Quine Willard - O poglądach Carnapa na ontologię.pdf - Quine Willard - Zaqii

Willard V. O. Quine – O poglądach Carnapa na ontologię

Willard V. O. Quine

O POGLĄDACH CARNAPA NA ONTOLOGIĘ

Chociaż nikt nie wywarł na moją myśl filozoficzną większego wpływu niż Carnap, od lat

trwa między nami spór w kwestiach ontologii i analityczności. Kwestie te okazują się związane

wzajemnie; zależności, które między nimi zachodzą, wyszły na jaw szczególnie wyraźnie w

artykule Carnapa „Empiricism, semantics and ontology”. Aby wskazać i zredukować rozbieżności

między nami, poświęcę temu artykułowi szczególną uwagę.

Kiedy zastanawiam się nad zobowiązaniami ontologicznymi danej doktryny lub teorii,

pytam jedynie o to, co istnieje zgodnie z tą teorią. Nawiasem mówiąc, choć nie jest to istotny punkt

naszego sporu, Carnap niezbyt lubi terminologię, którą stosuję. Cóż, gdyby wskazał on lepszy

użytek, jaki można robić z ładnego, starego słowa „ontologia”, byłbym gotów szukać innego słowa

dla znaczenia, o które mi chodzi. Sądzę jednak, że w gruncie rzeczy Carnap dezaprobuje fakt, iż

nadałem znaczenie słowu, które, jako należące do tradycyjnej metafizyki, powinno być

bezsensowne. Tymczasem moja etyka w zakresie terminologii każe unikać używania dla własnych

celów słów, które mają już jakieś ustalone znaczenie; jeśli zaś słowo jest bezsensowne, czuję się w

pełni uprawniony do wyposażenia go w znaczenie. W istocie jednak fakt, że dla wskazanego tu celu

przyjąłem słowo „ontologia”, nie jest tak przypadkowy, jak sugeruję. Choć bowiem tradycyjna

metafizyka nie ma we mnie obrońcy, to jednak podejrzewam, że sens, w jakim używam tego

zwięzłego, starego terminu, stanowił sedno sposobu posługiwania się nim w całej historii.

Zgódźmy się na to słowo na użytek niniejszych rozważań. Problem zobowiązań

ontologicznych teorii polega zatem na pytaniu, co istnieje zgodnie z tą teorią. Carnap sądzi – a

różnica zdań w tej sprawie nie jest już czysto terminologiczna – że kwestię, czego istnienie zakłada

dana teoria, należy w pewien sposób podzielić na dwa pytania; a ja się z tym nie zgadzam. Jak,

zdaniem Carnapa, powinno się przeprowadzić ten podział i dlaczego ja się z tym nie zgadzam,

wkrótce stanie się jasne; najpierw jednak abstrahujmy na chwilę od kwestii owego podziału.

Nie zawsze było dobrze wiadomo, na jakiej podstawie rozstrzygać, czy dana teoria zaciąga

zobowiązanie co do istnienia danego domniemanego bytu. Gdy mówimy, że wszystkie ryby są

zwierzętami wodnymi, czy zobowiązujemy się do uznania dwu abstrakcyjnych bytów, dwu klas czy

własności, których nazwami są słowa „ryba” i „zwierzę wodne”? Gdy używamy słowa „podobny”,

nie definiując go za pomocą żadnych bardziej pierwotnych terminów, czy tym samym

zobowiązujemy się do akceptacji abstrakcyjnego bytu, którym jest relacja podobieństwa? Russell

był zdania, że tak. Ale żaden nominalista by się z tym nie zgodził.

Każdy nominalista, i w ogóle każdy użytkownik języka, korzysta swobodnie z terminów

ogólnych, takich jak „ryba”, „zwierzę wodne” czy „podobny”, ale tylko anty-nominaliści widzą w

posługiwaniu się tymi terminami jakąś aluzję do bytów abstrakcyjnych. Nominalista twierdzi, że

słowo „ryba” jest prawdziwe o każdej konkretnej rybie, lecz nie jest ponadto nazwą abstrakcyjnej

własności bycia rybą czy też klasy ryb; także słowo „podobny” jest prawdziwe o każdym aligatorze

ze względu na każdego krokodyla, a również o każdym samochodzie Pontiac ze względu na każdy

inny samochód Pontiac, ale nie jest oprócz tego nazwą relacji podobieństwa. Dlaczego słowa

„ryba”, „zwierzę wodne” czy „podobny” miałoby się traktować tak samo, jak „Chicago”, „Truman”

i „Partenon”? Wszak o wielu słowach, których używamy w sensownych zdaniach, nie twierdzimy,

że są nazwami jakichś przedmiotów; należy do nich „po”, „że”, „wcale” czy „przecież”. Dlaczego

nie miałoby się tak samo traktować słów „ryba”, „zwierzę wodne” i „podobny”?

Może udałoby się przekonać użytkowników języka, że zobowiązują się do uznawania

przedmiotów abstrakcyjnych nie z powodu swych terminów ogólnych, lecz z powodu terminów

abstrakcyjnych, takich jak „bycie rybą”, „bycie zwierzęciem wodnym” i „podobieństwo”? Ale i to

1 / 5

Willard V. O. Quine – O poglądach Carnapa na ontologię

się nie powiedzie. Jeśli zapewnimy nominaliście jego terminy ogólne, usprawiedliwi on

posługiwanie się terminami abstrakcyjnymi jako tylko obrazowe parafrazowanie tego, co można by

powiedzieć za pomocą terminów ogólnych.

Cała ta tolerancja językowa i uchylanie się od zobowiązań wydaje się dość racjonalne, czy

jednak nie ma ono końca? Wszak posługiwanie się słowami „Chicago”, „Truman” i „Partenon”

można usprawiedliwić w tym samym duchu, jako dopuszczalne bez zakładania, że są to nazwy

jakichś przedmiotów. Okazałoby się, że przez używanie języka nie zaciągamy żadnych w ogóle

zobowiązań co do istnienia przedmiotów.

Sądzę, że używając domniemanych nazw przedmiotów, istotnie nie zaciągamy żadnych

zobowiązań co do istnienia tych przedmiotów; zawsze możemy odrzucić twierdzenie, że słowa te są

nazwami, przy czym to, co powiedzieliśmy z ich pomocą, nie ulegnie zmianie. Jednakże,

posługując się językiem, niewątpliwie zaciągamy pewne zobowiązania co do przedmiotów;

pozwala on nam bowiem powiedzieć na wiele sposobów, że istnieją czarne łabędzie, że istnieje

góra, której wysokość wynosi więcej niż 8800 metrów oraz że istnieją liczby pierwsze wśród liczb

większych od stu. Mówiąc to, mówimy także, w konsekwencji, że istnieją przedmioty fizyczne i

przedmioty abstrakcyjne; albowiem wszystkie czarne łabędzie są przedmiotami fizycznymi, a

wszystkie liczby pierwsze większe od stu są przedmiotami abstrakcyjnymi.

Tak więc, sądzę, że drogą, na jakiej zaciągamy istotne zobowiązania co do bytów

jakiegokolwiek rodzaju, jest używanie zmiennych kwantyfikacji, nie zaś domniemanych nazw.

Bytami, do których zobowiązuje nas dany dyskurs, są te byty, które muszą należeć do przedmiotów

reprezentowanych przez zmienne, jeśli twierdzenia akceptowane w tym dyskursie mają być

prawdziwe.

Nazwy są pod tym względem zwodnicze. Używając domniemanych nazw, nie zaciągamy,

jak widzieliśmy, zobowiązań co do odpowiednich bytów. Na odwrót, poprzez nasze zmienne

kwantyfikacji potrafimy zobowiązać się do bytów, których środkami naszego języka w ogóle nie

można indywidualnie ponazywać; przykładem bytów tego rodzaju są liczby rzeczywiste, które,

zgodnie z klasyczną teorią, stanowią nieskończoność wyższego rzędu niż ogół nazw

konstruowalnych w jakimkolwiek języku. Nazwy można, w gruncie rzeczy, w ogóle wyeliminować

na rzecz nienazywających terminów ogólnych plus kwantyfikacja i inne środki logiczne; chwyt

umożliwiający tę eliminację przedstawiono, w ogólnym zarysie, w Russellowskiej teorii deskrypcji.

Odtąd zmienne kwantyfikacji stanowią jedyny kanał odniesienia. W kwestii zobowiązań

ontologicznych liczą się tylko zmienne.

O ile dobrze rozumiem, Carnap akceptuje moje kryterium rozstrzygania, czy dana teoria

przyjmuje dany rodzaj domniemanych bytów. Test polega na ustaleniu, czy byty te muszą się

znaleźć wśród przedmiotów reprezentowanych przez zmienne kwantyfikacji po to, by owa teoria

była prawdziwa.

Jednakże ustalenie, jakie byty zakłada dana teoria, to rzecz całkiem inna niż ustalenie, jakie

byty wolno danej teorii zakładać, jakie byty naprawdę istnieją. To właśnie w tej ostatniej sprawie

Carnap postuluje dychotomię, której rozważenie zapowiedziałem. Jedną stronę tej dychotomii

stanowić ma kwestia istnienia czarnych łabędzi, gór wyższych niż 8800 metrów czy liczb

pierwszych większych od stu; drugą – kwestia istnienia przedmiotów fizycznych lub

abstrakcyjnych. Rozróżnienie to zależy od czegoś, co nazywa on aparatem pojęciowym

[framework]:

„Jeśli ktoś chce mówić w swoim języku o nowym rodzaju bytów, musi wprowadzić system

nowych sposobów mówienia, podporządkowanych nowym regułom: procedurę tę będziemy

nazywać budowaniem aparatu pojęciowego dla owych bytów nowego rodzaju. Musimy przy tym

odróżnić dwa typy pytań o istnienie: pierwszy z nich to pytania o istnienie bytów pewnego nowego

rodzaju w ramach aparatu pojęciowego; nazywamy je pytaniami wewnętrznymi; drugi – to pytania

2 / 5

Willard V. O. Quine – O poglądach Carnapa na ontologię

dotyczące istnienia czy realności samego aparatu pojęciowego, zwane pytaniami zewnętrznymi. [...]

Rozważmy jako przykład najprostszy aparat pojęciowy, związany z językiem codziennym:

czasoprzestrzennie uporządkowany system obserwowalnych rzeczy i zdarzeń. Kiedy już

zaakceptowaliśmy ten język rzeczy, a tym samym aparat pojęciowy rzeczy, możemy stawiać i

rozstrzygać pytania wewnętrzne, na przykład: „Czy na moim biurku leży biała kartka papieru?”,

„Czy król Artur naprawdę żył?”, „Czy centaury i jednorożce rzeczywiście istnieją, czy też są tylko

tworami wyobraźni?” i tym podobne. Pytania takie rozstrzyga się na podstawach empirycznych.

[...] Od pytań tych należy odróżnić zewnętrzną kwestię realności samego świata rzeczy. W

przeciwstawieństwie do tamtych pytań, to ostatnie nie nurtuje nigdy ani szarego człowieka, ani

naukowców, lecz tylko filozofów. [...] ci, którzy stawiają pytanie o realność samego świata rzeczy,

mają zapewne na myśli nie kwestię teoretyczną, co sugerowałoby sformułowanie pytania, lecz

raczej kwestię praktyczną, dotyczącą praktycznej decyzji co do struktury naszego języka. Musimy

dokonać wyboru, czy mamy przyjąć i stosować te formy językowe dla rozważanego aparatu

pojęciowego [...]. Jeśli ktoś decyduje się zaakceptować język rzeczy, to nic nie przemawia

przeciwko temu, by uznać, że zaakceptował on świat rzeczy. Nie wolno tego jednak interpretować

jako twierdzenia, że żywi on przekonanie o realności świata rzeczy; nie ma takiego przekonania,

tezy czy założenia, ponieważ nie jest to kwestia teoretyczna. Zaakceptowanie świata rzeczy nie

polega na niczym więcej niż zaakceptowaniu pewnej formy języka” 1 .

Przypomnijmy mój pogląd co do tego, na czym polega usankcjonowanie danego rodzaju

bytów. Polega ono na włączeniu tych bytów do zbioru czy zbiorów przedmiotów reprezentowanych

przez zmienne kwantyfikacji. Odpowiednio, Carnap charakteryzuje wprowadzenie aparatu

pojęciowego jako procedurę złożoną zasadniczo z dwóch kroków:

„Pierwszy to wprowadzenie terminu ogólnego, predykatu wyższego rzędu, dla nowego

rodzaju bytów, pozwalające nam powiedzieć o dowolnym indywidualnym bycie, że należy on do

tego rodzaju (np. „czerwień jest własnością”, „Pięć jest liczbą”). Drugi to wprowadzenie zmiennych

nowego typu. Nowe byty są wartościami tych zmiennych; stałe (oraz domknięte wyrażenia złożone)

mogą być podstawiane za te zmienne. Za pomocą tych zmiennych można budować zdania ogólne

dotyczące nowych bytów” 2 .

Zaczyna być widoczne, że Carnapowska dychotomia pytań o istnienie jest dychotomią

pomiędzy pytaniami postaci „Czy istnieje to-a-to?”, gdzie to-a-to ma wyczerpywać zakres

określonego rodzaju zmiennych wiązanych, oraz pytaniami postaci „Czy istnieje to-a-to?”, gdzie to-

a-to nie ma wyczerpywać zakresu określonego rodzaju zmiennych wiązanych. Te pierwsze pytania

będę nazywał pytaniami kategorialnymi, drugie zaś pytaniami podklasowymi. Ta nowa

terminologia jest mi potrzebna dlatego, że terminy Carnapa („zewnętrzne”‚ „wewnętrzne”)

wyznaczają nieco inne rozróżnienie, pochodne względem rozróżnienia między pytaniami

kategorialnymi i pytaniami podklasowymi. Pytania zewnętrzne to pytania kategorialne rozumiane

jako takie, które stawia się przed przyjęciem danego języka; należy je, jak twierdzi Carnap,

traktować jako pytania o to, czy dana forma językowa jest pożądana. Pytania wewnętrzne obejmują

pytania podklasowe, a nadto pytania kategorialne, ilekroć te ostatnie rozumie się jako pytania

stawiane w ramach przyjętego języka i mające trywialne, analityczne lub kontranalityczne

odpowiedzi 3 .

Chciałbym teraz zbadać dychotomię, która, jak widzimy, leży u podstaw Carnapowskiego

rozróżnienia pytań zewnętrznych i wewnętrznych, a którą nazwałem dychotomią między pytaniami

kategorialnymi i podklasowymi. Jest oczywiste, że pytanie o istnienie liczb będzie pytaniem

1 R. Carnap, Empiricism, semantics and ontology , „Revue internationale de philosophie” 1950, 11; (przedruk w: R.

Carnap, Meaning and Necessity , 2nd ed., University of Chicago Press, Chicago 1956, s. 21-23).

2 Ibidem, s. 30.

3 Jest to wyraźnie zamierzone, ibidem, s. 24.

3 / 5

Willard V. O. Quine – O poglądach Carnapa na ontologię

kategorialnym tylko ze względu na języki, które przyjmują osobny rodzaj zmiennych odnoszących

się wyłącznie do liczb. Jeśli nasz język odnosi się do liczb za pomocą zmiennych, których

wartościami oprócz liczb są także inne klasy, to pytanie o istnienie liczb staje się pytaniem

podklasowym, na równi z pytaniem o istnienie liczb pierwszych większych od stu. Taka właśnie

sytuacja ma miejsce w języku „Principia Mathematica” oraz w językach wszystkich innych znanych

teorii zbiorów.

Nawet pytanie o istnienie klas, a także o istnienie przedmiotów fizycznych, staje się

pytaniem podklasowym, jeśli nasz język stosuje jeden rodzaj zmiennych do reprezentowania obu

rodzajów bytów. To, czy twierdzenie, że istnieją przedmioty fizyczne, należy umieścić po tej samej

stronie dychotomii, co twierdzenie, że istnieją czarne łabędzie, czy też po dwóch różnych jej

stronach, zależy, jak się okazuje, od tego tylko, czy stosujemy jeden czy też dwa rodzaje zmiennych

dla przedmiotów fizycznych i klas.

Powinienem wyjaśnić, dlaczego użyłem tu słowa „tylko”, sugerując, że mowa o rzeczy

nieistotnej. Wprowadzenie różnych typów zmiennych dla różnych zakresów jest w matematyce

powszechnie przyjęte, lecz zazwyczaj jest tylko eliminowalnym‚ skrótowym zapisem; zamiast

poprzedzać rozmaite swoje twierdzenia słowami: „Jeśli x jest liczbą rzeczywistą między 0 i 1, to”,

uważamy za rzecz wygodniejszą zarezerwować, na użytek rozdziału lub książki o teorii

prawdopodobieństwa, litery „p”, „q”, „r” dla liczb rzeczywistych między 0 i 1. Różnica między

wprowadzeniem explicite sformułowanego założenia „x jest liczbą rzeczywistą między 0 i 1” a

ograniczonym użyciem zmiennych jest tak niewielka, że na poziomie zwykłych prac

matematycznych zazwyczaj pozostaje nie zauważona; nie ma też żadnego powodu, aby zwracać na

nią uwagę.

Carnap nie ma jednak na myśli tak trywialnego rozróżnienia. Chodzi mu o języki, które

zawierają zasadniczo odróżnione rodzaje zmiennych przed wprowadzeniem wszelkich skrótów

definicyjnych; ma przy tym na myśli typy zmiennych tak całkowicie odizolowane wzajemnie, że

użycie zmiennej jednego typu zamiast zmiennej innego typu dawałoby wypowiedź niegramatyczną.

Językiem, który stosuje tego rodzaju zasadniczą klasyfikację zmiennych, jest język Russellowskiej

teorii typów logicznych. Sądzę jednak, że wielu z nas przecenia teorię typów na niekorzyść

współczesnej jej teorii alternatywnej, tj. teorii zbiorów Zermela, a także jej późniejszych wersji. W

notacji tej drugiej tradycji, nie przyjmującej żadnych rozróżnień między typami zmiennych,

wszystkie kwestie dotyczące akceptacji nie tylko liczb, lecz bytów abstrakcyjnych w ogóle albo

przedmiotów fizycznych w ogóle, stają się pytaniami podklasowymi – pytaniami dokładnie tego

samego rodzaju, jak pytania o istnienie czarnych łabędzi i liczb pierwszych większych od stu. Tak

więc, Carnapowskie rozróżnienie między pytaniami wewnętrznymi i zewnętrznymi, oparte, jak

wykazaliśmy, na rozróżnieniu między pytaniami kategorialnymi i pytaniami podklasowymi, nie ma

dla nas większego znaczenia, jeśli nie przyjmujemy czegoś w rodzaju teorii typów. Ja zaś jestem

jednym z tych, którzy od wielu lat starają się unikać przyjmowania teorii typów.

W istocie rzeczy sprawa wygląda nieco gorzej, niż ją dotąd przedstawiłem. Przyjmując

bowiem teorię typów, nadal mamy do dyspozycji możliwość, którą wybrał sam Russell, nazywając

ją typikalną wieloznacznością, a która pozwala uniknąć używania osobnego rodzaju zmiennych dla

każdego typu. Russell korzysta z tej możliwości w sposób umiarkowany, my jednak możemy pójść

dalej i stosować jeden tylko rodzaj zmiennych dla wszystkich typów. Teoria typów pozostaje w ten

sposób w mocy: gramatyczne są tylko te formuły, które można, stosując jedno-jednoznaczną

zamianę zmiennych, przekształcić w sensowne formuły oryginalnej teorii typów, która używa

odrębnego rodzaju zmiennych dla każdego typu.

Taka pośrednia zgodność z teorią typów, jaką wykazują formuły stosujące jeden tylko

rodzaj zmiennych, jest cechą, którą nazywam stratyfikacją; można ją zdefiniować także

bezpośrednio, nie odwołując się do założenia o bardziej fundamentalnej notacji, wprowadzającej

4 / 5

Willard V. O. Quine – O poglądach Carnapa na ontologię

odrębne rodzaje zmiennych. Rzecz w tym, że nawet w ramach teorii typów posługiwanie się

explicite, a nawet implicite, odrębnymi rodzajami zmiennych jest całkiem nieistotnym, czysto

edytorskim zabiegiem.

Poprzednio powiedziałem, że rozróżnienie między pytaniami kategorialnymi i pytaniami

podklasowymi nie ma większego znaczenia, jeśli nie przyjmuje się czegoś w rodzaju teorii typów.

Teraz zaś pokazałem, jak sądzę, że nie ma ono większego znaczenia nawet w ramach teorii typów.

Rozróżnienie to nie jest inwariantne ze względu na logicznie nieistotne zmiany typografii.

Żywię podwójnie uzasadnioną nadzieję, że zdołam przekonać Carnapa do odrzucenia

omawianego rozróżnienia. Po pierwsze, jak dowodziłem, ma ono słabe podstawy. Po drugie zaś,

sądzę, że jest to rozróżnienie wcale niekonieczne do osiągnięcie filozoficznego celu artykułu, o

którym mowa. Samo rozróżnienie między zdaniami analitycznymi i syntetycznymi wystarczy jako

argument na rzecz tezy Carnapa, iż twierdzenia uważane zwykłe za ontologiczne, takie jak „Istnieją

przedmioty fizyczne”, „Istnieją klasy” czy „Istnieją liczby”, są albo analityczne, albo sprzeczne

wewnętrznie, gdy język jest już dany. I niczego poza rozróżnieniem zdań analitycznych i

syntetycznych nie trzeba na poparcie jego tezy, że twierdzenia uważane zwykle za ontologiczne

mogą być przedmiotem sporu tylko jako propozycje językowe. Kontrast, na którym Carnapowi

zależy, a który zachodzi między takimi twierdzeniami ontologicznymi i empirycznymi

twierdzeniami o istnieniu, takimi jak „Istnieją czarne łabędzie”, jest efektem rozróżnienia zdań

analitycznych i syntetycznych. Co prawda, w tych terminach nie da się odróżnić twierdzeń

analitycznych typu ontologicznego od innych twierdzeń analitycznych o istnieniu, takich jak

„Istnieją liczby pierwsze większe od stu” nie sądzę jednak, aby należało się tym przejmować.

Na tym jednak nie kończy się różnica zdań między nami. Przeciwnie, główny jej punkt

wyłania się dopiero teraz: jest nim samo rozróżnienie między zdaniami analitycznymi i

syntetycznymi. Carnap słusznie stwierdza w przypisie:

„Quine nie uznaje rozróżnienia, które akcentowałem powyżej (tj. rozróżnienia pomiędzy

pytaniami ontologicznymi i faktualnymi pytaniami o istnienie), ponieważ według jego ogólnej

koncepcji nie ma ostrej granicy między prawdami logicznymi i prawdami faktualnymi, między

kwestiami znaczenia i kwestiami faktu, między akceptacją struktury językowej i akceptacją

twierdzeń formułowanych w języku”.

Swoje zastrzeżenia co do rozróżnienia między zdaniami analitycznymi i syntetycznymi

przedstawiłem w mym ostatnim artykule „Dwa dogmaty empiryzmu” i nie będę ich tu powtarzał.

Sformułuję jedynie ich konsekwencję: jeżeli nie ma rzeczywistej różnicy między zdaniami

analitycznymi i syntetycznymi, to znika wszelka podstawa dla postulowanego przez Carnapa

przeciwstawienia twierdzeń ontologicznych i empirycznych twierdzeń o istnieniu. Kwestie

ontologiczne zatem stają się pytaniami tego samego typu, jak zagadnienia nauk przyrodniczych.

W granicach nauk przyrodniczych istnieje continuum poziomów od twierdzeń, które są

sprawozdaniami z obserwacji, do tych, które wyrażają podstawowe idee, powiedzmy, teorii

kwantów czy teorii względności. Mój wspomniany wyżej artykuł zamyka myśl, że twierdzenia

ontologii, a nawet twierdzenia matematyki i logiki, są kontynuacją tego continuum, kontynuacją,

która jest zapewne jeszcze bardziej odległa od obserwacji niż główne zasady teorii kwantów czy

teorii względności. Różnice w tej dziedzinie są, moim zdaniem, tylko różnicami stopnia, a nie

rodzaju. Nauka jest strukturą jednolitą i w zasadzie ta struktura jako całość, nie zaś jej zdania

składowe z osobna, jest tym, co doświadczenie potwierdza lub podważa. Carnap utrzymuje, że

kwestie ontologiczne, a w równej mierze kwestie zasad logicznych czy matematycznych, nie są

kwestiami faktu, lecz wyboru dogodnego schematu pojęciowego dla nauki; z tym zaś zgadzam się

tylko o tyle, o ile to samo można powiedzieć o każdej hipotezie naukowej.

Przełożyła Barbara Stanosz

5 / 5

Quine Willard - O poglądach Carnapa na ontologię.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: