Apokryfy Nowego Testamentu
Bibliografia przekładów na język polski
Obecnie podstawową kolekcję polskich przekładów apokryfów NT stanowią kolejne tomy pod redakcją ks. prof. Marka Starowieyskiego, wydawane przez WAM w Krakowie. Tom 1, zawierający ewangelie apokryficzne, jest nową redakcją tomu wydanego w Lublinie w roku 1980; wydawnictwa te jednak nie do końca się pokrywają.
Starowieyski, M. [red.], Apokryfy Nowego Testamentu, praca zbior. pod red. M. Starowieyskiego; t. 1: Ewangelie apokryficzne, cz. 1-2, Wyd. WAM, Kraków 2003; t.3: Listy i apokalipsy chrześcijańskie, Wyd. WAM, Kraków 2001 (dalej jako = ANT 1/1; ANT 1/2; ANT 3).
Starowieyski, M. [red.], Apokryfy Nowego Testamentu, praca zbior. pod red. M. Starowieyskiego; t. 1: Ewangelie apokryficzne, cz. 1-2, TN KUL, Lublin 1980; 19862 (dalej jako = ANT 1980).
Ponadto istnieje antologia apokryfów NT, zawierająca jednak przekłady z języka francuskiego:
Daniel-Rops, H. - Amiot, F. [wybór i oprac.], Apokryfy Nowego Testamentu; tłum. K. Borowicz, wstęp do wydania polskiego Z. Romanowiczowa, Veritas, Londyn 1955.
Z innych antologii warto wymienić przede wszystkim:
Teksty z Nag Hammadi; z koptyjskiego tłum. A. Dembska, W. Myszor, wstęp i opracowanie W. Myszor (PSP 20), Warszawa 1979.
J. Sokolski, Pielgrzymki do piekła i raju. Świat średniowiecznych łacińskich wizji eschatologicznych; t. 1: Apokalipsa Piotra; Wizja św. Pawła; Grzegorz z Tours, Wizja Salwiusza; Beda Wielebny, Wizja Drythelma; Wizja Barontusa; Wizja pewnej ubogiej kobiety; Hinkmar z Reims, Wizja kapłana Bernolda, Wrocław 1995.
Pozostałe przekłady są rozproszone. Docelowo poniższy wykaz ma być w miarę kompletnym wykazem polskich tłumaczeń tekstów apokryficznych. Obszerną bibliografię obejmującą wydania, przekłady i opracowania poszczególnych tekstów publikuje ks. Starowieyski w swej antologii (ANT). Przygotowując niniejsze zestawienie z pracy tej korzystałem obficie. Kolejność i numeracja podana na lewym marginesie według Clavis Apocryphorum Novi Testamenti (Turnhout 1992). Luki w numeracji pokazują wyraźnie, jak jeszcze wiele jest do zrobienia…
Poszczególne teksty apokryficzne.
1 Papirus Oksyrhynchos 840 [Papyrus Oxyrhyncus 840]; tłum. i oprac. M. Starowieyski, ANT 1/1, ss. 136-138.
2 Papirus Egerton 2 [Papyrus Egerton 2]; tłum. i oprac. M. Starowieyski, ANT 1/1, ss. 138-141.
3 Papirus Oksyrhynchos 1224 [Papyrus Oxyrhyncus 1224]; tłum. i oprac. M. Starowieyski, ANT 1/1, ss. 143-144.
4 Papirus Kairski 10735 [Papyrus Cairensis 10735]; tłum. i oprac. M. Starowieyski, ANT 1/1, s. 143.
5 Papirus z Fajum [Fragmentum Fajjumense]; tłum. i oprac. M. Starowieyski, ANT 1/1, s. 142.
7 Papirus Berliński 11710 [Papyrus Berolinensis 11710]; tłum. i oprac. M. Starowieyski, ANT 1/1, s. 142.
11 Ewangelia Hebrajczyków (fragm.) [Evangelium secundum Hebraeos]; tłum. i oprac. M. Starowieyski, ANT 1/1, ss. 99-114.
12 Ewangelia Ebionitów (fragm.) [Evangelium Ebionitarum]; tłum. i oprac. M. Starowieyski, ANT 1/1, ss. 114-117.
13 Ewangelia Piotra [Evangelium Petri; BHG 1486x]; tłum. i oprac. M. Starowieyski, ANT 1/2, ss. 616-623.
15 Tajemna Ewangelia Marka [Evangelium arcanum secndum Marcum]; tłum. i oprac. M. Wojciechowski, ANT 1/1, ss. 129-134.
18 Agrafa [Agrapha]; tłum. i oprac. M. Starowieyski, ANT 1/1, 86-97.
19 Ewangelia Tomasza [Evangelium Thomae; NHC II, 32, 10 - 51, 28]; tłum. z koptyjskiego W. Myszor, A. Dembska; oprac. W. Myszor; logia gr. z Oksyrhynchos (CPG 1181); tłum. i oprac. M. Starowieyski, PSP 20, ss. 207-238; ANT 1/1, ss. 180-202; Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne 5 (1972), ss. 19-42.
20 Ewangelia Filipa [Evangelium Philippi; NHC II, 51, 29 – 86,19); tłum. W. Myszor, PSP 20, ss. 239-292.
22 List Apostołów [Epistula Apostolorum]; przekł. z j. etiopskiego S. Kur, oprac. M. Starowieyski, ANT 3, ss. 26-50.
22a Testament Pana naszego Jezusa Chrystusa w Galilei [Testamentum Domini Nostri Jesu Christi in Galilea]; przekł. z j. etiopskiego, wstęp i przypisy R. Zarzeczny, Vox Patrum 20 (2000) t. 38-39, ss. 595-602.
23 Apokryficzny list Jakuba [Epistula Iacobi apocrypha; NHC I, 1, - 16, 30]; tłum. W. Myszor, PSP 20, ss. 109-142; Znak 275, tom 29 (1977), ss. 568-578.
24 Księga Tomasza [Liber Thomae Athletae; NHC II, 7, 138, 1 – 145, 19]; wstęp, przekład z koptyjskiego, komentarz W. Myszor, Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne 30 (1997), ss. 221-231.
25 Dialog Zbawcy [Dialogus Salvatoris; NHC III, 5]; wstęp i tłum. W. Myszor, Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne 36 (2003) 2, ss. 490-503.
26 List Piotra do Filipa [Epistula Petri ad Philippum; NHC VIII, 132,10 – 140,27]; wstęp, tłum. z j. koptyjskiego W. Myszor, Vox Patrum 17 (1997) 32-33, ss. 419-423.
30 Ewangelia Marii [Evangelium Mariae (Magdalanae)]; wstęp, przekład z koptyjskiego W. Myszor, Studia Theologica Varsaviensia 13,2 (1975), ss. 149-160. Na tropach tajemnej wiedzy, Znak 152, Tom 27 (1975), ss. 655-687. Przedruk [w:] G. Quispel, Gnoza, Warszawa, Pax 1988, ss. 11-51.
44 Ewangelia arabska Jana [Iohannis Evangelium apocryphum (arabice)]; tłum. i oprac. fragmentów M. Starowieyski, ANT 1/1, ss. 230-245.
46 Ewangelia Barnaby [Evangelium Barnabae italicum]; tłum. i oprac. fragmentów M. Starowieyski, ANT 1/1, ss. 246-263.
47 Ewangelia gruzińska [Evangelium ibericum]; tłum. G. Peradze: Nieznana Ewangelia apokryficzna pochodząca z kół monofizyckich, Elpis 9 (1935), ss. 183-215; tekst popraw. i oprac. M. Starowieyski, ANT 1/1, ss. 204-229.
50 Protoewangelia Jakuba [Protoevangelium Iacobi; BHG 1046]; tłum. i oprac. M. Starowieyski, ANT 1/1, ss. 266-290.
51 Ewangelia Pseudo-Mateusza [Liber de artu beatae Mariae et infantia Salvatoris (Pseudo-Matthaei Evangelium); BHL 5334-5342b]; tłum. K. Obrycki; wstęp i komentarz M. Starowieyski; ANT 1/1, ss. 291-316.
52 Księga o narodzeniu świętej Maryi [Libellus de nativitate sanctae Mariae; BHL 5343-5345]; tłum. K. Obrycki; wstęp i oprac. M. Starowieyski, ANT 1980, ss. 243-250; ANT 1/1, ss. 331-341.
53 Ewangelia dzieciństwa łacińska (Księga o narodzeniu Zbawiciela, i o Maryi, i o położnej) [Liber de infantia Salvatoris; BHL 5345 m.p.]; tłum. fragmentów K. Obrycki, ANT 1980, ss. 236-242; ANT 1/1, ss. 317-330.
