PROPRIOCEPCJA
To termin określający wspólnym mianem czucie pozycji stawu, czucie ruchu w stawie i integracji tych bodźców w centralnym układzie nerwowym wymagane do utrzymania homeostazy stawów podczas ruchu.
Bodźce proprioceptywne z receptorów są przekazywane do rdzenia kręgowego przez włókna czuciowe.
Część reakcji na bodźce proprioceptywne odbywa się przez łuk odruchowy rdzeniowy i nie pozostaje uświadomiona – zapewnia to dużą szybkość odpowiedzi na bodziec.
Część jest prowadzona do kory mózgu układem tylno-powrózkowym grzbietowym i jest częściowo uświadomiona.
Wpływ na bodźce proprioceptywne ma również móżdżek gdzie informacja jest kojarzona z impulsami pochodzącymi z narządu równowagi.
Bodźce odbierane przez korę są uświadomione i podlegają naszej kontroli. Ośrodki analizujące i odbierające te bodźce są umiejscowione w bruździe poprzecznej.
Tak różnorodne przewodzenie bodźców proprioceptywnych zapewnia wielopoziomową kontrolę na ich reakcje i niezawodność działania całego zmysłu kontroli neuromotorycznej.
Niezakłócona propriocepcja to jeden z podstawowych warunków prawidłowej czynności stawów. Bezkolizyjne ruchy w stawach wymagają zachowania stabilności stawu. Zapewniają to stabilizatory statyczne tj. kompleks torebkowo-więzadłowy, oraz stabilizatory dynamiczne, tj. związany czynnościowo z danym stawem zespół mięśni z regulowanym przez układ nerwowy napięciem mięśniowym.
Propriocepcja integruje funkcję statycznych i dynamicznych stabilizatorów i chroni stawy przez uszkodzeniem podczas ruchów.
Przykładem jak ważna jest propriocepcja może być uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego.
W konsekwencji dochodzi do przerwania dróg korowych i zmiany odczuwania pozycji stawu statycznej i dynamicznej.
Uszkodzenie to będzie także powodować opóźnienie aktywacji odruchowej ścięgien mięśni kulszowo-goleniowych i dłuższy czas wykrywania ruchu biernego.
Stwierdzono także, że spada czucie propriocepcji wraz z rozwojem zmian zwyrodnieniowych stawów.
Innym przykładem tego jak ważna jest propriocepcja jest niestabilność stawu ramiennego. Deficyt proprioreceptorów prowadzi do obniżenia kontroli nerwowo-mięśniowej, a to z kolei powoduje niestabilność ramienno-łopatkową. W skutek czego może dochodzić do powtarzających się urazów i uszkodzenia więzadłowego.
Dzięki treningowi proprioceptywnemu możemy przywrócić zakres ruchomości, siłę mięśniową i elastyczność stawu, a także kontrolę nerwowo-mięśniową.
Także w przypadku zaburzeń kontroli motorycznej używana jest technika stymulacji proprioceptywnej.
Ma ona za zadanie zmienić odpowiedź ruchową mięśni oraz stan tkanek okołostawowych w wyniku oddziaływania na receptory głębokie mięśni i stawów.
Celem rehabilitacji proprioceptywnej jest ponowne przygotowanie zmienionych dróg, doprowadzające do zwiększenia wrażliwości ruchowej stawu.
Kontrola nerwowo-mięśniowa stawów, przebiegająca za pośrednictwem propriocepcji uwzględnia trzy różne poziomy aktywacji motorycznej w ramach centralnego układu nerwowego.
Odruchy na poziomie rdzeniowym pośredniczą w przekazywaniu wzorców ruchu pochodzących z wyższych poziomów układu nerwowego. Działanie takie prowadzi do stabilizacji odruchów stawowych w warunkach nienormalnego obciążenia w okolicy stawu.
Zastosowanie ćwiczeń ułatwiających dynamiczną stabilizacje stawu, może przyczynić się do usprawniania mechanizmu nerwowo-mięśniowego.
Drugi poziom kontroli motorycznej, zlokalizowany w obrębie pnia mózgu otrzymuje informacje wejściową z mechanoreceptorów oraz oczu (informacja wzrokowa). Jego zadaniem jest utrzymanie postawy i równowagi ciała.
Najwyższy poziom oddziaływania centralnego układu nerwowego (kora motoryczna, zwoje podstawowe i móżdżek) powiązany jest ze świadomością pozycji i ruchów ciała, w której biorą swój początek komendy motoryczne, odpowiedzialne za ruchy dowolne.
Użycie drogi korowej pozwala realizować ruchy powtarzane i przechowywane w charakterze komend centralnych, bez ciągłego odwoływania się do świadomości.
Pacjenci prowadzeni usprawnianiem proprioceptywnym w wielokierunkowym kształtowaniem siły statycznej i dynamicznej wykazywali się stabilnością stawu.
Kształtowanie siły mięśniowej to proces dotyczący kontroli nad stawem, koordynacji ruchu, stabilności, zabezpieczenia przez urazami.
Pacjenci prowadzeni treningiem proprioceptywnym szybciej zdrowieją i wracają do swoich zajęć zawodowych i sportowych.
Niski poziom propriocepcji może prowadzić do zaburzeń koordynacji czynności mięśni i czucia ułożenia kończyn. To prowadzi do nieprawidłowego obciążenia stawów jak również do traumatyzacji wewnętrznej torebki stawowej, więzadeł i mięśni oraz urazowej deaferentacji stawów. W konsekwencji będzie dochodzić do zaburzeń stabilizacji i wtórnej degeneracji stawów.
Deficyt propriocepcji będzie powodował także obniżoną kontrolę nerwowo-mięśniową, która może prowadzić do niestabilności kręgosłupa, później traumatyzacji i degeneracji układu ruchu kręgosłupa, a to z kolei może spowodować powstanie dyskopatii przepuklinowej i uszkodzenie korzeni nerwowych.
W rdzeniu znajduję się centralny generator lokomocyjny, który nie opracowuje na bieżąco wzorców aktywności mięśni kończyn. Byłoby to zbyt czasochłonne i wprowadzałoby do układu sterującego lokomocją opóźnienia uniemożliwiające spełnianie określonych funkcji. Zamiast tego układ nerwowy posługuje się gotowym – zakodowanym w strukturze połączeń neuronów – wzorcem aktywności kończyny(jako jednostkę funkcjonalną). W strukturę rdzenia kręgowego wpisane są wzorce aktywności wszystkich mięśni danej kończyny włącznie z ich wzajemnymi relacjami. W wyniku synchronizacji generatorów ruchów kończyn oraz innych części ciała pojawiają się skoordynowane ruchy lokomocyjne.
Rdzeniowy program sterowania ruchami lokomocyjnymi może być modyfikowany przez informacje czuciowe docierające do rdzenia. Istnieją trzy podstawowe kanały dostarczające bieżącej informacji na temat wykonywanych ruchów ciała oraz warunków ich realizacji. Są to wejścia do rdzeniowego generatora lokomocji z receptorów czucia głębokiego (proprioceptorów), z układu przedsionkowego i narządu wzroku. Te trzy sygnały pozwalają na bieżąco korygować błędy sterowania oraz dostosować sterowanie do warunków zewnętrznych.
Istotną rolę w integracji informacji sensorycznej z aktywnością generatora rdzenia odgrywa móżdżek. W móżdżku następuje integracja sygnałów rdzeniowych z informacją proprioceptywną, przedsionkową i wzrokową. Zapewnia ona nie tylko jednoczesną kontrolę posturalną, pozwalającą utrzymać stabilność dynamiczną, ale również daje możliwości omijania przeszkód. W rezultacie aktywność ta pozwala skorygować ruchy w przypadku zaburzenia rytmu generatora rdzeniowego.
Podsumowując propriocepcja jest funkcją czuciową pozwalającą na dokładne określenie ułożenia poszczególnych części naszego ciała w przestrzeni oraz rozpoznawanie ich wzajemnego przemieszczania się. Dzięki propriocepcji czyli tzw. czuciu głębokiemu jesteśmy w stanie bez kontroli wzroku dokładnie stwierdzić w jakiej pozycji aktualnie znajdują się nasz kończyny, poszczególne stawy, jak rozciągnięte i napięte są nasze mięśnie. Dzięki receptorom czucia głębokiego siła skurczu mięśniowego jest regulowana adekwatnie do zwiększających się obciążeń na drodze odruchowej.
fizjotczew