FILOZOFIA BOGA
FILOZOFIA
BYTU (METAFIZYKA) POZNANIA
FILOZOFIA BOGA KOSMOLOGIA ANTROPOLOGIA
Część metafizyki ogólnej, Część metafizyki FILOZOFICZNA
która zajmuje się istnieniem, traktująca o świecie Filozofia człowieka, czyli
naturą i działaniem Boga przyrody. Współcześnie dział filozofii, który podejmuje
(Absolutu), jako ostatecznej jest oparta na naukach określenie tego, co ogólnoludzkie
racji bytu. ścisłych (koncepcja (natury człowieka) i wyjaśnia
pozytywistyczna). miejsce człowieka w przyrodzie
oraz społeczeństwie.
POSZCZEGÓLNE DZIAŁY FILOZOFII BOGA:
- Istnienie Boga
- Natura Boga
- Działanie Boga
§ Wsobne – spełniane przez Boga akty wolitywne, Bóg poznaje.
§ Ad extra (na zewnątrz) – związane ze stworzonym światem (akt stwórczy, Opatrzność) oraz działanie przechodnie.
Filozofia Boga jest integralną częścią metafizyki. To pewne zwieńczenie dociekań filozoficznych. Nie należy pytać „Czy istnieje Bóg?”, ale raczej „Dlaczego istnieje świat?” – to dopiero jest ściśle filozoficzne pytanie. Wszechświat trzeba usprawiedliwić, wyjaśnić przez odwołanie się do adekwatnej przyczyny. Tą drogą dochodzi się do istnienia Boga jako Pierwszej Przyczyny. Wskazuje się na Niego jako na Ostateczną Rację bytów.
TERMINOLOGIA
· Filozofia Boga – racjonalna refleksja zajmująca się Bogiem.
· Teologia naturalna = teologia racjonalna – nazwa wskazuje na zbieżność przedmiotu tej dyscypliny i teologii w sensie właściwym (bazującej na Objawieniu). Mówi o Bogu, ale bazuje na Objawieniu naturalnym przy stworzeniu świata i człowieka. Przedmiot częściowo obciążony (większy zakres, gdy bazuje się na Objawieniu nadprzyrodzonym, np.: dogmaty). Nie ma sprzeczności między filozofią Boga (teologią naturalną), a Objawieniem nadprzyrodzonym.[1]
· Teodycea – tej nazwy po raz pierwszy użył G. Leibniz w 1710 r. („Teodycea – eseje o dobroci Boga, wolności człowieka i pochodzenia zła”). Przedstawia on obronę Boga przed zarzutami związanymi z istnieniem zła w świecie. Etymologicznie nazwa ta pochodzi od greckiego „theos” (Bóg) i „dike” (sprawiedliwość, prawość). Z czasem zaczęto używać tego terminu w szerszym znaczeniu, że to nie tylko obrona, ale także filozofia Boga. To termin niejednoznaczny, bo oznacza teologię naturalną lub teorię uzasadniającą istnienie Wszechmocy i Opatrzności Boga pomimo istnienia zła. Również występuje w węższym sensie jako Boża Opatrzność, Sprawiedliwość czy zarządzanie rzeczami. Wszystkie powyższe terminy zawierają słowo Bóg.
Bóg to rzeczywistość transcendentna. Zawsze poznawana jest w osnowach zmysłowych, bo brak bezpośredniego dostępu poznawczego do Niego. Słowa oznaczające Boga we wszystkich kulturach dotyczą świata materialnego.
- gr. „Theos” prawdopodobnie etymologicznie pochodzi z języka indoeuropejskiego i oznacza oddychanie, życie, tchnienie, powiew;
- łac. Deus i jego odpowiednik w językach romańskich wywodzą się od „Deivos” – rzeczywistość świetlista, promienna;
- semickie El, Elohim (akcentują moc Boga), Adonai, Allach, Jahwe (to imię Boga, zapis spółgłoskowy JHW wyraża filozoficzną istotę Boga – Ten, który jest, istnieje);
- słowiańskie Bóg, Boh, Bog pochodzą etymologicznie z języka staroindyjskiego, od słowa „Hagas” – pomyślność, szczęście, bogactwo;
- germańskie Gott czy angielskie God – brak jednoznacznej etymologii.
POJĘCIE BOGA (to, co człowiek posiada w swoim intelekcie)
W dziejach filozofii nazywano tak różne rzeczywistości (np. filozofowie przyrody). Współcześnie wyróżnia się pewne elementy istotne składające się na pojęcie Boga (tzw. esencjalia). Gilson mówi transcendentny trzech:
1. Byt transcendenty (istnieje niezależnie od świata, od człowieka i przekracza go);
2. Byt konieczny (nie potrzebuje usprawiedliwienia swojego istnienia; pytanie „Kto stworzył Boga?” jest źle postawione);
3. Przyczyna całej pozostałej rzeczywistości.
Afirmacja filozoficzna Boga nie dotyczy czegokolwiek, co Nim nazwiemy. Muszą być spełnione te trzy warunki, aby mówić o Bogu.
1) STAROŻYTNA GRECJA
● Rodowód pojęcia „Bóg” nie jest filozoficzny. To pojęcie odziedziczone z religii, z mitologii, od poetów (Homer). Pojęcie Boga starsze od filozofii. Funkcjonowało jako pojęcie potężnej istoty i w związku z tym wyróżniamy dwa nurty:
§ nurt orficki (religia misteriów) – związek z kosmosem, przedstawiany w różnych teogoniach, gdzie mieszały się różne elementy mitologiczne;
§ religia publiczna – bogowie związani z ludźmi, na ludzkie podobieństwo.
● Interpretacja czysto racjonalna, niezależna od religii, od mitologii pierwszych filozofów – przejście od mitu do logosu. Wskazują na Arche, czyli praprzyczynę, prazasadę, która coraz bardziej staje się transcendentną, mniej zaś materialnie konkretną w miarę rozwoju filozofii (woda, apeiron, powietrze, etc. – mają swoje boskie oblicze, to sedno całej przyrody, to początek, rodzaj kosmicznego bóstwa).
● Rozdźwięk pomiędzy religijnym wyobrażeniem Boga, a filozoficzną ideą boskości – jeden, transcendenty, nieskończenie doskonały, który stoi w sprzeczności z bogami, o których mówi religia. U Platona w jego okresie schyłkowym, np. w Państwie pojawiają się bogowie wzięci z filozofii greckiej – idea dobra jako przyczyna wszechrzeczy, posiada atrybuty boskie.
● Szczytowe osiągnięciem jest filozofia Arystotelesa, która wyjaśnia zjawisko zmian zachodzących w świecie. Wskazuje na Myśl Samomyślącą, na Czysty Akt, na Pierwszego Mieporuszonego Poruszyciela. Abstrakcyjny. Takim Bóg jest daleki człowiekowi, samolubny i odległy.
● Odwrót od teologii naturalnej. Bóg utożsamiany ze światem albo Bóg, który nie ma wpływu na świat.
§ stoicy;
§ epikurejczycy.
● Spotkanie religii żydowsko-chrześcijańskiej (Objawionej) i greckiej filozofii. To nowy etap rozwoju filozofii Boga – początek filozofii chrześcijańskiej (samo chrześcijaństwo nie jest filozofią, lecz doktryną, która stawia sobie za cel zbawienie ludzi przez Chrystusa – cel praktyczny, a nie teoretyczny). Filozofia chrześcijańska powstaje jako wynik spotkania Objawienia (pewne prawdy) i filozofii (metody rozumowego tłumaczenia świata).
● Na początku panowało niechętne nastawienie pierwotnego chrześcijaństwa do filozofii: „Cóż wspólnego mają Ateny i Jerozolima?” (Tertulian). Później zostaje to przełamane – obrona przed atakami sofistyki, wykształcenie aparatu pojęciowego, aby mówić o Bogu w sposób zrozumiały dla ludzi wyrosłych w innej kulturze.
● Kultura rzymska – kultura europejska (Kapitol – Akropol – Golgota).
● Od II wieku używano metod filozoficznych do wyrażania prawd chrześcijańskich – to, co wymykało się wyobrażeniom Greków, np. Jakie miejsce przyznać bogom w racjonalnej interpretacji świata? Jak pogodzić politeizm z wnioskami pochodzącymi z refleksji filozoficznej? Tu pojawiają się pojęcia z tradycji judeo-chrześcijańskiej:
1) Pierwszą cechą Boga objawionego jest Jego jedność („Szema Izrael”).
2) Fakt, że Bóg nie jest rzeczą. To nie coś, a Ktoś, więc stosunek do Niego jest osobisty, osobowy.
3) Bóg jest tym, który jest – Jestem jako imię Boga. Filozofia chrześcijańska u podstaw jest egzystencjalna w rozumieniu materialistycznej metafizyki, która wychodzi od faktu istnienia.
– Credo: wyznanie wiary, które jest owocem syntezy prawdy objawionej i tego, co dała grecka filozofia (wyznajemy to, w co wierzymy, jakie treści uznajemy za prawdziwe; ujęcie tego, kim jest Bóg, jako On jest);
– Wyznanie wiary Izraela – wyznanie historyczne (to co uczynił Bóg w dziejach narodu, bardzo osobiste, relacje osobowe ...
Pilo