PATOLOGIA Prof. dr hab. med. Sładek.doc

ZAPALENIE

•                     Żywa tkanka reaguje na czynniki uszkadzające jej czynność i strukturę. Odpowiedź ustroju na uszkodzenie może być:

–                   odpowiedzią miejscową = zapalenie

–                   odpowiedzią ogólną (immunologiczną, humoralną, neurogenną)

•                     Zapaleniem nazywamy miejscową odpowiedź ustroju na działanie  czynnika uszkadzającego, zmierzającą do usunięcia następstw jego szkodliwego wpływu na organizm

•                     Zapalenie jest zespołem zmian wynikających z zaburzeń mikrokrążenia oraz reakcji tkankowych

Zapalenie jest reakcją obronną organizmu na działanie

czynników zewnątrz- lub wewnątrzpochodnych

•                     Czynniki fizyczne: uraz  mechaniczny, temperatura, promieniowanie, prąd elektryczny, ciśnienie atmosferyczne

•                     Czynniki chemiczne: kwasy, zasady, sole

•                     Czynniki biologiczne: bakterie, wirusy, grzyby, pasożyty, toksyny drobnoustrojów 

•                     Immunologiczne: antygeny, przeciwciała, kompleksy immunologiczne,

•                     Martwica tkanki (przerwanie dopływu krwi): rozległe oparzenia, odmrożenia, jady owadów, stopa cukrzycowa

•                    Odpowiedź tkanek na uszkodzenie (zapalenie) zawsze przebiega według jednolitego wzorca, zawsze zgodna jest z podstawowym schematem odpowiedzi zapalnej

•                    Podstawowe cechy zapalenia:

–                   zaczerwienienie (rubor)

–                   podwyższenie ciepłoty (calor)

–                   obrzęk zapalne, naciek (tumor)

–                   ból  (dolor)                (Celsus)

–                   upośledzenie czynności tkanek (functio laesa )      (Galen)

Rodzaje odpowiedzi zapalnej:

•                     normergiczna, jeżeli odpowiedź jest stosowna do nasilenia bodźca

•                     hiperergiczna,  nadmierna w stosunku do bodźca

•                     hipoergiczna, wyraźnie słabsza w stosunku do bodźca

•                     anergiczna, przy braku odpowiedzi na bodziec

•                     Układ immunologiczny może przyczyniać się do eliminacji czynnika patogennego, lub może być przyczyną odczynów immunologicznych wtórnie patogennych

•                     Zmiany zapalne naczyniowe  dotyczą:

–                    przepuszczalności ścian naczyń

–                    światła naczyń

–                    przepływu krwi w naczyniach

•                     Przyczyną zwiększonego przepływu krwi przez naczynia jest  rozszerzenie tętniczek i otwarcie zwieraczy przedwłośniczkowych.

              Jest to przekrwienie czynne

•                     Konsekwencje:

–                    zwolnienie przepływu krwi,

–                    przesięk,

–                    zwiększenie lepkości krwi

–                    zastój krwi i tworzenie się zakrzepów

Tworzenie się wysięku zapalnego

•                     Wysięk jest płynem gromadzącym się w tkankach lub jamach ciała, pochodzącym z krwi przepływającej w naczyniach w obrębie procesu zapalnego, jest wyrazem zapalnie uszkodzonej, przepuszczalnej ściany naczyń. Zawiera 4-5% białka, komórki

•                     Powstanie wysięku możliwe jest w sytuacji różnicy między

–                   ciśnieniem wewnątrz naczynia włosowatego i ciśnieniem płynu śródmiąższowego

–                   różnicy ciśnienia onkotycznego

•                     Przesięk jest płynem przechodzącym poza naczynia o ścianie nieuszkodzonej (lub nieznacznie), zawiera 2.5% białka

Marginacja i emigracja leukocytów, fagocytoza

•                     Granulocyty obojetnochłonne  i makrofagi mają zdolność wchłaniania i niszczenia cząsteczek nierozpuszczalnych, zdolność fagocytozy

•                     W objętym procesem zapalnym naczyniu krwionośnym granulocyty obojetnochłonne przechodzą proces:

–                    marginacji

–                    toczenia się (rolling), przylegania (cz. adhezyjne - rola integryn i selektyn)

–                    Aktywacji, ścisłej adhezji

–                    Emigracji – diapedeza i chemotaksja

•                     Znajdujący się poza naczyniem fagocyt (granulocyt obojętnochłonny lub monocyt (makrofag) wchłaniają i niszczą bakterie, grzyby, wirusy

Mediatory zapalenia - funkcje

•                    Skurcz i rozszerzenie naczyń

•                    Zwiększenie przepuszczalności naczyń

•                    Aktywacja komórek zapalnych

•                    Chemotaksja

•                    Cytotoksyczność

•                    Uszkodzenie i degradacja tkanki,

•                    Ból i gorączka

Zapalenie

Mediatory osoczowe

•                    Układ dopełniacza (komplement)

–                   aktywacja dopełniacza umożliwia proces fagocytozy

•                    Układ kininowy

–                   jest odpowiedzialny za regulację narządowego przepływu krwi

•                    Układ krzepnięcia i fibrynolizy

–                   zabezpiecza hemostazę i reguluje proces zapalny    

Patofizjologiczny podział zapaleń

Zapalenie ostre

–                   Nagły początek, trwa krótko od kilku minut do kilku dni, cechuje go możliwość wyzdrowienia

–                   Podstawowe komórki: neutrofile i ich mediatory

–                   Objawy miejscowego zapalenia ostrego (zaczerwienie, ocieplenie, obrzęk, ból, upośledzenie funkcji)

–                   Objawy ogólnoustrojowe (osłabienie, sennośc, gorączka (IL-1, IL-6, TNF-a), brak apetytu, „łamanie w kościach”, odczyny odpornościowe

Zapalenie przewlekłe

–                   początek skryty, twa dłużej, tygodnie, miesiące, lata. Może powstać w wyniki „zejścia” procesu ostrego, lub rozwinąć się jako zapalenie przewlekłe od początku (pierwotnie).

–                   Przyczyna może być długotrwałą ekspozycja na działanie czynników toksycznych, powtarzające się zakażenia i choroby autoimmunologiczne

–                   W obrazie klinicznym brak niektórych podstawowych objawów zapalenia występuje przede wszystkim obrzęk, ból, upośledzenie funkcji  

–                   Główne komórki zapalenia przewlekłego makrofagi i ich mediatory

Patologia

Prof. dr hab. med. Krzysztof Sładek

Patologia - podręczniki

•                     Zahorska-Markiewicz B, Małecka-Tendera E.: Patofizjologia kliniczna. Elsevier Urban&Partner Wrocław 2009.

•                     Thor P: Podstawy patofizjologii człowieka. Wydawnictwo Vesalius, Kraków 2007.

•                     Kruś S, Skrzypek-Fakhoury E: Patomorfologia kliniczna. PZWL, Warszawa 2007.

Podstawowe pojęcia

Choroba

Podstawowe pojęcia

•                     Patologia to nauka zajmująca się ogółem zagadnień związanych z chorobami organizmów żywych. Zajmuje się badaniami przyczyn, mechanizmów (patogeneza) i skutków chorób.

•                     Patomorfologia – zajmuje się rozpoznawaniem, klasyfikacją oraz czynnikami prognostycznymi chorób na podstawie zmian morfologicznych w tkankach i narządach

•                     Patofizjologia – zajmuje się badaniem zmian i zaburzeń w pracy komórek, narządów i układów (pokarmowego, nerwowego, limfatycznego itd.) organizmu będących wynikiem choroby.

                                          Choroba               (Prof. P. Thor)

•                     Choroba jest to dynamiczny stan organizmu, w którym następują nieprawidłowe reakcje układów lub narządów na bodźce środowiska zewnętrznego lub wewnętrznego.

•                     Stan taki prowadzi do zmian anatomicznych i zakłóceń mechanizmów regulacyjnych ustroju.

•                     Czynniki prowadzące do rozwoju choroby możemy podzielić na:

–                   zewnętrzne, które mogą być proste lub złożone

–                   oraz wewnętrzne, uwarunkowane zmianami genetycznymi środowiska wewnętrznego.

                                          Choroba               (Prof. P. Thor)

•                     Przyczyną uszkodzeń komórki funkcjonującej prawidłowo w wąskich granicach homeostazy mogą być:

–                   hipoksja (spowodowana utrudnieniem lub spadkiem przepływu krwi),

–                   czynniki fizyczne (jak uraz mechaniczny, zmiany temperatury, zmiany ciśnienia atmosferycznego, promieniowanie, porażenie prądem),

–                   czynniki chemiczne i leki,

–                   infekcje (obejmujące całą gamę wirusów, riketsji, bakterii, grzybów oraz pasożytów),

–                   reakcje immunologiczne (autoimmunologiczne), zaburzenia genetyczne oraz

–                   niedobory pokarmowe. 

Choroba

Czynniki chorobotwórcze.

•                    czynniki fizyczne

•                    starzenie się organizmu

•                    uraz mechaniczny

•                    uraz psychiczny

•                    wada genetyczna

•                    czynniki chemiczne (zatrucia)

•                    czynniki zakaźne

•                    czynniki środowiskowe

Choroba

Podział chorób.

•                     choroby zakaźne

•                     choroby genetyczne

•                     choroby wywołane urazem lub przeciążeniem

•                     choroby psychiczne

•                     choroby autoimmunologiczne

•                     choroby z niedożywienia, przekarmienia lub niedoborów pokarmowych

•                     choroby hormonalne

•                     choroby pasożytnicze parazytozy

...