PISMO ŚWIĘTE
1. Idea wybrania w Pięcioksięgu
2. Wkład profetyzmu w świadomość religijną biblijnego Izraela: egzegeza wybranych tekstów mesjańskich (Iz 7; 9; 11; Za 9,9nn; Ps 2; 89; 110)
3. Ewangelie synoptyczne: struktura literacka i główne tematy teologiczne
4. CHRYSTOLOGIA EWNAGELII wg ŚW. JANA
5. List Pawła z Tarsu do Rzymian – struktura literacka i nauka o usprawiedliwieniu
TEOLOGIA DOGMATYCZNA
1. Katolicka nauka o grzechu pierworodnym: postawy biblijne, natura grzechu i jego interpretacja teologiczna
2. Chrystologia pierwszych soborów
3. Najświętsza Maryja Panna w tajemnicy Chrystusa i Kościoła
4. Integralna wizja Kościoła w ujęciu SW II
5. Życie wieczne w przekazach Biblii i w nauce Kościoła
TEOLOGIA FUNDAMENTALNA
1. Rodzaje Objawienia i formy jego przekazywania
2. Pojęcie i funkcje cudu w dziele Chrystusa i misji Kościoła.
3. Wiarygodność zmartwychwstania Jezusa Chrystusa (argumenty uwiarygodniające przesłanie Ewangelii).
4. Pojęcie i uzasadnienie sukcesji apostolskiej oraz prymatu biskupa Rzymu
5. Nieomylne nauczanie Kościoła
TEOLOGIA MORALNA
1. Normatywny charakter Bożego powołania – prawo moralne
2. SUMIENIE – jego normatywność i kształtowanie
3. Grzech – nawrócenie – pokuta
4. Wyzwania moralne cnót teologalnych: wiary, nadziei i miłości
5. Moralne aspekty wspólnoty życia i miłości (małżeństwa i rodziny)
1.Lektura – przede wszystkim Rdz (szczególnie rozdz. 9-11)
Pięcioksiąg w skrócie:
Rdz opisuje czasy od stworzenia świata do śmierci Józefa – końca epoki patriarchalnej, poprzedzającej powstanie narodu wybranego. Jest to historia rodziny przodków Izraela. Od Wj Izrael nie jest jedną rodziną, ale jednym ludem. Przed śmiercią Józef zapowiada powrót swoich potomków do ziemi obiecanej Abrahamowi, Izaakowi i Jakubowi. W ten sposób Rdz otwiera się na historię – spełnienie obietnicy zawartej w Wj. Wj rozpoczyna się streszczeniem historii Józefa, pełniącym rolę „zawiasu”, którym łączy się z Rdz (podjęty jest temat kończący Rdz). Werset 8 podkreśla przejście od jednego etapu historii do drugiego. Zakończenie Wj (34,38) to dowód samouniżenia się Boga (zamieszkanie pośród swego narodu – w momencie konsekracji – towarzyszenie mu i przewodzenie). Kpł rozpoczyna się nawiązaniem do faktu przemawiania Boga z namiotu spotkania. Księga zawiera przepisy dotyczące ofiar, kapłanów i lewitów, czystości i nieczystości, kodeks świętości i zakończenie (dodatek późniejszy). Kpł 26,46 to wyroki, będące podsumowaniem końcowym i następujące po błogosławieństwach i przekleństwach (tematykę tę podejmuje też Rdz 27,34). Oba te zakończenia wymieniają Górę Synaj jako miejsce Objawienia. Odtąd prawo dane na Synaju jest normą postępowania. W ten sposób Biblia hebrajska zaczyna odróżniać prawa przekazane za pośrednictwem Mojżesza od innych praw. Lb – wprowadzenie (1,1) jest takie jak w Kpł. Bóg nadal przemawia do narodu z namiotu spotkania. Zakończenie jest echem zakończenia Kpł – jedyna różnica, to miejsce nadania prawa (Kpł – Synaj, Lb – równiny Moabu). Pwt – w wersecie 26,6 następuje zrównanie przymierza z Góry Synaj z przymierzem zawartym na stepach Moabu. Księga zaczyna się podobnie jak Lb, a kończy mowami Mojżesza. Ostatnim epizodem jest opis śmierci i pogrzebu Mojżesza, który nie wejdzie już do ziemi obiecanej przez Boga Abrahamowi, Izaakowi i Jakubowi.
