Przeziębienie - profilaktyka i leczenie.pdf - Zdrowie - rose58

NAUKA I PRAKTYKA

PRZEZIÊBIENIE – PROFILAKTYKA,

LECZENIE

dr n. med. Maria MROZIÑSKA

Common cold – prevention, treatment

Summary . Common cold is the term for acute minor coryzal illness that afflict most adults two to four

times a year. Several viruses can cause common cold. Characteristic seasonal patterns for the different

virus groups may suggest a particular virus. Over-the-counter treatments are effective when drugs

with established mechanism of action are used.

S³owa kluczowe: leczenie, „odtykacze”, profilaktyka, przeziêbienie, rutyna, witamina C.

Keywords: treatment, decongestants, prevention, common cold, rutosid, vitamin C.

Przeziêbienie to zespó³ ³agodnych, samoograni-

czaj¹cych siê objawów nie¿ytu górnych dróg od-

dechowych, które u osób doros³ych wystêpuj¹

œrednio 2 – 4 razy w roku. Zapchany nos, wodni-

sty katar, kichanie, drapanie w gardle, uczucie

rozbicia, ból g³owy, czasami mierna gor¹czka to

powszechne symptomy przeziêbienia. Podwy¿-

szona temperatura utrzymuje siê maksymalnie

przez 3 dni, ból gard³a i nie¿yt nosa ok. 7 dni, zaœ

kaszel 2 – 3 tygodnie.

Za objawy przeziêbienia odpowiedzialne s¹ wi-

rusy, których zidentyfikowano blisko 200, a dla

ka¿dego z nich charakterystyczna jest pora roku,

w której uaktywnia siê i atakuje drogi oddechowe

cz³owieka. Przyk³adowo zachorowania wywo³ane

wirusem grypy przypadaj¹ na miesi¹ce od grud-

nia do maja, z nasileniem w lutym i marcu, zaœ za-

ka¿enia wirusem paragrypy, objawiaj¹ce siê mê-

cz¹cym, bolesnym kaszlem, uczuciem os³abienia,

maj¹ miejsce na prze³omie wrzeœnia i paŸdzierni-

ka. Wiêkszoœæ przeziêbieñ przypada na miesi¹ce

od wrzeœnia do maja i rozwija siê u osób „ podat-

nych”, co w zale¿noœci od przedzia³u wieku ozna-

cza inne kryteria sprzyjaj¹ce zachorowaniu. Licz-

ba czynników prowadz¹cych do os³abienia odpor-

noœci komórkowej i humoralnej zwiêksza siê wraz

z postêpuj¹cym procesem starzenia organizmu.

Ju¿ od okresu m³odzieñczego grasica (gruczo³

odpowiedzialny za sprawne mechanizmy odpor-

noœci) systematycznie zmniejsza siê, z czasem ule-

ga ca³kowitemu zanikowi. Kaszel i odruch wy-

krztuœny z wiekiem staje siê s³abszy. Równie¿

choroby uk³adu kr¹¿enia, nowotwory, cukrzyca,

oty³oœæ i niedo¿ywienie, alkoholizm, stres, depre-

sja s¹ czynnikami, które sprzyjaj¹ rozwojowi

infekcji. Osoby zdrowe, czynne zawodowo, prze-

bywaj¹ce w zamkniêtych Ÿle wentylowanych po-

mieszczeniach s¹ szczególnie nara¿one na zaka¿e-

nia typowymi wirusami przeziêbienia zaœ podró-

¿uj¹cy samolotami czêœciej zaka¿aj¹ siê wirusami

z odmiennych warunków klimatycznych, które

rzadko lub w ogóle nie wystêpuj¹ w ich rodzimym

regionie. Rozwojowi infekcji sprzyja zmêczenie,

stres, które zaburzaj¹ sprawne dot¹d funkcje

uk³adu odpornoœci.

Organizm cz³owieka powinien byæ przygotowany

do starcia siê z ró¿nymi typami wirusów atakuj¹cych

ju¿ od wrzeœnia.

W profilaktyce przeziêbienia u osób doros³ych

nale¿y uwzglêdniæ osobnicze podejœcie do proble-

mu sprawnie funkcjonuj¹cego uk³adu odporno-

œci, które polega na opracowaniu i realizacji pla-

nu dzia³ania dotycz¹cego stylu ¿ycia, pielêgnacji

skóry, æwiczeñ, diety, suplementów diety, prepa-

ratów pochodzenia gruczo³owego, œrodków po-

chodzenia roœlinnego, walki ze stresem. Stres po-

woduje produkcjê du¿ych iloœci kortykosterydów

i katecholamin dzia³aj¹cych immunosupresyjnie,

CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 11 (155) 2006

NAUKA I PRAKTYKA

co w konsekwencji zmniejsza odpornoœæ przeciw-

infekcyjn¹. Stopieñ immunosupresji jest wprost

proporcjonalny do nasilenia stresu. Immunosu-

presja powoduje te¿ zanik grasicy, w wyniku cze-

go zahamowane jest tworzenie krwinek bia³ych.

Profilaktyka przeziêbienia sprowadza siê równie¿

do utrwalania modelu zdrowego stylu ¿ycia

i prozdrowotnych nawyków, takich jak czêste my-

cie r¹k, prawid³owe od¿ywianie, æwiczenia fizycz-

ne. Inn¹ metod¹ zapobiegania przeziêbieniu jest

stosowanie szerokiego asortymentu œrodków

OTC, które ró¿ni¹ siê znacznie skutecznoœci¹.

Witamina C – jej rola w profilaktyce przeziêbie-

nia jest kontrowersyjna. Jednak w po³¹czeniu z ru-

tyn¹ nasila oczekiwany efekt tego powszechnie

stosowanego modyfikatora naszej odpornoœci.

Rutyna – naturalny biologiczny modyfikator,

który zapobiega rozwojowi choroby poprzez

wp³yw na reakcje atakowanego przez wirusy or-

ganizmu cz³owieka. Wiêkszoœæ badañ klinicz-

nych z rutyn¹ i innymi bioflavonoidami mia³o

miejsce do 1970 roku. Spektakularne wyniki

otrzymano w badaniach dotycz¹cych wp³ywu ru-

tyny na zmniejszenie przepuszczalnoœci naczyñ

krwionoœnych. Dodatkowo rutyna, podobnie jak

pierwiastki œladowe, charakteryzuje siê w³aœci-

woœciami przeciwutleniaj¹cymi i cytoprotekcyj-

nymi. W³aœciwoœci przeciwutleniaj¹ce i chelatu-

j¹ce rutyny chroni¹ komórki krwi (w tym leuko-

cyty) przed uszkadzaj¹cym dzia³aniem substan-

cji toksycznych.

Echinacea – czêsto stosowana jako profilaktyka

przeziêbienia, charakteryzuje siê skutecznoœci¹

równ¹ skutecznoœci placebo. Wg przegl¹du pi-

œmiennictwa opublikowanego w Cochrane Libra-

ry, dotycz¹cego skutecznoœci preparatów je¿ówki

w profilaktyce przeziêbieñ, wynika, i¿ nie ma

uzasadnienia dla stosowania ich w profilaktyce

wirusowych zaka¿eñ dróg oddechowych. Nie s¹

zalecane ani do stosowania rutynowego, ani

przewlek³ego.

OTC) najwiêksz¹ popularnoœci¹ ciesz¹ siê leki

z³o¿one , które maj¹ w sk³adzie œrodki przeciw-

kaszlowe, przeciwhistaminowe, NLPZ, paraceta-

mol, „odtykacze” (czyli substancje zmniejszaj¹ce

obrzêk b³ony œluzowej nosa i zatok oraz iloœæ wy-

dzieliny z nosa), charakteryzuj¹ce siê ró¿n¹ sku-

tecznoœci¹ i ró¿nym profilem bezpieczeñstwa.

R. Rakel – autor najs³ynniejszego, uaktualnia-

nego co 2 lata amerykañskiego podrêcznika

„Conn’s Current Therapy”, zaleca leki z³o¿one

zawieraj¹ce mo¿liwie najmniej sk³adowych, które

likwiduj¹ najwiêksze objawy (gor¹czka, obrzêk

b³on œluzowych nosa), wówczas bowiem z³ago-

dzone s¹ równie¿ objawy towarzysz¹ce (chrypa,

kaszel).

„Odtykacze” skutecznie zwalczaj¹ obrzêk b³ony

œluzowej nosogard³a. Fenylefryna w odró¿nieniu

od pseudoefedryny nie zaburza pracy OUN, nie

powoduje zaburzeñ rytmu serca, przez co charak-

teryzuje siê lepszym profilem bezpieczeñstwa.

Stosowana w niektórych produktach feniramina

w niewielkim stopniu ³agodzi kichanie i wyciek

z nosa. Poniewa¿ przechodzi do OUN, mo¿e

dzia³aæ hamuj¹co, wywo³uj¹c znu¿enie, sennoœæ

oraz zaburzenia koordynacji ruchowej.

Œrodki z grupy NLPZ stosowane w bólu i gor¹cz-

ce czêsto odpowiedzialne s¹ za zwiêkszenie

obrzêku b³ony œluzowej nosa, co sprzyja mno¿e-

niu siê wirusów. Stosowane przewlekle, powodu-

j¹ dolegliwoœci w obrêbie przewodu pokarmowe-

go (ból, krwawienie), a u alergików nasilenie ob-

jawów alergii.

Paracetamol zwalcza gor¹czkê, ból gard³a i bóle

stawowo-miêœniowe. Jest skuteczny, gdy jednora-

zowa dawka u doros³ych wynosi 1g (maksymalnie

4g/dobê). Paracetamol, w odró¿nieniu od NLPZ,

jest bezpieczny u osób z alergi¹, chorobami prze-

wodu pokarmowego i zaburzeniami krzepniêcia

krwi.

Leki przeciwhistaminowe pierwszej generacji (np.

clemastinum czy phenazolinum) jedynie w nie-

wielkim stopniu zmniejszaj¹ wodnisty wyciek

z nosa, a z uwagi na dzia³anie atropinowe daj¹

efekt wysuszenia, który nasila obrzêk nosa, potê-

guj¹c niedro¿noœæ górnych dróg oddechowych.

Leki przeciwkaszlowe OTC charakteryzuj¹ siê ni-

sk¹ skutecznoœci¹, nie dzia³aj¹ nawet w najmniej-

szym stopniu, gdy kaszel stymulowany jest innymi

czynnikami, np. katarem œciekaj¹cym po tylnej

œcianie gard³a.

Niewystarczaj¹ca profilaktyka, nawyki sprzyjaj¹ce

rozwojowi choroby, mniej ni¿ 7 godzin snu u osób

doros³ych (< 9h u m³odzie¿y) i zmasowany atak wi-

rusów sprzyjaj¹ rozwojowi przeziêbienia.

Leczenie przeziêbienia ogranicza siê do postê-

powania objawowego. Spoœród szerokiej gamy

preparatów dostêpnych bez recepty (tzw. leków

➤

CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 11 (155) 2006

NAUKA I PRAKTYKA

➤

Witamina C wed³ug literatury medycznej jest

skuteczna w leczeniu przeziêbienia. Skraca czas

trwania i nasilenie objawów œrednio o 23%. Jed-

nak witamina C stosowana w bardzo du¿ych daw-

kach (>2g/24h) mo¿e sprzyjaæ powstawaniu ka-

mieni w uk³adzie moczowym.

kin w surowicy krwi (IL1, IL-6) po jej zastosowa-

niu. W badaniach doœwiadczalnych rutyna charak-

teryzuje siê równie¿ w³aœciwoœciami przeciwbakte-

ryjnymi. Jest œrodkiem bezpiecznym, bez ograni-

czeñ do stosowania przez kobiety w ci¹¿y, matki

karmi¹ce, osoby przewlekle chore i z alergi¹.

Leki objawowe, wypoczynek, dostateczne iloœci

wypijanego p³ynu powoduj¹ szybkie ust¹pienie

objawów w przypadku zaka¿enia wirusami powo-

duj¹cymi przeziêbienie. Inaczej manifestuje siê

zaka¿enie wirusem grypy. Choroba objawia siê

ciê¿kim przebiegiem, czêsto zostawia powik³a-

nia, które mog¹ prowadziæ do zgonu, a w najlep-

szym przypadku pozostawiæ trwa³e nastêpstwa

(zapalenie miêœnia sercowego z niewydolnoœci¹

kr¹¿enia, zapalenie p³uc, depresjê). Przed tak

powa¿n¹ chorob¹ i jej nastêpstwami najlepiej

chroni¹ szczepienia.

Pamiêtajmy,

wizyta u lekarza konieczna jest, gdy:

• gor¹czka trwa d³u¿ej ni¿ 3 dni,

• wydzielina z nosa d³u¿ej ni¿ 10 dni,

• boli ucho i zatoki,

• w kolejnym dniu choroby pojawia siê ból gard³a.

Echinacea – jak dot¹d przeprowadzono jedynie

pojedyncze badania kliniczne, a ich wyniki nie

œwiadcz¹ jednoznacznie o skutecznoœci w leczeniu

przeziêbienia. Chocia¿ powa¿ne odczyny anafilak-

tyczne po preparatach je¿ówki opisywane s¹ rzadko,

nale¿y pamiêtaæ, i¿ stosowanie ich u alergików mo-

¿e nasiliæ reakcje alergiczne. Podczas ich stosowania

ma miejsce modyfikowanie enzymów w¹trobowych

z rodziny cytochromu P450, odpowiedzialnych za

metabolizm wielu leków, co mo¿e byæ przyczyn¹ in-

terakcji miêdzy lekami. Przeciwwskazaniem do sto-

sowania preparatów je¿ówki jest ci¹¿a i karmienie

piersi¹ jak równie¿ choroby autoimmunologiczne.

Rutyna zastosowana w procesie leczenia wygasza

proces zapalny, co odzwierciedlaj¹ poziomy cyto-

Dr n. med. Maria Mroziñska ma drugi stopieñ spe-

cjalizacji z pediatrii oraz z medycyny rodzinnej.

Pe³ni funkcjê ordynatora Oddzia³u Pediatrycznego

w Szpitalu Zachodnim w Grodzisku Mazowiec-

kim. Jest autork¹ blisko 80 artyku³ów i publikacji

naukowych dotycz¹cych problematyki chorób in-

fekcyjnych, prezentowanych na krajowych i miê-

dzynarodowych zjazdach naukowych.

Piœmiennictwo u autorki. Adres kontaktowy: Oddzia³ Pedia-

tryczny Szpital Zachodni, ul. Daleka 11, 05-825 Grodzisk

Mazowiecki.

XIV edycja

Farmaceutycznego Kalendarza na rok 2007 zawiera

obok kalendarium m.in. z³ot¹ ksiêgê aptekarstwa

i farmacji, indeks aktów normatywnych (ponad 300

pozycji) pomocnych w prowadzeniu apteki i hurtowni,

oryginalne artyku³y dotycz¹ce roœlin leczniczych,

bogat¹ adresografiê i informacje o lekach wybranych

firm farmaceutycznych.

Kalendarz otrzymuj¹ w ramach prenumeraty wszyscy

czytelnicy „Czasopisma Aptekarskiego”.

CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 11 (155) 2006

Przeziębienie - profilaktyka i leczenie.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: