztucznych zbiornikach wodnych
Susze atmosferyczna i glebowa zanikają stosunkowo szybko. Susza hydrologiczna trwa natomiast na ogół długo, nawet kilka sezonów, bowiem odbudowa zasobów wodnych wymaga obfitych oraz długotrwałych opadów deszczu i śniegu.
Miejsce występowania: Na całym świecie, w różnym stopniu.
Częstotliwość występowania w ciągu roku: Zmienna
Ofiary: W połowie lat 80. ubiegłego wieku około miliona osób zmarło w Etiopii z powodu głodu wywołanego suszą.
Podstawową przyczyną suszy jest niedostateczna ilość opadów utrzymująca się przez dłuższy czas. Brak deszczu może być spowodowany globalnym układem prądów atmosferycznych lub działalnością człowieka. Tamy i systemy irygacyjne mogą zakłócić naturalny bieg rzek i jezior. To oznacza, że do atmosfery przedostaje się niedostateczna ilość wody, aby uformować chmury deszczowe. Innymi czynnikami przyczyniającymi się do powstania suszy są wysokie temperatury, niska wilgotność i silne wiatry.
Podczas suszy roślinność obumiera. Okolicznym mieszkańcom i zwierzętom zaczyna brakować pożywienia. Nawet jeśli deszcz w końcu spadnie, ziemia jest już zniszczona przez nadmiar soli mineralnych lub pozbawiona substancji odżywczych, więc i tak zbiory będą słabe. Erozja gleby może mieć długotrwałe skutki. Dlatego obszary narażone na susze powinny mieć dobre systemy irygacyjne. Dotkliwe susze mogą być przyczyną głodu, który może pochłonąć tysiące, a nawet miliony ofiar. W czasie suszy wzrasta niebezpieczeństwo burz piaskowych i pożarów buszu.
Oscylacja Południowa to zmiana ciśnienia atmosferycznego, mierzonego pomiędzy wschodnią (Tahiti) i zachodnią (Darwin) częścią Pacyfiku. Kiedy ciśnienie jest wysokie w Darwin, to jest niskie w Tahiti i vice versa.
Zjawisko El Niño i "zjawisko siostrzane" La Niña, reprezentują przeciwne, skrajne stadia Oscylacji Południowej. Podczas występowania El Niño wyższe, niż zazwyczaj, ciśnienie atmosferyczne panuje w Indonezji i w zachodniej części okołorównikowego obszaru Oceanu Spokojnego, a ciśnienie niższe niż zazwyczaj występuje po wschodniej stronie okołorównikowego obszaru tego oceanu.
Taki układ ciśnienia jest odwrócony podczas występowania zjawiska La Niña. Wtedy niższe niż zazwyczaj ciśnienie atmosferyczne występuje w Indonezji i w zachodniej części okołorównikowego obszaru Oceanu Spokojnego, a wyższe ciśnienie panuje po stronie wschodniej.Podsumowując, El Niño jest składową oceaniczną systemu cyrkulacji zwanego El Niño/Oscylacja Południowa (ang. El Niño/Southern Oscillation, ENSO). Natomiast, Oscylacja Południowa to atmosferyczny komponent tego systemu. ENSO jest wiec systemem cyrkulacyjnym zarówno atmosferycznym, jak też oceanicznym. ENSO ma 3 stadia: ciepłe (El Niño), chłodne (La Niña) i neutralne (okres, w którym nie występuje ani El Niño, ani La Niña).
Wskaźnik Oscylacji Południowej został opracowany aby mierzyć natężenie Oscylacji Południowej oraz określać jej fazę. Podczas zjawiska El Niño wskaźnik ten przyjmuje duże wartości, ale ze znakiem minus, co jest wynikiem występowania na Tahiti ciśnienia atmosferycznego niższego od wartości średniej, a w Darwin wyższego od wartości średniej.
Podczas zjawiska La Niña wskaźnik ma wartość dodatnią, w wyniku występowania na Tahiti ciśnienia atmosferycznego wyższego od wartości średniej, a w Darwin niższego od wartości średniej.
Zjawisko El Niño zdarza się co 2-7 lat.
El Niño nie jest zjawiskiem nowym, występuje od tysięcy lat. Zmiany chemiczne zapisane w odnalezionych szczątkach koralowców, a spowodowane występowaniem cieplejszych niż zwykle przypowierzchniowych wód oceanicznych oraz zwiększonych opadów atmosferycznych (wywołanych przez El Niño) dowodzą, że zjawisko to pojawia się już od co najmniej 4000 lat. Niektórzy badacze twierdzą jednak, że odkryli ślady w szczątkach koralowców wskazujące na występowanie El Niño już ponad 100 000 lat!
Pierwsze zapiski dotyczące El Niño sięgają wieku XVI. Wtedy rybacy pływający po wodach przybrzeżnych Peru zaważyli, że występujące okresowo ciepłe wody oceanu przyczyniają się do ograniczenia połowów sardeli. Również peruwiańscy rolnicy zaobserwowali, że ocieplenie wód oceanicznych wpływa na zwiększenie opadów deszczu, co prowadzi do przekształcenia zwykle jałowych terenów w urodzajne pola uprawne.
W latach 1700-1900 europejscy marynarze, zapuszczający się na te wody, sporadycznie wykonywali próby udokumentowania tego zjawiska. Dzięki temu jego bliższym zbadaniem zainteresowali się naukowcy.
Do połowy XX wieku niewiele wiedziano o warunkach pogodowych panujących podczas występowania El Niño. Zainteresowanie tym zjawiskiem wzmogło się pod koniec lat 60. i na początku 70. XX w. Dzięki wykorzystaniu nowoczesnych metod badawczych, opierających się na obserwacjach satelitarnych, klimatolodzy i oceanografowie stwierdzili, że El Niño jest czymś więcej, niż tylko lokalnym zjawiskiem, wynikającym z naturalnej zmienności klimatu. Dopiero od tego czasu zaczęto łącznie rozpatrywać dwa podstawowe elementy ENSO, jako wzajemnie na siebie oddziałujący system ocean-atmosfera.
W 1923 roku brytyjski naukowiec Sir Gilbert Walker odkrył, że gdy na Oceanie Spokojnym ciśnienie powietrza jest wysokie, to na Oceanie Indyjskim, od Afryki po Australię, jest ono niskie i vice versa. Nazwał tą prawidłowość Oscylacją Południową. Był to pierwszy krok do stwierdzenia, że warunki pogodowe w odległych od siebie częściach obszarów okołorównikowych Oceanu Spokojnego są ze sobą powiązane.
Pięćdziesiąt lat później, pod koniec lat 60. XX w., Jacob Bjerknes, norweski meteorolog i profesor Uniwersytetu Kalifornijskiego w Los Angeles, dokonał pierwszego szczegółowego opisu mechanizmu funkcjonowania El Niño. Odkrył on związek między Oscylacją Południową Walkera a zjawiskiem El Niño, znany teraz jako "El Niño/Southern Oscillation", albo w skrócie ENSO.
El Niño występujące w latach 1982-83, najbardziej intensywne jakie do tego czasu zarejestrowano, było przyczyną wielu klęsk w różnych miejscach na świecie. Związane z nim powodzie, susze i pożary, były przyczyną śmierci około 2000 osób na całym świecie. Szkody oszacowano na 13 miliardów dolarów.
W latach 1997-1998 pojawiło się na Oceanie Spokojnym jeszcze silniejsze El Niño, niż to zarejestrowane w latach 1982 - 83. Ostrzegano przed nim już w połowie 1997 roku. W tym czasie odbyło się wiele konferencji i narad, których tematem było to zjawisko. Do marca 1998 roku El Niño spowodowało straty sięgające 34 miliardów dolarów oraz śmierć 24 tysięcy osób na całym świecie. Wystąpienie różnego rodzaju katastrofalnych zjawisk pogodowych dotknęło 111 milionów osób, a 6 milionów musiało opuścić swoje domostwa.
chomixus