Pięcioksiąg zawiera dwie fundamentalne prawdy, pozwalające zdefiniować naród wybrany. Są to: patriarchowie i Mojżesz. Izrael jako naród pochodzi od patriarchów.
Pięcioksiąg jest księgą pozwalającą zrozumieć Nowy Testament - J 5,46. Stary Testament jest zorientowany na przyjście Chrystusa. Nie jest możliwe poznanie Jezusa bez przejścia przez Torę. Dzieło Mojżesza otwiera oczy na zrozumienie Jezusa.
Miejsca, gdzie Tora mówi o Chrystusie:
- Pwt 18,18 – tekst mesjański, odnoszący się do Chrystusa: typologiczne wywyższenie krzyża na pustyni;
- w Mt pięć mów Jezusa odpowiada pięciu księgom;
- symbolika w J:
* wymienienie pięciu krużganków może symbolizować prawo Mojżesza;
* człowiek chory od 38 lat – liczba ta pojawia się w Pwt 2,14 jako punkt zwrotny w historii narodu wybranego: mówi o nowej generacji, która ma zdobyć ziemię obiecaną pod przewodnictwem Jozuego;
* hbr. Jozue i aram. Jezus to to samo imię. Przejście przez Jordan do ziemi obiecanej jest jak wejście do Kościoła przez wody chrztu. Ocalenie Rachab i jej rodziny jest jak przyjęcie pogan do Kościoła. Chrzest w Jordanie to chrzest nawrócenia i pokuty: Bóg uniża się, aby się spotkać z człowiekiem. Chrystus chce być solidarny z grzesznikami, co ma swój szczyt w śmierci na krzyżu.
Rdz
Rdz 9,18-29 – opowiadanie o upiciu się Noego i Rdz 11,1-9 – opis budowy wieży Babel przygotowują przyjście Abrahama. Po upiciu Noe błogosławi Sema, z którego wychodzi Terach, a z niego Abraham. Opis wieży Babel przygotowuje emigrację przodków Abrahama. Począwszy od Rdz 9,20-29 teksty nie interesują się już historią wszechświata, ale wprowadzają selekcję, która osiąga punkt kulminacyjny w powołaniu Abrahama (Rdz 12,1-3).
Rdz 9,20 – 12,1 zawiera genealogię rodu Noego. W tablicy z Rdz 10,1-32 jest odwrócony porządek. Rdz 11,10-26 zawiera tylko genealogię Sema dla ukazania jego znaczenia w historii narodu wybranego.
Przechodzimy od historii wszechświata (Rdz 1 - 9) do historii Abrahama (Rdz 12 - 50). Rdz 9,20 – 11,32 zawiera przejście, mające wprowadzić Abrahama.
Obietnica ziemi i obietnica potomstwa !!! – realizacja dalej w Wj.
► 1- 9 >> Początek świata i ludzkości; grzech i gwałt powodują potop. Potomstwo przedpotopowe nie idzie za Panem.
► 12 – 25 >> Historia Abrahama. Jest wielu chcących być dziedzicami obietnicy, np. Lot czy Izmael, jednak wszyscy są usunięci na rzecz Izaaka (21,1-7). Izmael będzie miał swoją teologię, ale nie będzie ona na głównej linii teologicznej, lecz obok niej. Genealogie Izaaka i Izmaela mają zdefiniować naród izraelski. Fragment ten pokazuje, że ziemia obiecana to Kanaan, a dziedzicem obietnicy jest Izaak.
► 25-35 >> Historia Jakuba. Definicja Izraela w konfrontacji z Ezawem. Jakub będzie dziedzicem, otrzymuje błogosławieństwo nieuczciwie. Ta historia pozwala określić granice terytorium (36,6-7). Ezaw nie zamieszkiwał Kanaanu, ta ziemia należy do Izaaka.
► Historia Józefa odpowiada na pytanie: Dlaczego jest mowa o 12 pokoleniach Izraela? Wszyscy stają się spadkobiercami obietnicy powrotu do ziemi. Historia Józefa jest przejściem z Rdz do Wj, ma to zdefiniować naród izraelski.
Wj
► 1-15 >> odpowiedź na pytanie, kto jest właściwym władcą Izraela i komu Izrael ma służyć: faraonowi czy Jahwe. To pytanie jest fundamentalne w opowiadaniu o plagach egipskich i przejściu przez Morze Czerwone – Jahwe pokazuje swoją moc (próby władzy Jahwe nad Izraelem).
► 15,18 >> werset potwierdza władzę Jahwe nad narodem wybranym. Werset poprzedzający mówi o ostatnim etapie wyjścia. Jahwe króluje i będzie zamieszkiwał wśród swojego ludu. Są tu dwa tematy: zamieszkanie i władza. Łączą się one w pieśni dziękczynnej Mojżesza
► 15,22 >> przejście Izraela z Egiptu pod Górę Synaj. Jahwe jest już władcą Izraela i rozwiązuje jego problemy: pragnienie wody (15,22-27; 17,1), głód (16), ataki nieprzyjaciół (17,8-16). Rozdział ten wskazuje też ważność prawa (15, 25b; 16,4-5.28) i jego organizację (18).
► 19,1 - 24,11 >> 20, 2-3 DEKALOG – wydarzenie centralne, fundamentalne dla narodu wybranego. Bóg objawia się jako Bóg historii – konsekwencją jest 10 przykazań.
Omówiony jest statut Izraela (19, 3-8) – Jahwe przypomina wyjście i proponuje Izraelowi, aby stał się jego własnością – królestwem kapłańskim. 24, 1-11, a zwłaszcza 1-8: ukazane są stosunki między Jahwe a narodem wybranym. Izrael jest pod władzą Jahwe. Dokonuje się konsekracja Izraela przez gest pokropienia krwią ołtarza i ludu (taki obrzęd towarzyszył konsekracji kapłanów). Biesiada – zatwierdzenie autorytetu kapłanów i starszych. Brakuje tu sanktuarium.
► 24,12 – 31,18 >> Jahwe objawia Mojżeszowi plan budowy sanktuarium (25,8-9). Jahwe będzie prawdziwym władcą Izraela, gdy będzie miał swoje sanktuarium i będzie mógł zamieszkać pośród swojego ludu. W następnych rozdziałach fundamentalne znaczenie będą miały dwie tablice Prawa. Jahwe będzie mógł zamieszkać między swoim ludem tylko wtedy, gdy naród wybrany będzie respektować Prawo.
► 32 >> wszystko legło w gruzach. Pojawia się kryzys narodu wybranego. Złoty cielec jest pojmowany jako bóstwo-rywal.
► 33,12-13.14.17 >> Mojżesz wstawia się za swoim ludem. Jahwe poddaje się, po tych wydarzeniach jest Bogiem przebaczenia i miłosierdzia (34,6-7), odnawia przymierze ze swoim ludem (34,27-28) – dwie nowe tablice: pierwszą pisze Bóg, drugą – Mojżesz. Po tych perypetiach można zbudować sanktuarium.
► 40,34-38 >> Jahwe mieszka wśród narodu wybranego. Lud będzie musiał funkcjonować w blasku tej obecności. Organizowanie ludu będzie tematem Kpł.
Na początku Wj Izrael jest niewolnikiem faraona, a na końcu jest sługą Jahwe (służba w hbr oznacza także liturgię) – służba ta jest dobrowolna.
Reasumując:
Wybranie w Pięcioksięgu:
- obietnica ziemi i potomstwa
- eliminacja pokolenia Noego, zostaje Sem – jego rola dla narodu wybranego (semici)
- przymierze – Syjon –Prawo
- wskazanie na Chrystusa (patrz: symbolika J)
- znaczenie wyjścia – Bóg jedynym Panem Izraela (Na podstawie skryptu z Pięcioksięgu)
Iz 7 - rozdz. 7 rozpoczyna się tzw. „Księga Emmanuela” (do 12,6), nazwana tak dlatego, że zawiera szereg proroctw (7,14nn; 8,8; 9,5-6; 11,1-10) dotyczących narodzin, władzy, przymiotów i częściowo działalności tajemniczej postaci, nazwanej Emmanuelem. Przepowiednie te wygłaszał Izajasz w pewnych odstępach czasu, w obliczu narastających niebezpieczeństw ze strony wrogiej potęgi asyryjskiej. Dziś należy uznać za rzecz niemal bezsporną, że wszystkie powyżej wskazane teksty odnoszą się do tej samej osoby — Emmanuela. Daje się w nich zaobserwować wyraźną ciągłość i stopniowe pogłębianie, wzbogacanie obrazu tajemniczej postaci.
Iz 7,3.8,1 – znaczenie imion:
Szear-Jaszub- Reszta powróci
Maher-Szalal-Chasz-Baz- Rychły łup bliska zdobycz.
Iz 7,10nn - Achaz nie miał wiary. Wolał opierać się na pomocy ludzkiej (wzywając potem Tiglat Pilesera, 2 Krl 16,17nn). Bóg przez swego Proroka daje jeszcze szansę królowi i dalej do niego przemawia. Prorok stwierdził wahanie króla (zamyślającego o wezwaniu Asyrii), więc pragnie mu ułatwić decyzję i nakłonić do wiary. Propozycja wyboru dowolnego znaku już sama przez się podkreślała wszechmoc Boga, gwarantującą prawdziwość Jego zapewnień. Zwrot: Proś Jahwe twego Boga, miał Achazowi przypomnieć, że sprawuje władzę w państwie teokratycznym.
’ôt - znak
‛almãh – młoda panna, zamężna, zdolna do rodzenia dzieci. Izajasz pisze: hã ‛almãh, czyli Iz znał tą kobietę osobiście (to żona Achaza). Na określenie dziewicy hebr. używa: betulãh.
Interpretacja terminu „panna”:
Ø Mesjańska
Ø Historyczna; dosłowna (żona Achaza)
Ø Wspólnotowa (wszystkie kobiety)
Ø Kolektywna (wszystkie kobiety Jeruzalem rodzące dzieci)
Ø Anormalna (prostytutka sakralna zachowana od współżycia, aby w odpowiednim czasie mogła zajść w ciążę)
Emmanuel – Bóg z nami. Podkreślenie Jego istoty (Wj 3; Ps 124). Jeżeli człowiek zaakceptuje obecność Boga, to wszystko inne przyjdzie (por. J 1).
Iz 9 - Czasowniki użyte tu w czasie dokonanym, w wizji proroczej odnoszą się do przyszłości. Światłość jest częstym obrazem ratunku i zbawienia wiąże się również z osobą Mesjasza.
Iz 9,5-6 - Na tle zapowiadanego wybawienia z klęsk jawi się postać Dziecięcia — mesjańskiego Króla. To proroctwo tchnie radością i nadludzką potęgą. Stanowi rozwinięcie proroctwa o Emmanuelu (7,14), do którego wyraźnie nawiązuje; por.: Syn, Dziecię, narodziło się — „rodzi Syna”; Bóg mocny — „Bóg z nami” (Emmanuel). — W wizji Izajasza Dziecię już jest obecne, stąd czas dokonany czasowników. — Za pomocą kilku imion Izajasz charakteryzuje istotę, rozległość władzy i funkcji królewskiego Dziecięcia. — Rozgraniczenie i znaczenie poszczególnych wyrazów — imion było przedmiotem długotrwałych dyskusji. Jako ich dotychczasowy rezultat przyjąć należy cztery pary wyrazów tworzących cztery złożone imiona: 1) Cudowny Doradca, dosł.: cudowne (przedziwne) rzeczy radzący. Imię to uwypukla nadzwyczajną roztropność, dzięki której jako władca będzie podejmował najwłaściwsze decyzje. Treść tego imienia łączy się ściśle z darem rady. 2) Bóg mocny. Imię to przysparza najwięcej kłopotu przeciwnikom tłumaczenia bezpośrednio mesjańskiego. Usiłują osłabić znaczenie zwrotu, tłumacząc: boski bohater. Już same zasady gramatyki hebrajskiej wykluczają takie znaczenie, gdyż w takim razie imię to musiałoby brzmieć gibbor-el, a nie odwrotnie. Wyrażenie gibbor związane jest w wielu miejscach wprost z Bogiem. Nie da się również wytłumaczyć użycia tego imienia częstą u ludzi Wschodu przesadą w stosowaniu określeń. Jest zrozumiałe, że tylko z objawienia Bożego mógł Izajasz — surowy monoteista — zaczerpnąć tak niezwykłą i wyjątkową nazwę. Idea czystego monoteizmu (przy nieznajomości tajemnicy Trójcy Św., której objawienie było zarezerwowane czasom Nowego Testamentu) sprawiała ludziom epoki Starego Testamentu poważne trudności. Pełne zrozumienie treści tego imienia odnoszącego się tylko do Mesjasza-Chrystusa nastąpiło dopiero w pełni czasów, w epoce Nowego Przymierza. 