57 Ewangelia Tomasza (Dzieciństwa) [Evangelium Thomae de infantia Salvatoris; BHG 779p-pb]; tłum. i oprac. M. Starowieyski, ANT 1/1, ss. 388-404.
58 Ewangelia dzieciństwa arabska [Evangelium infantiae (arabice); BHO 619]; tłum. i oprac. W. Dembski; oprac. M. Starowieyski, ANT 1/1, ss. 405-439.
59 Ewangelia dzieciństwa ormiańska [Liber de pueritia Salvatoris (armeniace); BHO 617n]; tłum. E. Nowak; wstęp i oprac. M. Starowieyski, ANT 1/1, ss. 440-541.
60 Legenda o Józefie Cieśli [Historia Iosephi fabri lignari; BHO 532n]; tłum. i oprac. T. Hergesel, ANT 1/2, ss. 559-577.
62 Ewangelia Nikodema (Akta Piłata) [Evangelium Nicodemi vel Gesta Pilati; BHG 779t]; tłum. i oprac. M. Starowieyski, ANT 1/2, ss. 633-666.
63 Zapytania Bartłomieja [Quaestiones Bartholomaei; BHG 228]; tłum. R. Bartnicki, M. Starowieyski; wstęp i komentarz M. Starowieyski, ANT 1/2, ss. 753-775.
66 Raport Piłata i Wydanie Piłata [Anaphora et paradosis Pilati; BHG 779]; tłum. i oprac. M. Starowieyski, ANT 1/2, ss. 675-681.
67 Korespondencja Piłata i Heroda [Epistulae Pilati et Herodis; BHG 779q]; tłum. i komentarz M. Starowieyski, ANT 1/2, ss. 687-691.
68 List Piłata do Tyberiusza [Epistula Pilati ad Tiberium latine]; tłum. i komentarz M. Starowieyski, ANT 1/2, ss. 691-692.
69 Uzdrowienie Tyberiusza [Cura sanitatis Tiberii; BHL 4218-4220]; tłum. i oprac. M. Starowieyski, ANT 1/2, ss. 704-712.
70 Zemsta Zbawiciela [Vindicta Salvatoris; BHL 4221]; tłum. E. Nowak; wstęp i opracowanie M. Starowieyski, ANT 1/2, ss. 692-703.
71 Śmierć Piłata [Mors Pilati]; tłum. i komentarz M. Starowieyski, ANT 1/2, ss. 684-687.
75 Męczeństwo Piłata [Homilia de morte Pilati sive Martyrium Pilati]; tłum. wstęp i oprac. R. Zarzeczny, Vox Patrum 21 (2001) t. 40-41, ss. 489-514; ANT 1/2, ss. 712-739.
76 Opowiadanie Józefa z Arymatei [Narratio Iosephi ab Arimathaea; BHG 779r]; tłum. M. Starowieyski; wstęp i oprac. M. Wittlieb, ANT 1/2, ss. 739-747.
88 Apokryficzna korespondencja Abgara z Chrystusem [Epistula Abgari cum Christi responso; BHG 1704.I]; tłum. i oprac. M. Starowieyski, StThV 15 (1977), ss. 177-200.
101 Transitus Jana Teologa [Liber de dormitione auctore Pseudo-Iohanne]; tłum. i oprac. M. Starowieyski, ANT 1/2, ss. 799-809.
102 Transitus R [Transitus graecus R]; tłum. i oprac. M. Starowieyski, ANT 1/2, ss. 782-798.
104 Historia eutymiacka [Narratio de historia Euthymiaca; SCh 80, 168-174]; tłum. i oprac. M Starowieyski, ANT 1980, ss. 586-588; ANT 1/2, ss. 832-834; W. Kania, Teksty o Matce Bożej, 1, Niepokalanów 1981, ss. 256n.
111 Transitus Melitona z Sardes [Liber de transitu auctore Pseudo-Melitone; BHL 5351-5352a]; tłum i oprac. M. Starowieyski, ANT 1/2, ss. 817-826.
116 Transitus Józefa z Arymatei [Liber de transitu, auctore Pseudo-Iosepho ab Arimathaea; BHL 5348-5350b]; tłum. i oprac. M. Starowieyski, ANT 1/2, ss. 810-816; ANT 1980, ss. 580-585.
181 Żywot grecki św. Jana Czciciela przypisywany św. Markowi Ewangeliście [Vita et passio, auctore Marco; BHG 834]; tłum. i oprac. R. Zarzeczny, ANT 1/2, 579-588; Vox Patrum 20 (2000) t. 38-39, ss. 585-594.
183 Żywot Jana Chrzciciela przypisywany biskupowi egipskiemu Serapionowi [Vita et miracula Iohannis Baptistae, auctore Pseudo Serapione Thmuitano (syriace)]; tłum. i oprac. M. Rosik, ANT 1/2, ss. 588-613.
190 Dzieje Piotra [Acta Petri; fragmentum copticum], wstęp, przekład z koptyjskiego, Studia Theologica Varsaviensia 15,2 (1977), ss. 169-175.
207 Dzieje Piotra i dwunastu Apostołów [Acta Petri et XII Apostolorum; NHC VI, 1, 1 – 12, 22]; wstęp, tłum. z koptyjskiego i komentarz W. Myszor, Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne 29 (1996), ss. 296-302.
211.III Dzieje Pawła i Tekli [Acta Pauli et Theclae; BHG 1710]; oprac. M. Starowieyski, Ruch Biblijny i Liturgiczny 44 (1991), ss. 118-126.
211.VI Hymn św. Pawła z „Męczeństwa św. Pelagii z Cezarei”, zwanego też „Listem św. Pelagii” [Narratio de leone baptizato, sive Epistula Pelagiae; aethiopice; BHO 890]; tłum. fragm. i komentarz R. Zarzeczny, Przegląd Powszechny 9 (2002), ss. 193-194.
245.II Dzieje Świętego Tomasza Apostoła [Acta Thomae (versio graeca); BHG 1800-1831k]; tłum., wstęp i opracowanie L. Rzymowska (Księgi Osobliwe), Wyd. Uniw. Wrocławskiego, Wrocław 2002.
256 Dwunastu. Pseudo Abdiasza Historie Apostolskie [Virtutes Apostolorum]; tłum. E. Nowak, M. Starowieyski; oprac. M. Starowieyski (OŻ 11), Kraków 1995.
Acta Barnabae Apostoli
285 Dzieje Barnaby [Acta Barnabae, auctore Marco; BHG 225]; oprac. M Starowieyski, Analecta Cracoviensia 23 (1991), ss. 391-413.
305 Listy apokryficzne św. Pawła, oprac. M. Starowieyski: List św. Pawła do Laodycejczyków [Epistula Pauli ad Laodicenses]; tłum. R. Rumianek, ANT 3, ss. 51-54; List do Aleksandryjczyków; tłum. M. Starowieyski, ANT 3, ss. 54-55.
306 Apokryficzna korespondencja między Seneką i świętym Pawłem [Epistulae Sececae ad Paulum et Pauli ad Senecam]; tłum. i oprac. K. Obrycki, Warszawskie Studia Teologiczne 10 (1997), ss. 219-240; ANT 3, ss. 55-66; por. [w:] Starowieyski, M., Prolegomena do Nowego Testamentu, Poznań 1960, ss. 594-602.
307 List Tytusa, ucznia Pawła, o sposobie życia w czystości [Epistula Pseudo-Titi], tłum. K. Obrycki, oprac. M. Starowieyski, ANT 3, ss. 67-95.
308 List Jakuba do Kwadratura [Epistula ad Quadratum]; tłum. i oprac. W. Witakowski, ANT 1/2, ss. 747-750.
309a Korespondencja Longinusa z Augustem na temat Magów [Epistula Longini]; przekł. tekstu syryjskiego i oprac. W. Witakowski, ANT 1/1, ss. 349-351.
309b Świadectwo Ursyniusza [Epistula Ursini]; tłum. i oprac. W. Witakowski, ANT 1/2, ss. 750-752.
310 List Lentulusa [Epistula Lentuli]; oprac. M. Starowieyski, ANT 3, ss. 112-114.
311 List o zachowaniu niedzieli spadły z nieba [Epistula a celo missa de seruanda dominica]; oprac. M. Starowieyski, ANT 3, ss. 96-111. Jedna z wersji łacińskich, ss. 98; wersje polskie Listu o zachowaniu niedzieli spadłego z nieba: Najstarszy polski tekst Listu z 1521 r., ss. 100-102; Inna wersja polska, ss. 102-104; List Licyniana do Wincentego, biskupa wyspy Ibisa; przekł. T. Sowa, ss. 104; Listy z nieba w kulturze ludowej, oprac. M. Zowczak, ss. 106-112.
315 Wniebowstąpienie Izajasza (tekst etiopski) [Ascensio Isaiae (versio aethiopica)]; przekł. S. Kur, oprac. R. Zarzeczny, ANT 3, ss. 134-163; Wniebowstąpienie Izajasza, fragment grecki [Ascensio Isaiae (fragmentu graece)]; przekł. i oprac. R. Zarzeczny, ANT 3, ss. 163-168.
316 Legenda grecka o męczeństwie proroka Izajasza [Legenda graeca de martyrium Isaiae; BHG 958); przekład z j. greckiego, wstęp i oprac. R. Zarzeczny, Studia Bobolanum 1 (2003), ss. 179-191.
317 Apokalipsa Piotra [Apocalypsis Petri]; oprac. i przekł. tekstu greckiego M. Starowieyski; przekł. tekstu etiopskiego S. Kur, Warszawskie Studia Teologiczne 2 (1984), 48-78; ANT 3, ss. 225-241.
318 Piąta Księga Ezdrasza [Liber V Esdrae]; tłum., wstęp i oprac. M. Starowieyski, ANT 3, ss. 172-180.
319 Księgi sybilińskie (fragmenty) [Oracula Sibyllina]; wstęp i komentarz M. Starowieyski, ANT 3, ss. 334nn; streszczenie Apokalipsy Piotra (z księgi II); przekł. A. Świderkówna, ss. 337; Orędzie Sybilli (z księgi IV); przekł. W. Appel, ss. 342n; Zwiastowanie (z księgi VIII); przekł. W. Appel, ss. 344n; Sąd ostateczny (z księgi VIII); przekł. W. Kornatowski, ss. 345n; Męka Chrystusa przepowiedziana przez Sybillę (z księgi VIII); przekł. W. Kornatowski, ss. 346n; Czasy ostateczne; przekł. J. Czuj, ss. 347n.
323 Apokalipsa Pawła gnostycka [Apocalypsis Pauli; NHC V, 2; CPG 1191]; tłum. i oprac. W. Myszor, Studia Theologica Varsoviensia 10 (1972) 1, 163-170; ANT 3, ss. 212-214.
324 Apokalipsa Piotra gnostycka [Apocalypsis Petri; NHC VII, 3, 40, 13 - 84, 14; CPG 1205]; tłum. i oprac. W. Myszor, ANT 3, ss. 214-224; Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne 31(1998), ss. 315-329.
325 Apokalipsa Pawła [Apocalypsis Pauli; BHG 1460]; tłum. i oprac. M. Starowieyski, ANT 3, ss. 241-279.
326 Apokalipsa Tomasza [Apocalypsis Thomae]; przekł. H. Pietras, wstęp i komentarz M. Starowieyski, ANT 3, ss. 325-333; fragment wersji dłuższej, interpolowanej, ss. 327-330; recenzja krótsza, ss. 330-333.
327 Słowiańska Apokalipsa Maryi [Apocalypsis Mariae; versio palaeo-slavicae]; przekł. R. Łużny, oprac. M. Starowieyski, ANT 3, ss. 279-292.
331 Pierwsza apokalipsa św. Jana Teologa [Apocalypsis Iohannis apocrypha; BHG 921-922h]; tłum. i oprac. M. Starowieyski, ANT 3, ss. 295-304.
332 Druga apokalipsa św. Jana Teologa [Apocalypsis Iohannis apocrypha altera; BHG 922i]; tłum. R. Zawadzki, oprac. R. Zawadzki, M. Starowieyski, ANT 3, ss. 304-311.
340 Apokalipsa Ezdrasza [Apocalypsis Esdrae; BHG 603]; tłum. i oprac. M. Starowieyski, ANT 3, ss. 180-190.
341 Wizja Ezdrasza [Visio Esdrae latine]; tłum. i oprac. M. Starowieyski, ANT 3, ss. 190-199.
342 Apokalipsa Sedracha [Apocalysis Sedrach; BHG 1621]; tłum. i oprac. M. Starowieyski, ANT 3, ss. 199-209.
Pozostałe teksty i opracowania
Ta część musi trochę poczekać na bardziej sprzyjające czasy ….
Proszę o sugestie i informacje o nowych przekładach
WTLibrary