drgania_transport.pdf

Materiały szkoleniowe z zakresu wspomagania

profilaktyki narażenia na drgania mechaniczne

w transporcie

Materiał opracowany w ramach Programu Wieloletniego pn. "Dostosowywanie warunków pracy w

Polsce do standardów Unii Europejskiej" etap II Część B: Program realizacji zadań w zakresie służb

państwowych: zadanie 05.4: Komputerowe wspomaganie profilaktyki narażenia na hałas i drgania w

środowisku pracy

Drgania mechaniczne są jednym z czynników fizycznych środowiska pracy

oddziałujących niekorzystnie na organizm człowieka. Powszechność ich

występowania powoduje, że bez uwzględnienia drgań nie jest możliwa wiarygodna

merytorycznie ocena parametrów środowiska pracy. Mimo rosnącej świadomości

dotyczącej szkodliwego oddziaływania drgań na człowieka oraz podejmowania

działań zmierzających do ich ograniczania nadal liczba osób narażonych na drgania

stanowi istotny odsetek zatrudnionych w różnych gałęziach gospodarki.

Jedną z sekcji gospodarki, w której mamy do czynienia z dużą liczbą szkodliwych

źródeł drgań jest transport. Specyficzną cechą tego sektora są bardzo długie czasy

ekspozycji na ponadnormatywne drgania miejscowe i ogólne. Najlepszym

przykładem takiego stanowiska pracy jest stanowisko kierowcy samochodu

ciężarowego przewożącego towar na długich trasach. Drgania, na które jest on

narażony są często drganiami o charakterze niskoczęstotliwościowym, szczególnie

trudnymi do wytłumienia – drganiami, dla których środki ochrony zbiorowej

charakteryzują się małą skutecznością, zaś z uwagi na specyfikę pracy środki

ochrony indywidualnej (rękawice antywibracyjne) nie mogą być stosowane.

Oczywiście kierowca samochodu ciężarowego jest tylko jednym z przykładów

stanowiska pracy w transporcie. W sektorze tym obsługiwane środki transportu są

często źródłami drgań mechanicznych o amplitudach znacznie przewyższających

drgania wytwarzany przez silnik ciężarówki. Należy podkreślić, że na drgania

mechaniczne w sektorze transportu narażeni są nie tylko kierowcy, ale również

pracownicy pełniący różne istotne funkcje pomocnicze jak,. np. mechanicy

samochodowi. Mimo wprowadzania nowoczesnych rozwiązań w budowie środków

transportu nadal narażenie na drgania jest istotne i jest przyczyną problemów

zdrowotnych wśród pracowników tego sektora. Przedstawione w dalszej części

poradnika informacje dotyczące drgań mechanicznych (obejmujące zarówno

oddziaływanie drgań na organizm człowieka, jak i zasady pomiaru drgań i oceny

ryzyka zawodowego) mogą zostać wykorzystane w profilaktyce narażenia na drgania

mechaniczne na każdym stanowisku pracy sektora transportu.

Stan zagrożenia drganiami w środowisku pracy człowieka

Podstawowym źródłem danych dotyczących zagrożenia drganiami w środowisku

pracy jest opracowanie przygotowywane corocznie przez Główny Urząd Statystyczny

(„Warunki pracy w 2004 r.”, „Warunki pracy w 2005 r.” i „Warunki pracy w 2006 r.”).

Rys. 1. Zatrudnieni w warunkach zagrożenia czynnikami szkodliwymi i niebezpiecznymi w latach

2003 – 2006 (dla najczęściej występujących czynników).

Rys. 2. Zatrudnieni w warunkach zagrożenia drganiami mechanicznymi w 2006 roku według

sekcji gospodarki narodowej.

Z Rys. 1 wynika, że drgania mechaniczne (wibracja) jest szóstym pod względem

liczby zagrożonych pracowników czynnikiem szkodliwym środowiska pracy. W 2006

roku na drgania mechaniczne było narażonych 18788 pracowników. W ostatnich

latach liczba pracowników zagrożonych drganiami mechanicznymi rosła.

Na Rys. 2 przedstawiono dane dotyczące zagrożenia drganiami mechanicznymi w

poszczególnych sekcjach gospodarki narodowej w 2006 roku.

Oddziaływanie drgań mechanicznych na organizm człowieka

Drgania mechaniczne przenoszone do organizmu człowieka mogą być szkodliwe i

przy długotrwałym narażeniu wywoływać zaburzenia, doprowadzając w konsekwencji

do trwałych, nieodwracalnych zmian chorobowych. Negatywne skutki oddziaływania

drgań zależą sposobu w jaki człowiek jest na nie eksponowany. W zależności od

miejsca ekspozycji rozróżniamy drgania ogólne i miejscowe.

Z drganiami miejscowymi mamy do czynienia, gdy narażenie na drgania

mechaniczne przenoszone do organizmu przez kończyny górne. Badania

epidemiologiczne wykazały ścisły związek przyczynowy między występowaniem u

pracowników zmian chorobowych a pracą w narażeniu na drgania miejscowe. Stąd

zespół tych zmian, zwany zespołem wibracyjnym, został uznany w wielu krajach, w

tym również w Polsce, za chorobę zawodową. Najczęściej rejestrowaną postacią

zespołu wibracyjnego jest tzw. postać naczyniowa, charakteryzująca się

zaburzeniami krążenia krwi w palcach rąk. Objawiają się one blednięciem opuszki

jednego lub więcej palców i stąd pochodzi jedno z potocznych określeń tej postaci

zespołu wibracyjnego jako „choroby białych palców”. Kolejne postacie zespołu

wibracyjnego to postać naczyniowa i postać kostno-stawowa, przy czym mogą

wystąpić też inne postacie mieszane.

Zmiany w układzie nerwowym powstałe na skutek działania drgań miejscowych to

głównie zaburzenia czucia dotyku, czucia wibracji, temperatury, a także dolegliwości

w postaci drętwienia czy mrowienia palców i rąk. Jeżeli narażenie na drgania jest

kontynuowane, zmiany pogłębiają się, prowadząc do obniżenia zdolności do pracy i

innych czynności życiowych.

Na drgania mechaniczne oddziałujące na organizm człowieka przez kończyny górne

narażeni są głównie operatorzy ręcznych narzędzi stosowanych powszechnie w

sektorze transportu.

Negatywne skutki zawodowej ekspozycji na drgania o oddziaływaniu ogólnym

dotyczą zwłaszcza układu kostnego i narządów wewnętrznych człowieka. W układzie

kostnym chorobowe zmiany powstają głównie w odcinku lędźwiowym kręgosłupa.

Niekorzystne zmiany w narządach wewnętrznych, pojawiające się na skutek

działania drgań ogólnych, są głównie wynikiem pobudzenia poszczególnych

narządów do drgań rezonansowych co może doprowadzić do pojawienia się

zaburzeń w ich czynnościach, a nawet w skrajnych przypadkach do mechanicznego

rozerwania narządów. Oprócz możliwości uszkodzenia narządów wewnętrznych,

drgania o działaniu ogólnym mogą wywoływać szereg innych zaburzeń i schorzeń w

organizmie ludzkim, takich jak zaburzenia narządu równowagi, zaburzenia czynności

mięśni i ścięgien, uszkodzenia stawów, pogarszanie się ostrości wzroku, zaburzenia

w układzie krwionośnym.

Na drgania mechaniczne o ogólnym działaniu na organizm są narażeni przede

wszystkim kierowcy, motorniczowie i maszyniści. W tych przypadkach drgania

przenoszone są do organizmu z siedzisk pojazdów przez miednicę, plecy i boki.

Należy jednak pamiętać, że zawodowa ekspozycja na drgania ogólne często dotyczy

też pracowników obsługujących w pozycji stojącej maszyny i urządzenia stacjonarne

eksploatowane w różnych pomieszczeniach pracy. Wówczas drgania przenikają do

organizmu pracownika przez jego stopy z drgającego podłoża, na którym

usytuowane jest stanowisko pracy, a skutki działania tych drgań są podobne jak

drgań transmitowanych z siedzisk. Omówione oddziaływania drgań na organizm

człowieka znalazły swoje odzwierciedlenie w obowiązującym wykazie chorób

zawodowych. Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 30 lipca 2002 r. w

sprawie wykazu chorób zawodowych, szczegółowych zasad postępowania w

sprawach zgłaszania podejrzenia, rozpoznawania i stwierdzania chorób zawodowych

oraz podmiotów właściwych w tych sprawach (Dz. U. 2002, nr 132, poz. 1115) zespół

wibracyjny uznawany jest za chorobę zawodową. W rozporządzeniu wymieniono

trzy postacie tej choroby:

naczyniowo-nerwową,

kostno-stawową,

mieszaną: naczyniowo-nerwową i kostno-stawową.

Rys. 3. Dominujące choroby zawodowe w Polsce w 2006 r. – liczba stwierdzonych przypadków.

Dane dotyczące chorób zawodowych w Polsce gromadzone są w Centralnym

Rejestrze Chorób Zawodowych w Instytucie Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera w

Łodzi. Na Rys. 3 pokazano liczbę przypadków stwierdzonych w Polsce w 2006 r.

chorób zawodowych. Prezentowane dane ograniczono do chorób o największej

zapadalności (13 z 27 jednostek chorobowych). Dane dla zespołu wibracyjnego

zaznaczono kolorem różowym. Z przedstawionych danych wynika, że w 2006 r.

stwierdzono 80 przypadków zespołu wibracyjnego co odpowiadało współczynnikowi

zachorowalności równemu 0,8. Liczba przypadków zespołu wibracyjnego

stwierdzanych w kolejnych latach systematycznie maleje (np. w 2003 r. stwierdzono

164 przypadki zespołu wibracyjnego).

Pomiary narażenia i podstawowe przepisy dotyczące oceny drgań

mechanicznych w środowisku pracy

Podstawowym parametrem służącym do przeprowadzenia oceny narażenia na

drgania zarówno miejscowe jak i ogólne są skuteczne wartości ważone przyspieszeń

drgań zmierzone dla kierunku x, y i z na stanowisku pracy przy wykonywaniu każdej

z wyodrębnionych (i-tej) czynności. Wartości zmierzonych przyspieszeń są

korygowane (ważone) przy wykorzystaniu odpowiedniej dla każdego rodzaju drgań

charakterystyki korekcyjnej (krzywej ważenia częstotliwościowego).

Dla drgań działających przez kończyny górne (Rys. 4) przyjęto następujące

oznaczenia skutecznych, ważonych przyspieszeń drgań:

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: