s. Goretta Maria Izdepska KDzJ

Próba uchwycenia i przedstawienia charyzmatu Karmelitanki Dzieciątka Jezus                                                                          

ROZDZIAŁ I

Charyzmat darem Ducha Świętego.

1.Próby określenia charyzmatów.

Trudności w zdefiniowaniu charyzmatu pojawiają się na samym początku próby określenia, czym on jest. Jedną z trudności jest niemożliwość dokładnego rozgraniczenia w przeżyciu charyzmatycznym wpływu Bożego działania od czynników ludzkich. Charyzmat jest wyrazem bezpośredniego działania Ducha Świętego. Charyzmat działa w człowieku i na człowieka, angażując do współpracy ludzką psychikę. Bez czynnej odpowiedzi ze strony ludzkiej nie przyniesie owocu, łaska nie unicestwia natury. Granica zasięgu obu tych czynników jest w praktyce nieuchwytna. Inną trudnością jest to, że w charyzmacie działa sam Duch Święty nadając mu tym samym znamię czegoś boskiego, uzewnętrzniającego się jedynie w dostępny dla człowieka sposób. Chcąc zdefiniować naturę charyzmatu trzeba zacząć od definicji natury Ducha Świętego, co dla umysłu ludzkiego jest nieosiągalne. Dlatego teologowie opisywali tylko przeżycia charyzmatyków, wyliczając sposoby pojawiania się charyzmatów, rodzaj ich działania, względnie osiągnięte skutki. Ponieważ ilość tego rodzaju szczegółów może być niewyczerpana, stąd różnice poglądów na temat natury charyzmatów. Ogólnie teologowie są zgodni, że są to dary łaski pochodzące bezpośrednio od Ducha Świętego i służące wspólnemu dobru Kościoła. Niektórzy dodają ich przejściowy charakter (Prat, Koch, Régamery, Spicq ), potrzebę zewnętrznego ujawnienia (Congar) oraz wyjątkowy dobór obdarowywanych jednostek (Pollet, Granat)[1].

Ciekawe są rozważania świętego Tomasza z Akwinu, odróżnia on charyzmat od łaski uświęcającej. Jednocześnie akcentując ścisłą łączność z łaską uświęcającą. Myśli te można znaleźć w Sumie Teologicznej (I-II 68,5 ad 1; 111,4 ad 4;II-II 9,1 ad 2 ; 45,5). Święty Tomasz określa charyzmat mianem łaski darmo danej. Wszystkie charyzmaty są w jego rozumieniu funkcją jednego zadania – „proroctwa”, które objawia się na dziewięć sposobów, obejmujących wielostronne Pawłowe wykazy charyzmatów[2] .

Trzeba zwrócić uwagę na to, że pod koniec XIX wieku uważano charyzmat za dar nadzwyczajny. Potwierdzeniem są słowa Leona XIII z encykliki „Divinum illud munus”. „Charyzmaty są tylko nadzwyczajnymi darami udzielanymi przez Ducha Świętego w wyjątkowych okolicznościach, których celem ponad wszystko jest udowodnić boskie pochodzenie Kościoła”[3]. Tę samą myśl wyraża w swoim liście „Testem benevolentiae”[4]. Jego myśl kontynuuje Pius XIII w encyklice o Mistycznym Ciele (por. MC 61). Dopiero na Soborze Watykańskim II w czasie dyskusji nad konstytucją dogmatyczną o Kościele, „Lumen-Gentium” zwrócono uwagę, że charyzmatami są nie tylko nadzwyczajne łaski, objawiające szczególne działanie Ducha Świętego. Do charyzmatów zaliczono także dary zwyczajne. Tymi charyzmatami zwyczajnymi Duch Święty obdarza każdego chrześcijanina dla dobra wspólnoty [por. KK 12][5]. To nowe spojrzenie na charyzmaty znalazło swoje odzwierciedlenie w wielu dokumentach Soboru Watykańskiego II (por. np. DM 4; DM 5;DM 23; DA 3; DA 30; DK 4; DK 9; DK 10; KK 25; KK 30; KK 50; KO 8; KDK 38)[6].

Katechizm Kościoła Katolickiego przedstawia charyzmaty nadzwyczajne oraz proste i zwyczajne, jako łaski Ducha Świętego, które bezpośrednio lub pośrednio służą Kościołowi; Zostają udzielone nie tylko w celu budowania Kościoła, ale także dla dobra ludzi i ze względu na potrzeby świata (por. KKK 799). Jan Paweł II ujmuje charyzmaty i jako „dary i zdolności” powierzone Kościołowi-Komunii przez Ducha Świętego [por. ChL 24]. Charyzmaty mogą „przybierać najrozmaitsze formy, już jako wyraz najpełniejszej wolności Ducha, który jest ich dawcą, już jako odpowiedź na różnorodne wymogi pojawiające się w dziejach Kościoła” [ChL 24]. Trzeba zwrócić uwagę na to, że Jan Paweł II podkreśla mocno, że charyzmat jest łaską Ducha Świętego, którą On obdarza wybranych wiernych, aby „mogli wnosić wkład we wspólne dobro Kościoła”[7]

Dwie płaszczyzny charyzmatu ukazuje Słownik Nowego Testamentu :

1/ W znaczeniu szerszym: dary darmo dane ludziom przez Boga: wszelki dar duchowy, sam Duch Święty, zbawienie w Jezusie Chrystusie, życie wieczne, przywileje Izraela, uwolnienie od jakiegoś niebezpieczeństwa (Rz 1,11; 5,15n; 6,23; 11,29; 2 Kor 1,11).

2/ W znaczeniu technicznym: dar darmo dany, przyswojony sobie już przez jakąś osobę, która wskutek tego jest w stanie dokonywać przez Ducha Świętego dzieł służących dobru całej społeczności. (Rz 12,6; 1 Kor 1,7; 7,7; 1 Tm 4,14; 2 Tm 1,6; 1 P 4,10).  Wszystkie charyzmaty mają służyć budowaniu Ciała Chrystusa, gdy na ich podstawie próbuje się dokonywać rozróżnienia duchów, wszystkie okazują się przedmiotem pragnienia ludzkiego, pod warunkiem, że spełniają jakąś funkcję miłości (1 Kor 12,4. 9. 28.30n). Trudno ustalić pełną liczbę wszystkich charyzmatów (por. Rz 12,6-8; 1 Kor 12,28-30; Ef 4,11)[8]. Natomiast Słownik Teologii Biblijnej, podaje m.in.: „Charyzmat może oznaczać wszystkie dary Boże, dawane raz na zawsze, nieodwołalnie” [9]. Inne ujęcie znajduje się w Praktycznym Słowniku Biblijnym, który nie tylko wyjaśnia głębiej problem charyzmatu, ale  także udziela informacji na temat osób obdarzonych tymi darami [10].

Teolog niemiecki K. Rahner ujmuje charyzmat w aspekcie „eklezjologicznym” w duchu Soboru Watykańskiego II: „Charyzmat zmierza (w przeciwieństwie do cnót) do tego, by uczynić widzialnym i wiarygodnym Kościół jako „święty lud Boży” i w ten sposób dopełnia kościelny urząd w wypełnianiu właściwych mu zadań” [11]. Podobną myśl znajdujemy u ks. H. Bogackiego SJ podaje on, że: „Charyzmaty są darami Bożymi udzielanymi przez Ducha członkom Ciała Chrystusowego”. Dodaje objaśniając dokładniej, że „charyzmat określa się jako wypływające z faktu zbawienia konkretne powołanie, realizowane we wspólnocie ku jej budowaniu i posługiwaniu bliźnim w miłości”[12].

Natomiast „Dokumenty z Malines” podkreślają, że charyzmaty, o których mówi święty Paweł Apostoł, nie sprowadzają się do „nadzwyczajnych” przejawów. Widoczne są one w życiu całego Kościoła. Dary Ducha Świętego są niezliczone. Dzięki nim każdy członek Kościoła jest w służbie całego Ciała. Charyzmaty są głównie funkcjami służebnymi skierowanymi ku budowaniu Ciała i dla służby w świecie. Ważną myślą z tych „Dokumentów” jest to, że: „Duch Święty przejawia się w każdym chrześcijaninie poprzez jakąś wykonywaną funkcję służebną”[13]. Wniosek stąd płynący jest taki, że żaden chrześcijanin nie jest pozbawiony służby na rzecz Kościoła i świata oraz w Kościele i świecie. Ks. S. Moysa wyjaśnia, że charyzmat oznacza „dar łaski” wielkiej Bożej życzliwości, przekraczający i niezależny od naturalnych zdolności człowieka. Jest on wyrazem tej Bożej „charis” w stosunku do konkretnej jednostki, gdyż uwzględnia jej niepowtarzalną indywidualność. Uzdalnia jednak szczególnie do spełniania pewnych zadań w ramach społeczności Ciała Chrystusowego. Jego działanie ujawnia się w konkretnych przejawach tych społeczności, jakimi są chrześcijańskie społeczności lokalne[14]. Mając bogaty wachlarz wypowiedzi różnych teologów widać, że ich badania nad tym problemem opierają się na nauce Apostoła Pawła. Mają pewne punkty zbieżne – charyzmat jest darem łaskawym, życzliwym Ducha Świętego dla chrześcijanina i dla Kościoła. Każdy człowiek otrzymuje jakiś dar od Boga. Przez ten dar ma służyć wspólnocie Kościoła. Jest to dar nie tylko dla osobistego uświęcenia, ale jest to powierzenie jakieś konkretnej misji, zadania. Jest to dar niezasłużony, darmo dany dla budowania Mistycznego Ciała Chrystusa.

2. Próba klasyfikacji charyzmatów.

Apostoł Paweł nie podaje gotowego katalogu charyzmatów. W podanych przez niego listach widać różnice między nimi. Niektóre charyzmaty powtarzają się. Naukowcy nie są zgodni co do sposobu klasyfikacji charyzmatów[15]. Można wywnioskować z listów Pawła Apostoła, że on nie konstruuje pełnej, obejmującej wszystkie czasy nauki, która by wyczerpała wszystkie możliwości charyzmatyczne. Niektórzy teologowie twierdzą[16], że Apostoł Paweł dzisiaj mógłby ukazać zupełnie inny obraz charyzmatów niż w swoich czasach. Liczba charyzmatów w ramach nauki Pawłowej jest w zasadzie nieograniczona. Konkretne granice charyzmatów od zupełnego ich braku, aż po wystarczającą pełnię, pojawiają się nie w teorii, ale w życiu konkretnej wspólnoty, w której te, a nie inne charyzmaty doszły do głosu.

Dlatego podział charyzmatów według jakiegoś apriorycznego kryterium jest zawsze ryzykowny i w gruncie rzeczy dość dowolny[17]. Idąc po myśli autorów, prezentujących myśli G. Hasenhütla[18], można przyjąć podział charyzmatów na trzy grupy:

1/ charyzmaty podstawowe lub fundamentalne;

2/ zjawiska charyzmatyczne we wspólnocie pierwotnej;

3/ stany charyzmatyczne.

Ad 1/ Do darów podstawowych zaliczają charyzmat powołania chrześcijańskiego, spotkania i życia wiecznego.

-          charyzmat powołania – jest to dar, jaki otrzymali wszyscy, którzy uwierzyli w Chrystusa;

-          charyzmat spotkania – spotkanie wiernych, którzy wzajemnie się umacniają w wierze [Rz 1,11];

-          charyzmat życia wiecznego – życie wieczne jest darem darmo danym, nie tylko my mamy cieszyć się wiecznym szczęściem, ale też mamy być radością dla Boga, aniołów i innych zbawionych;

Ad 2/ Drugą grupę stanowią szczególne zjawiska charyzmatyczne nie definiowane przez świętego Pawła Apostoła, ale opisane i ocenione jako bardziej lub mniej znaczące dla Kościoła. Wśród nich wyróżnia:

-          charyzmaty epifanijne, które ujawniają obecność i szczególne działanie Boże we wspólnocie, np. dar języków, cuda, wiara w stopniu heroicznym;

-          miłość,

-          „charyzmaty dnia powszedniego” (inaczej: „charyzmaty ewangelicznej Marty”): miłosierdzie, dawanie jałmużny, dar upominania i zachęcania.

Ad 3/ Stany charyzmatyczne. Święty Paweł wymienia je w drugim katalogu charyzmatów [1Kor. 12,28-31]. Po ich wymienieniu wylicza stany:

-          Apostołowie,

-          Prorocy,

-          Nauczyciele.

Inny schemat klasyfikacji charyzmatów sugeruje ks. Bogdan Snela[19]. Dzieli charyzmaty na:

1.      charyzmaty podstawowe - charyzmat spotkania, charyzmat historiozbawczego powołania jednostki i charyzmat życia wiecznego.

2.      charyzmaty większe – do nich zalicza: wiarę, nadzieję i miłość;

3.      charyzmatyczne urzeczywistnienie we wspólnocie kościelnej. Zalicza do tej grupy: charyzmat kapłaństwa wspólnego związany zwłaszcza z liturgią, charyzmaty proroczej epifanii Boga (dar języków, czynienia cudów, dar uzdrawiania), charyzmat królewskiej służby we wspólnocie (miłosierdzie, rozdawanie majątku, pocieszające upominanie, wszelka postać służby)

4.      stany charyzmatyczne ( apostolat, proroctwo, pasterzowanie).

Można zauważyć, że te dwa schematy mają pewne punkty wspólne, np. stany charyzmatyczne. Każdy schemat ma za zadanie dać pewne spojrzenie na charyzmaty. Ma pomóc w odnalezieniu właściwego miejsca danego daru i odpowiedniego jego wykorzystania.

3