3) Ojciec wieczności lub Ojciec [przed]wieczny, Ojciec na wieki. Wprawdzie hebr. wyrażenie ad niekoniecznie oznacza wieczność w sensie filozoficznym i może wyrażać nieoznaczony bliżej, bardzo długi, nieograniczony okres trwania, niemniej jednak, zwłaszcza w połączeniu z wyrazem nadrzędnym ab (ojciec), może tu wyrażać wieczność Mesjasza i wieczne trwanie Jego Królestwa (podkreślone zresztą i w wierszu następnym: i aż po wieczność). 4) Książe pokoju. Pokój to istotny element Królestwa mesjańskiego w nauce proroków w ogóle, a u Izajasza w szczególności. Pamiętać jednak trzeba, że hebr. pojęcie szalom jest znaczenie bogatsze i oprócz pokoju w znaczeniu dzisiejszym mieści w sobie również dobrobyt, pomyślność, cały zespół dóbr materialnych i duchowych. — Tekst o narodzinach nowego Króla odnosi się do Mesjasza w sensie wyrazowym (dosłownym), jakkolwiek szerzy się pogląd, że można go zrozumieć w sensie typicznym i wiązać go z królem Ezechiaszem, który byłby typem Mesjasza-Chrystusa. — Być może, że narodziny następcy tronu, Ezechiasza (syna Achaza), były okazją, jak gdyby zewnętrznym impulsem do wygłoszenia tego proroctwa pod natchnieniem Bożym. Jednakże charakterystyka, pełne szczególnej treści imiona, atrybuty i funkcje idealnego władcy nieskończenie przerastają postać, cechy i działalność Ezechiasza. Podkreślenie zaś na końcu perykopy (w. 6), że: gorliwość Jahwe Zastępów to sprawi, jest jakby podpisem Boga potwierdzającym mesjański charakter przepowiedni i gwarancją wiecznego trwania Królestwa Mesjasza, opartego na prawdziwej sprawiedliwości i pokoju bez końca.
Iz 11, 1-9 – To nawiązanie do utraconego raju. Sielankowa tematyka jest przepełniona zwierzęcą symboliką. Jesse, to ojciec Dawida (1 Sm 16,1-22). Królewski ród Dawida wskutek kataklizmów dziejowych stanie się podobny do ściętego drzewa. Jednakże z pnia wyrośnie nowy pęd, wybitny potomek. Na nim to spocznie, i to w sposób permanentny, Duch Jahwe, szczególna moc Boża dana do spełnienia wyjątkowej roli. Pełnia tego Ducha Jahwe jest jeszcze bardziej uwydatniona przez wyliczenie głównych przejawów Jego działania: ducha mądrości, rozumu, rady, męstwa (mocy), umiejętności (poznania) i bojaźni Jahwe. Na tym tekście Izajasza opiera się nauka o siedmiu darach Ducha Świętego. Zaznaczyć jednak trzeba, że oryginalny tekst hebrajski wymienia nie siedem, ale sześć różnych darów. Pełnia darów Ducha Jahwe uzdolni nowego Króla przyszłości do rządów sprawiedliwych (por. też w. 5) i doskonałych. Będzie się to przejawiać we wszystkich dziedzinach rządzenia, choć Prorok podkreśla przede wszystkim jego maksymalne wyczucie sprawiedliwości w sądzeniu i troskę o ubogich (anawim). Sprawiedliwość oznacza tu: całokształt cnót, wszelkie pozytywne wartości duchowe (por. „Józef — mąż sprawiedliwy”, Mt 1,19). — wierność oznacza solidność, stałość, trwanie przy czymś, tu: trwanie przy słusznych zasadach wynikających z Prawa i Przymierza. — Przepaska i pas stanowiły ważny element ubrania na starożytnym Wschodzie (także najbardziej prymitywną i długo jedyną część ubioru). Pas uwydatniał m.in. stanowisko i stan majątkowy. Zwierzęta są symbolem ludzi i narodów. W Królestwie mesjańskim, w którym nauka prawdziwego Boga będzie „wielką kartą” i konstytucją (por. Iz 2,3n), będzie mogło mieszkać razem w idealnej przyjaźni i współpracy wiele różnych narodów o najbardziej odmiennych temperamentach i zwyczajach (por. 65,25). Prawdopodobnie tekst 11,6-9 stanowi też aluzję do raju, do pierwotnej harmonii, którą człowiek naruszył, a którą Mesjasz przywróci i w przyrodzie (por. Rz 8,19-23). — sieczką (w. 7) — dosł.: słomą.
Za 9, 9n - „Córą Syjonu” nazwani są mieszkańcy Jerozolimy. — Po upadku wrogich mocy, które zagrażały Narodowi Wybranemu, rozpocznie swe panowanie w Jerozolimie Mesjasz, a Królestwo Jego obejmować będzie cały świat (por. Mi 5,3; Ps 2,8; 72,8). Jako pokorny Król Pokoju wjedzie On do stolicy na oślęciu, zwierzęciu łagodnym (por. Rdz 49,11; Mt 21,1-5; J 12,14), a nie, jak dumni władcy świata, na koniu używanym w boju (por. 10,5). Wyrazem pokojowego charakteru Jego panowania będzie także usunięcie z Jego królestwa wszelkich narzędzi wojennych – jest to wskazanie czasów mesjańskich (por. Oz 2,20; Iz 2,4; 9,3n; Mi 5,9n; Ps 46,10).
Ps 2 - Narody świata powstają przeciwko Jahwe i przeciwko królowi, którego ustanowił na Syjonie (w. 1-3). Jahwe przewyższa ich jednak swą potęgą (w. 4-6). Król na Syjonie jest synem Jahwe, toteż otrzyma od Niego władzę nad całym światem (w. 7-9). Psalmista wzywa przeto władców ziemskich, by się podporządkowali Jahwe, jeżeli chcą uchronić się od zguby (w. 10-12). Treść Psalmu może się odnosić w całej pełni tylko do mesjańskiego króla przyszłości. Por. Dz 4,25n; 13,33; Hbr 1,5; 5,5.
w 1-2. Wiersze te są w Dz 4,25n cytowane jako wypowiedź Dawida o Chrystusie. — Pomazańcem (masziach) Jahwe był każdy król (zob. np. 1 Sm 9,16; 16,13; 24,7; 26,9); w szczególniejszy sposób jednak ten tytuł odnosi się do Chrystusa-Mesjasza.
w 3. Są to słowa obcych królów pragnących się wyzwolić spod panowania Jahwe i ustanowionego przez Niego króla.
w 4-5. Jahwe rezyduje, przede wszystkim jednak w niebie. Już to samo dowodzi Jego wyższości nad królami ziemskimi, dlatego może ich sobie lekceważyć, gdy Mu się przeciwstawiają. Ponieważ jednak występują również przeciwko królowi na Syjonie, ostro ich karci.
w 6. Jahwe zapewnia buntowników, że król otrzymał swą władzę od Niego samego.
w 7. Teraz dopiero przemawia król. Władcy starożytnego Wschodu powoływali się często na swe rzekomo boskie pochodzenie. W Izraelu jednak król nie był uważany za syna Jahwe w dosłownym znaczeniu; sprzeciwiałoby się to pojęciu duchowości Boga (por. 2 Sm 7,14; Ps 89,27n). Użyta tu formuła, oparta niewątpliwie na wzorach obcych, oznacza więc przekazanie władzy królewskiej, przy czym słowo dziś odnosi się do dnia wstąpienia króla na tron. Władza jego ma się jednak rozciągnąć na cały świat, podobnie jak władza samego Jahwe, jak o tym wyraźnie świadczą wiersze następne. Takiej zaś władzy nie posiadał nawet wielki król Dawid. Dopiero w przyszłości miał ją posiąść Król-Mesjasz. Toteż Dz 13,33 i Hbr 1,5; 5,5 odnoszą słowa tego wiersza do Chrystusa. Podobnie tradycja żydowska, wyrażona w Talmudzie, odnosi je do Mesjasza.
w 8. Idea królestwa uniwersalnego jest w księgach biblijnych częściej wyrażona, zwłaszcza u Proroków.
w 9. Oporni zostaną zmuszeni siłą do posłuszeństwa. — Maczuga drewniana z żelazną głowicą była bronią pasterzy; posługiwano się nią także w bitwie (2 Sm 23,21). Jako ozdobnie wykonane berło stała się z czasem symbolem władzy.
w 10. Sędziami nazywano w Izraelu często przywódców ludu.
w 11-12. Uległość względem Jahwe jest także uznaniem Jego Pomazańca. Całowanie stóp jest wyrazem hołdu i bezwzględnego poddaństwa (por. Iz 49,23).
