PZ_Carson_R5.pdf

Psychologia zaburzeń , rozdz. 5:

Zaburzenia na tle lękowym

Carson, Butcher i Mineka, S. (2005). Psychologia zaburzeń , vol. 1

by Kasia S.

FREUD o lęku:

- przejaw wewnętrznej walki czy konfliktu między prymitywnymi pragnieniami (id) a

zakazami powstrzymującymi ich realizację (ego & superego);

- przejaw zahamowań lub nerwicy

Wg Freuda: choroba psychiczna, w której wynikiem konfliktu był lęk ; objawy

widoczne lub wskutek działania mechanizmów obronnych utajone. Obecnie słowo to odnosi

się jedynie do objawów obserwowalnych i w jakiś sposób wymiernych.

OBJAWY STRACHU I LĘKU

Podstawowa różnica: jeśli mamy do czynienia z realnym zagrożeniem mówimy o strachu ,

jeśli nie jesteśmy w stanie dokładnie ocenić zagrożenia wtedy powstaje lęk .

strach / panika to podstawowa emocja, polegająca na uruchomieniu we współczulnym

układzie nerwowym reakcji walki lub ucieczki, pozwalające na błyskawiczne

działanie w sytuacji zagrożenia. (Barlow; Gray; Gray, McNaughton)

(podwyższone tętno, przyspieszony oddech)

3) behawioralny

(„boję się”)

(silna chęć ucieczki)

* są one jedynie „lekko połączone”, co oznacza, że ktoś może mieć jedynie 2 z 3 składników.

;

- na poziomie fizjologicznym charakteryzuje się stanem ciągłego pobudzenia, który może

odzwierciedlać gotowość do stawienia czoła niebezpieczeństwu;

- na poziomie behawioralnym lęk przejawia się usiłowaniem unikania sytuacji, w których

może pojawić się zagrożenie, nie występuje natomiast nieprzeparta chęć ucieczki;

- jego adaptacyjność polega na tym, że pomaga przygotować się na wypadek ewentualnego

zagrożenia, a w nieznacznych lub umiarkowanych dawkach dobrze wpływa na uczenie się

oraz skuteczność działania;

- właściwie każdy rodzaj bodźca wiążący się początkowo w sposób regularny z przykrym

wydarzeniem, może następnie stać się samoistnym źródłem lęku;

PZ_Carson_R5

Strona 1 z 13

2) fizjologiczny

3 składniki strachu *:

1) poznawczo-subiektywny

Lęk wg Barlowa

- najlepiej ująć można jako złożoną mieszaninę emocji i myśli, charakteryzującą się

znacznym rozproszeniem ;

- na poziomie subiektywno – poznawczym charakteryzuje się złym nastrojem, obawami o

przyszłość, poczuciem niemożności dokładnego przewidzenia ewentualnych zagrożeń ani

zapanowania nad nimi;

- nie uruchamia reakcji walki ani ucieczki, lecz każe się do nich przygotować

A teraz trochę liczb na temat Zaburzeń Lękowych:

National Comorbidity Survey:

- najczęściej dotykające kobiety zaburzenia (cierpiało na nie w którymś momencie życia 30%

kobiet) oraz drugie pod względem częstości zaburzenie wśród mężczyzn (19%);

- wskaźnik zachorowalności w ciągu 12 miesięcy 23% dla kobiet i 12% dla mężczyzn;

- fobie społeczne – druga co do częstości choroba psychiczna wśród kobiet oraz czwarta

wśród mężczyzn;

- ok. 40-50% ludzi, którzy kiedykolwiek cierpieli na któryś z rodzajów fobii, w pewnym

momencie swojego życia zapadało równocześnie na depresję, a 57-75% miało również inny

rodzaj zaburzeń lękowych

PRZEGLĄD ZABURZEŃ LĘKOWYCH

FOBIE

fobia – uporczywy, silny lęk przed konkretnymi przedmiotami lub sytuacjami, które nie

stanowią realnego zagrożenia. W momencie kontaktu z przedmiotem fobii często

pojawia się reakcja walki lub ucieczki; fizjologiczna i behawioralna reakcja jest często

identyczna z tą, która towarzyszy rzeczywiście przerażającej sytuacji.

FOBIE SPECYFICZNE

Charakteryzują się silnym lękiem wywołanym przez określony przedmiot lub

sytuację, który jest niewspółmierny do realnego niebezpieczeństwa ; przymus unikania

sytuacji wzbudzającej lęk oraz stres przeżywany w zetknięciu z nią poważnie zakłócają

normalne funkcjonowanie, chory zdaje sobie sprawę z irracjonalności swego lęku, niekiedy

utrzymuje się dzięki dodatkowym korzyściom czerpanym przez danego człowieka ze swojej

słabości.

5 podstawowych rodzajów fobii wyszczególnionych w DSM-IV :

1) zwierzęca

2) związana ze środowiskiem naturalnym

3) krew/zastrzyk/rana

4) sytuacyjna

5) nietypowa

Fobia na punkcie zranienia i zastrzyku:

- występuje u ok. 3-4%populacji

- zamiast normalnego przyspieszenia tętna i podwyższonego ciśnienia krwi, po wstępnym

przyspieszeniu tętna następuje jego gwałtowne spowolnienie, któremu towarzyszy spadek

ciśnienia krwi, często pojawiają się mdłości, zawroty głowy i omdlenia (ok.75% chorych)

- reakcje takie pojawiają się jedynie na skutek kontaktu z krwią lub raną; kontakt z innymi

przedmiotami wywołuje normalne reakcje walki albo ucieczki

- duża rola powiązań rodzinnych – ok. 2/3 dotkniętych chorobą ma przynajmniej jednego

krewnego w pierwszej linii, który również na nią cierpi

PZ_Carson_R5

Strona 2 z 13

Początek choroby a różnice płci w fobiach specyficznych

Kobiety 16%

Mężczyźni 7%

Ok. 90-95% osób cierpiących na zoofobię to kobiety.

W wypadku fobii na punkcie zranienia i zastrzyku stosunek ten wynosi mniej niż 2:1

Początki:

Dzieciństwo – zoofobia, fobie na punkcie zranienia, zastrzyku, wysokości, wody (chłopcy

zazwyczaj z niej wyrastają).

Dojrzewanie, próg dorosłości – klaustrofobia, agorafobia.

Fobia jako wyuczone zachowanie

Z zasad warunkowania klasycznego wynika również, że fobie raz nabyte przenoszą się

na inne podobne sytuacje i przedmioty.

Badania Osta i Hugdahla :

chorych na fobie wymieniała jako przyczyny swej choroby traumatyczne przejścia

(szczególnie dentyści :D, klaustrofobia i wypadki)

- 17%

chorych wskazało na warunkowanie zastępcze jako przyczynę fobii

Badania Mineki i Cook : małpy uczące się drogą obserwacji (naturalnej lub TV) lęku

przed wężami.

Rola doświadczeń znajomości vs. nieznajomości danego przedmiotu lub sytuacji.

efekt inflacji – u kogoś, kto zaczął odczuwać silny lęk przed samochodami wskutek wypadku

samochodowego, może rozwinąć się fobia, jeśli następnie zostanie napadnięty,

nawet jeśli ten napad nie ma nic wspólnego z samochodami.

Utrzymaniu raz nabytej fobii mogą sprzyjać czynniki poznawcze:

- ludzie cierpiący na fobie są stale wyczuleni na sytuacje lub przedmioty ją wywołujące;

- dotknięci fobią przeceniają niebezpieczeństwo przykrych doznań w następstwie kontaktu z

przedmiotem wzbudzającym lęk;

Czynniki genetyczne i temperamentalne

Kagan z zespołem stwierdzili, że dzieci zahamowane w wieku 21 miesięcy są bardziej

narażone na rozmaite fobie specyficzne w wieku 7-8 lat, niż dzieci niezahamowane.

Podwyższone ryzyko zapadalności na fobie specyficzne (ale nie społeczne ani napady

paniki!) stwierdzono u krewnych w pierwszej linii tych ludzi, którzy sami cierpieli na fobie

specyficzne.

Badania wykazały nieco wyższy wskaźnik zoofobii u bliźniaczek monozygotycznych

niż dyzygotycznych (nie dotyczy to jednak fobii specyficznych).

Istnieją 2 rodzaje czynników genetycznych :

1) stymulujący umiarkowaną, dziedziczną skłonność do zapadania na dowolną fobię

specyficzną;

PZ_Carson_R5

Strona 3 z 13

- 58%

2) stymulujący umiarkowaną dziedziczną skłonność do zapadania na określony rodzaj fobii

specyficznej.

Istniejące skłonności a występowanie lęków i fobii

Naczelne oraz ludzie mają skłonność do natychmiastowego kojarzenia pewnego typu

obiektów – takich jak węże, pająki, woda, zamknięta przestrzeń – z niebezpieczeństwami,

jednak skłonność ta jest nie tyle wrodzona, co łatwo nabywana i bardzo trudna do

wyeliminowania.

Arne Ohman wraz z zespołem stwierdził, że łatwiej jest wytworzyć odruch strachu,

posługując się bodźcami lękotwórczymi niż obojętnymi; w momencie kiedy odruch się

utrwalił, można było go wzbudzać za pomocą podprogowej prezentacji bodźców

lękotwórczych, ale nie obojętnych.

Leczenie fobii specyficznych

Kontrolowane kontakty z przedmiotem lękotwórczym lub sytuacją. Systematyczna

desensytyzacja lub formy leczenia polegające na stopniowym nasilaniu kontaktu z bodźcami

lękotwórczymi, bez uciekania się do relaksacji oraz technik wyobrażeniowych, zwłaszcza

modelowanie.

FOBIA SPOŁECZNA

Polega na lęku przed złą oceną ze strony innych ludzi; dzieli się na:

- specyficzna – przejawia się lękiem przed konkretnymi sytuacjami*

- uogólniona – charakteryzuje się lękiem przed większością sytuacji społecznych

* osoby te nie mają jednak kłopotów z wykonywaniem tych samych czynności w samotności

Zazwyczaj pojawiają się w toku dojrzewania lub na początku dorosłości .

- ponad połowa ludzi cierpiących na nią przynajmniej przez pewien okres w życiu cierpi

również na inne zaburzenia lękowe;

- ok. 40% cierpi również na depresję;

- ok. 1/3 nadużywa alkoholu w celu zmniejszenia lęku i dodania sobie odwagi;

Fobie społeczne jako zachowania wyuczone

- badanie Ost i Hugdahl : 58% osób cierpiących na fobię społeczną wskazywało na

bezpośredni uraz jako źródło choroby, 13% wskazywało na związki między fobią a

warunkowaniem zastępczym

- badanie Townsley : w przeżyciu traumatycznym upatrywało źródła swej dolegliwości 56%

wypadków fobii specyficznej i 44%uogolnionej fobii społecznej

- uogólnione fobie społeczne trafiają na szczególnie podatny grunt, jeśli rodzice danej osoby

izolują się od życia towarzyskiego i wyrażają o nim z niechęcią

Fobie społeczne w kontekście ewolucyjnym

Ohman : lęki i fobie społeczne są produktem ubocznym hierarchii pozycji

społecznych, które występują u wielu zwierząt, m. in. u naczelnych. Uwarunkowane reakcje

lękowe są mocniejsze, gdy wstrząsowi elektrycznemu towarzyszy zdjęcie twarzy

wykrzywionej złością, niż gdy takiemu samemu wstrząsowi towarzyszy zdjęcie twarzy

PZ_Carson_R5

Strona 4 z 13

uśmiechniętej lub obojętnej; zjawisko to zachodzi nawet, gdy twarze są prezentowane tylko

podprogowo, jednak jedynie wtedy, gdy twarze są skierowane w stronę osoby badanej.

W fobiach społecznych częściej mamy do czynienia z wytrzymywaniem w

lękotwórczej sytuacji niż – jak w fobiach specyficznych – z uciekaniem od niej.

Czynniki genetyczno - temperamentalne

- zróżnicowanie pod tym względem na czynniki genetyczne szacuje się na 30%

- krewni w pierwszej linii osób cierpiących na fobię społeczną byli nią zagrożeni 2 do 3 razy

częściej niż krewni osób z grupy kontrolnej

- dzieci o wysokim stopniu zahamowania behawioralnego

Poczucie braku kontroli

- prowadzi często do uległości i braku asertywności, charakteryzujących ludzi cierpiących na

fobię społeczną;

- osoby cierpiące na fobię społeczną mają bardzo słabe poczucie kontroli nad własnym,

życiem.

Czynniki poznawcze

Beck : ludzie cierpiący na fobię społeczną spodziewają się odrzucenia i złej oceny ze

strony innych, co prowadzi do poczucia zagrożenia w obecności innych ludzi; na skutek

działania schematów zagrożenia, osoby cierpiące na fobie społeczną są przewrażliwione na

punkcie najmniejszych sygnałów krytycznej lub negatywnej oceny.

Clark i Wells : osoby takie spodziewają się po sobie „niewłaściwych i

nieakceptowanych zachowań, które doprowadzą do odrzucenia przez innych, utraty pozycji i

poczucia własnej wartości”, co uruchamia proces samospełniającego się proroctwa.

Leczenie fobii społecznych

- beta-blokery (Inderal) – pomagają opanować objawy peryferyjnego pobudzenia

autonomicznego

- przeciwdepresanty – inhibitory monoaminooksydazy oraz inhibitory zwrotnego wychwytu

serotoniny

- anksjolityki

- systematyczna desensytyzacja

- terapia poznawczo-behawioralna (Aaron Beck) – wysoka skuteczność

ZESPÓŁ PANIKI Z AGORAFOBIĄ I BEZ NIEJ

zespół paniki – występowanie nieoczekiwanych ataków paniki, które zdają się nie mieć

wyraźnej przyczyny

Według DSM-IV :

PZ_Carson_R5

Strona 5 z 13

między 8 a 12 r. ż. będą miały

mniej aktywne i udane życie towarzyskie w wieku dorosłym; mężczyźni ponadto będą

prawdopodobnie przeżywali większe napięcie emocjonalne

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: