HS Rzym.pdf

RZYM

753 przed Chr. – 476 po Chr.

Periodyzacja dziejów Rzymu

•Okres królewski 753 – 509 przed Chr.

•Republika Rzymska 509 – 27 przed Chr.

•Cesarstwo Rzymskie 27 przed – 476 po Chr.

REFORMY SERWIUSZA TULLIUSZA

Podział społeczeństwa na klasy majątkowe 1.klasa – 98 centurii (= 80 centurii piechoty + 18

centurii jazdy) 2. klasa – 20 centurii 3. klasa – 20 centurii 4. klasa – 20 centurii 5. klasa –30

centurii lekkozbrojnych + 2 centurie trębaczy + 2 centurie fabri infra classem – 1 centuria

proletarii RAZEM – 193 centu

B. Reforma wojskowa Każda klasa majątkowa musi odpowiedni uzbroić się na wypadek

wojny, odpowiednio: 1. klasa – ciężkozbrojni, jazda 2. klasa – lżej zbrojni (bez pancerza)

3.klasa – lżej zbrojni (bez pancerza i nagolenników) 4. klasa – lekkozbrojni (jedynie włócznia

i oszczep) 5.klasa – słabo uzbrojeni, jedynie w proce i kamienie; trębacze, fabri – obsługujący

machiny wojenne, i gawiedź („ciury”) obozowa

C. Reforma polityczna Utworzenie zgromadzeń ludowych centurialnych (comitia centuriata)

centuria = okręg wyborczy jedna centuria = 1 głos

***

Walka patrycjuszy z plebejuszami (konflikt stanów) 494-287 przed Chr.

•Patrycjusze (patricii) – potomkowie starych rodów („założycielskich”)

•Plebejusze (plebeii) – ludność napływowa, po założeniu Rzymu („dziedzictwo etruskie”?)

Pierwsza secesja ludu rzymskiego: rok 494 przed Chr.

– ustanowienie urzędu trybuna ludowego

– utworzenie zgromadzenie ludowego plebejskiego (concilium plebis)

– decyzja o wybudowaniu świątyni trójcy bóstw rolniczych: Liber, Libera i Ceres

– walka z ludami ościennymi: Etruskami, Wolskami, Hernikami i Ekwami

Prawo XII Tablic (Lex Duodecim Tabularum)

• Komisja Dziesięciu (mężów) do spisania prawa (decemviri legibus scribundis)

• 451 przed Chr. – powołanie Komisji na rok 450

• 450 przed Chr. – powołanie Komisji na rok 449

• 449 przed Chr. – ogłoszenie Prawa XII Tablic

Tablica VI 4

Jeśli jakaś niewiasta nie chce w ten sposób ( przez zamieszkanie z mężem ) dostać się pod

władzę mężowską, winna corocznie przez trzy noce z rzędu pozostawać poza domem i w ten

sposób przerywa corocznie używanie ( praw mężowskich )

Tablica VIII 18

By nikt nie pobierał procentu więcej jak jedną dwunastą, złodziej bywał skazany na ( zwrot )

w dwójnasób, lichwiarz zaś w czwórnasób.

Tablica VIII 21

Jeśli patron zdradził klienta, będzie uznany za nieczystego ( poświęcony bogom piekielnym –

sacer esto )

System klientelny patron ↔ klient ↓ fides (wierność)

Tablica IX 3

Karać śmiercią sędziego lub prawnie ustanowionego rozjemcę, któremu udowodniono, że

przyjął pieniądze za wydanie wyroku

Tablica XI 1

( Nie dopuszcza się ) małżeństw mieszanych plebejuszy z patrycjuszami

***

445 – ustawa Kanulejusza o związkach małżeńskich (lex Canuleia de conubio patrum et

plebis)

444 – trybuni wojskowi z władzą konsularną (tribuni militum consulari potestate) 443 –

powołanie urzędu cenzora

367 przed Chr. – leges Liciniae Sextiae

1.Przywrócenie urzędu konsula

2.Plebejusz może być konsulem

3.Ograniczenie wielkości gruntów – 500 jugerów na rodzinę

300 przed Chr. – lex Ogulnia de pontificiis plebejusze uzyskują dostęp do kapłańskiego

kolegium pontyfików

287 przed Chr. – lex Hortensia de plebisctiis uchwały zgromadzenia ludowego plebejskiego

nabierają mocy obowiązującej w państwie natychmiast po ich podjęciu, bez potrzeby

zatwierdzania przez senat

***

Ustrój Republiki Rzymskiej

Polibiusz: Dlaczego Rzym zapanował nad światem?