Ps 89 - Autor, żyjący w czasach, kiedy dom królewski po klęskach wojennych i zniszczeniu stolicy przez nieprzyjaciela doznał upokorzenia lub może upadł (w. 39-46), przeciwstawia smutnej rzeczywistości wspaniałą obietnicę, jaką Bóg niegdyś dał Dawidowi przez proroka Natana (2 Sm 7), że mianowicie będzie go bronił przed nieprzyjaciółmi i utrwali tron jego na wieki (w. 20-38). Powołując się na wierność Boga i na Jego wszechmoc, którą opiewa pierwsza część pieśni (w. 1-19), Psalmista prosi Boga o odwrócenie nieszczęścia, jakie spadło na dom Dawida (w. 47-52). — Psalm składa się z trzech części, różnych pod względem formy: hymnu (w. 1-19), wyroczni Bożej (w. 20-38) i lamentacji (w. 39-52). Być może, że autor ułożył go, przynajmniej częściowo, ze starszego materiału literackiego, nie pochodzącego spod jego pióra. Czasem powstania Psalmu w jego obecnej postaci mogą być ostatnie lata Królestwa Judzkiego lub okres po niewoli, kiedy to oczekiwano wskrzeszenia Królestwa Dawidowego, jak o tym świadczą prorocy Aggeusz i Zachariasz.
w 1. Etan jest wymieniony w 1 Krl 5,11 jako jeden z mędrców za panowania Salomona, a w 1 Krn 6,29; 15,17-19 jako śpiewak przy świętym Przybytku za czasów Dawida. Nie wiadomo, czy chodzi tu o tę samą postać.
w 4. Wybranie Dawida jest nazwane przymierzem, podobnie jak w 2 Sm 23,5; Iz 55,3.
w 6-8. Synami Bożymi są aniołowie, którzy tworzą radę niebieską (por. Jb 5,1; 15,15; Dn 4,14; 8,13; Zach 14,5).
w 10-12. Psalmista nawiązuje do opowiadań mitycznych przedstawiających pierwotny chaos jako srożącego się olbrzymiego potwora morskiego, nazwanego tu Rahabem. Jahwe pokonał go, po czym stworzył niebo i ziemię (pr. Jb 9,13; 26,12; Iz 51,9). Motyw mitologiczny jest tu oczywiście tylko obrazem poetyckim.
w 14-19. Potęga Jahwe wespół z Jego łaskawością i wiernością jest źródłem siły oddanego Mu narodu. Koncentruje się ono niejako w osobie króla, który dlatego jest nazwany puklerzem narodu.
w 20-38. Druga część Psalmu jest swobodnym rozwinięciem przepowiedni proroka Natana (2 Sm 7,8-16), przy czym Autor nawiązuje także do innych tekstów biblijnych.
w 27. Chodzi o synostwo w znaczeniu moralnym; por. Ps 2,7.
w 28. Pierworodnym Jahwe jest też nazwany naród izraelski (Wj 4,22; Jr 31,9); i on także ma być wywyższony ponad wszystkie inne narody (Pwt 26,19).
w 29-30. Por. Iz 55,3. Wobec tragicznego losu domu królewskiego Autor szczególnie akcentuje obietnicę wiecznego panowania rodu Dawida (w. 4n.34-38).
w 31-38. Obecne położenie jest więc zapowiedzianą karą Bożą nie tylko za grzechy ludu, lecz i za winy panujących. Obietnicy swojej jednak Bóg nie cofnął. A ponieważ wierność Jahwe jest rękojmią, że obietnice Jego się spełnią, chwilowe niepowodzenia domu królewskiego czy nawet jego upadek nie mogą pogrzebać nadziei, że zostanie on znowu wskrzeszony do dawnej świetności. W. 37n przypominają Ps 78,5.7.15, gdzie w podobnych słowach wyrażona jest myśl, że obietnica wiecznego panowania dynastii Dawida ziści się w czasach mesjańskich.
w 40-46. Treść tych wierszy odnosi się może do wydarzeń ostatnich lat chylącego się już ku upadkowi Królestwa Judzkiego, lub raczej do zburzenia Jerozolimy i uprowadzenia króla do niewoli w 586 r.
w 46. Tu może chodzić o młodego króla Jehoniasza, uprowadzonego do niewoli w roku 597 (2 Krl 24,8n), lub o samą dynastię Dawida, która stosunkowo wcześnie utraciła tron.
w 48n. Motywy te mają wzbudzić w Bogu litość nad królem i nad cierpiącym razem z nim ludem.
...
Pilo