Bogobojność, armia, ustrój polityczny

Teoria ustroju mieszanego

na grunt rzymski przeszczepił ją – z myśli greckiej – Polibiusz (II w. przed Chr.): monarchia +

arystokracja + demokracja

Złe formy ustrojowe: tyrania + oligarchia + ochlokracja

Zgromadzenia ludowe w Rzymie

•comitia curiata – zgromadzenia kurialne , wywodzące się z tradycji rodowo-plemiennej; curia

= związek 10 rodów; w Rzymie było 30 kurii i 300 rodów

•comitia centuriata – zgromadzenia centurialne , ustanowione przez Serwiusza Tulliusza (ok.

połowy VI w. przed Chr.); w Rzymie było 195 centurii; centuria = okręg wyborczy

•comitia tributa – zgromadzenia tribusowe ; tribus = jednostka podziału administracyjnego

kraju (region, dzielnica); w Rzymie było 35 tribus – 4 miejskie i 31 wiejskich

•concilium plebis – zgromadzenie ludowe plebejskie, obejmujące tylko plebejuszy,

ustanowione w roku 494 przed Chr.

Urzędnicy rzymscy

1. Konsul (consul) – w liczbie dwóch; wybierani byli na zgromadzeniach centurialnych na

przeciąg jednego roku; dysponowali pełnią władzy wykonawczej i sądowniczej, ale tylko w

obrębie murów Miasta (pomoerium); dowodzili armią w liczbie dwóch legionów (armia

konsularna) = imperium maius (wyższa władza wojskowa); przewodniczyli obradom senatu

2. Pretor (praetor) dwaj pretorzy; byli zastępcami konsulów; mogli dowodzić armią w sile

jednego legionu = imperium minus (niższa władza wojskowa); wybierani bylio na komicjach

centurialnych; przede wszystkim jednak regulowali porządek prawny w Rzymie

3. Pretor miejski (praetor urbanus) urzędnik, który ogłaszał na przeciąg swej kadencji prawo

obowiązujące obywateli rzymskich qui ius inter cives Romanos dicit

4. Pretor do spraw cudzoziemskich (praetor peregrinus)

Ustanawiał prawo na przeciąg swej kadencji w relacji miedzy obywatelami rzymskimi (cives

Romani) a cudzoziemcami (peregrini): qui ius inter cives Romanos et peregrinos dicit

5. Cenzor (censor) było dwóch cenzorów; wybierano ich na zgromadzeniach tribusowych na

przeciąg pięciu lat, ale swą funkcje sprawowali przez ostatnich 18 miesiącach kadencji;

zadania: zapisywali obywateli do poszczególnych klas majątkowychukładali listę senatorów

( album senatorum ); stali na straży obyczajów przodków ( mores maiorum ), czyli moralności

obywateli i tradycji

6. Dyktator (dictator) urząd nadzwyczajny, powoływany w sytuacjach wyjątkowych, tj.

zagrożenia państwa ze strony wroga; był mianowany przez senat na wniosek urzędującego

konsula na przeciąg sześciu miesięcy ostatnich dyktatorów do prowadzenia wojny ( dictator

rei gerundi causa ) powołano po raz ostatni w okresie drugiej wojny punickiej (218-201 przed

Chr.); w ostatnim wieku Republiki pojawili się dyktatorzy (Sulla, Cezar) wyniesieni przez

wojnę domową ( dictator rei publicae constituendae causa – do uporządkowania spraw

państwa)

7. Edyl (aedilis) edylów wybierano po dwóch na zgromadzeniach tribusowych i na

zgromadzeniu plebejskim; ich zadaniem była troska o sprawy Miasta (cura Urbis): dbałość o

porządek, stan ulic, przestrzeganie prawa budowlanego, zaopatrywanie mieszkańców w

żywność i wodę, później także do ich obowiązków należało organizowanie igrzysk

8. Kwestor (quaestor) kwestorów wybierano na zgromadzeniach tribusowych (comitia tributa)

w liczbie czterech, potem więcej; do ich obowiązków należało zajmowanie się sprawami

finansowymi państwa i wysokich urzędników

9. Trybun ludowy (tribunus plebis) w liczbie dwóch, potem więcej; trybuni ludowi wybierani

byli na zgromadzeniu plebejskim ( concilium plebis ) na przeciąg jednego roku; zadaniem ich

była obrona ludu przed nadużyciem władzy; posiadali prawo veta wobec decyzji wszystkich

urzędników państwowych i uchwał senatu; byli nietykalni ( sacrosancti )

10. Senatorski cursus honorum (kolejność sprawowania urzędów):

•vigintivirat – kolegium 20 młodych arystokratów zaczynających karierę - tres viri monetales

- trzyosobowe kolegium do nadzoru wybijania monet - decemviri stlitibus iudicandis –

dziesięcioosobowe kolegium sędziowskie -quattuorviri viarum curandarum – czteroosobowe

kolegium kontroli dróg (w mieście) - tres viri capitales – trzyosobowe kolegium asystujące w

procesach o sprawy gardłowe

•służba wojskowa – tribunus militum

•kwestor – quaestor

•edyl – aedilis – 4 osoby

•pretor – pretor – w wieku 33 lat

•konsul – w wieku 43 lat

Senat (senatus) liczył 300 osób; przynależność do niego była dożywotnia; składał się z

byłych i czynnych urzędników, poczynając od edyla; szeregi senatu uzupełniali cenzorzy,

którzy raz na pięć lat (lustrum) sporządzali listę senatorów ( album senatorum ); miała ona

układ hierarchiczny: byli konsulowie byli pretorzy byli edylowie najstarszy rangą i wiekiem

senator z pierwszej grupy otrzymywał tytuł princeps senatus = pierwszy na liście senatorów

(odpowiednik naszego marszałka)

Senat zwoływał najwyższy rangą urzędnik, tj. konsul, a w razie jego nieobecności pretor

(urbanus) lub trybun ludowy. Uchwała senatu nosiła nazwę senatus consultum = porada

senatu

Kompetencje senatu

1. czuwanie nad życiem religijnym państwa

2. polityka zagraniczna decydowanie o powołaniu obywateli pod broń

3. finanse państwa

4. doradzanie najwyższym urzędnikom w państwie

Nobilitas nowa elita arystokracji rzymskiej, powstała z połączenia (drogą małżeństw)

wiodących rodów patrycjuszowskich i plebejskich

***

Późna Republika 133-27 przed Chr.

• Reformy braci Grakchów – 133-123 przed Chr.

• Wojna z Jugurtą – 111-105 przed Chr.

• Najazd Cymbrów i Teutonów – 113-101 przed Chr.

• Powstania niewolnicze:

- powstania na Sycylii: 136-132, 104-101 przed Chr.

- powstanie Spartakusa: 73-71 przed Chr.

• Wojna ze sprzymierzeńcami: 90-88 przed Chr.

KRYZYS REPUBLIKI RZYMSKIEJ W II WIEKU PRZED CHR.

gospodarczy (problem ziemi)

wojskowy (problem z rekrutacją obywateli do armii)

polityczny (problem sprzymierzeńców italskich)

administracyjny (jak zarządzać podbitymi terytoriami)

Pauperyzacja rolników italskich

„ bogacze państwowe przejmować w swoje ręce, zrazu pod imieniem osób trzecich, w końcu

jednak już sami jawnie występowali jako ich właściciele. Wskutek tego zaś biedni, wyrzuceni

ze swych posiadłości, stracili przede wszystkim ochotę do służby wojskowej i przestali

zadawać sobie trud wychowywania potomstwa. Zaczęli (…) dzierżawę.

W krótkim czasie można było zauważyć, jak cała Italia opustoszała z wolnych ludzi, a

zapełniła się skoszarowanymi robotnikami barbarzyńskimi. Tych bowiem używali bogacze

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: