Republika Włoska.docx

                                                            WŁOCHY             

              Republika Włoska to państwo położone w Europie Południowej, na Półwyspie Apenińskim. Stolica państwa jest Rzym. Włochy sąsiadują z Francją, Szwajcarią, Austrią i Słowenią. Wewnątrz terytorium Włoch znajdują się ponadto dwa państwa-enklawy: San Marino oraz Watykan. Włochy otoczone są kilkoma akwenami Morza Śródziemnego i są to  Morze Liguryjskie, Morze Tyrreńskie, Morze Jońskie i Morze Adriatyckie.

KSZTAŁTOWANIE SIĘ SYSTEMU POLITYCZNEGO- PERSPEKTYWA HISTORYCZNA

System partyjny I Republiki Włoskiej (1946 – 1994)  był klasycznym systemem wielopartyjnym. Istniało w nim wiele ugrupowań politycznych — od wielkich, dobrze zorganizowanych partii masowych po zupełnie drobne ugrupowania, często nie działające nawet w skali całego kraju. Rozdrobnieniu włoskiej sceny politycznej towarzyszył tzw. syndrom kryzysów, jaki po dziś dzień odczuwają Włoch. Główne partie polityczne przez cały okres powojenny nawiązywały do trzech grup tradycji ideowych: laickiej (Włoska Partia Liberalna, Włoska Partia Republikańska oraz ruchy związane z niemarksistowską lewicą laicką na czele z Partią Radykalną); katolickiej (Chrześcijańska Demokracja); marksistowskiej (Włoska Partia Komunistyczna i Włoska Partia Socjalistyczna).

Charakterystyczną cechą włoskiego systemu partyjnego Pierwszej Republiki była względna w nim dominacja partii chadeckiej. Bez względu na przesunięcia głosów w kolejnych wyborach parlamentarnych czy regionalnych chadecja była partią, która uzyskiwała największą liczbę głosów

W rozwoju systemu partyjnego po II wojnie światowej można wyróżnić kilka okresów.

Rok 1944—1945 to rządy tzw. esarchii, tj. parytetowej koalicji sześciu partii, które narodziły się lub odrodziły w okresie ruchu oporu i uczestniczyły w Komitecie Wyzwolenia Narodowego (komuniści, socjaliści, Partia Czynu, republikanie, chadecja, liberałowie).

Lata 1946—1947 to okres władzy koalicji trzech partii (chrześcijańskich demokratów, socjalistów, komunistów), które łącznie uzyskały ponad 75% głosów w pierwszych wyborach powszechnych. Te dwa pierwsze okresy oznaczały więc system kooperacji partii, obejmujący wszystkie liczące się na scenie politycznej Włoch ugrupowania.

Momentem przełomowym były wybory w 1948 r., kiedy to chadecja otrzymała prawie 48,5% głosów. Nastąpił nowy układ sił partyjnych, który z mniejszymi lub większymi zmianami utrzymał się aż do lat 1990.

Początek lat 1980. był powrotem do koalicji centrolewicowej z udziałem socjalistów. Stało się to możliwe po rezygnacji socjalistów z koncepcji tzw. alternatywy lewicowej (1978) i zaakceptowanie współpracy z blokiem ugrupowań laickich i katolickich. Lata 1970. 1980. były okresem pojawiania się na scenie politycznej Włoch nowych ugrupowań i ruchów politycznych: zielonych, pacyfistów, ruchów feministycznych.

W okresie Pierwszej Republiki Włoskiej rządy były niestabilne i zmieniały się aż 51 razy.

Kształtowanie się systemu partyjnego Drugiej Republiki Włoskiej

W wyniku wyborów parlamentarnych z 1994 r. wyłoniły się dwa bloki partyjne: prawicowy i lewicowy. W skład obejmującej władzę prawicy wchodziły: Forza Italia, Liga Północna i Sojusz Narodowy. Opozycyjna lewica była zdominowana przez postkomunistyczną Demokratyczną Partię Lewicy.

Ta jakościowa zmiana systemu partyjnego była następstwem zarówno załamania się, a potem utraty znaczenia tradycyjnych partii politycznych Pierwszej Republiki, jak i zmian prawnoustrojowych. Najważniejszą z nich była wprowadzona w 1993 r. nowa większościowo-proporcjonalna ordynacja wyborcza do Izby Deputowanych i Senatu. Premierem koalicyjnego rządu prawicowego został Silvio Berlusconi, przywódca Forza Italia, ugrupowania, które uzyskało największy odsetek głosów — 21% w wyborach parlamentarnych. Autorytet Berlusconiego i popularność Forza Italia stopniowo się zmniejszały. Złożyły się na to podejrzenia o skandale łapówkowe, rządowe decyzje ograniczające drastycznie świadczenia socjalne oraz wydanie niepopularnego dekretu, umożliwiającego opuszczenie więzienia przez skorumpowanych polityków Pierwszej Republiki Włoskiej. Przedterminowe wybory parlamentarne w 1996 r. przyniosły sukces ugrupowaniom centrolewicowym, w tym m.in. Demokratycznej Partii Lewicy, popularom z Włoskiej Partii Ludowej, Zielonym, Włoskiej Odnowie. Utworzyły one koalicję Drzewo Oliwne (L'Ulivo). W opozycji znalazły się ugrupowania centroprawicowe, tzw. Biegun Wolności, w tym m.in. Forza Italia, Sojusz Narodowy, Centrum Chrześcijańsko-Demokratyczne, Zjednoczeni Chrześcijańscy Demokraci i radykałowie. Poza blokami pozostały: Liga Północna i Odbudowa Komunistyczna.

KONSTYTUCJA

Aktualna Konstytucja Republiki Włoskiej uchwalona została 22 grudnia 1947 r. i weszła w życie 1 stycznia następnego roku. Konstytucja jest dziełem Konstytuanty wyłonionej w wyborach powszechnych 2 czerwca 1946 r. W dzień wyborów odbyło się jednocześnie referendum w sprawie zniesienia monarchii, które dało wynik pozytywny, choć niewielką większością głosów. Oprócz właściwej Konstytucji, na porządek konstytucyjny Państwa Włoskiego składają się również ustawy konstytucyjne, uchwalane w przypadkach wskazanych przez Konstytucję i przyjmowane w takim samym trybie co zmiany Konstytucji.

Konstytucja Włoch jest jednym z obszerniejszych aktów konstytucyjnych, liczy blisko 150 artykułów. Należy też do konstytucji sztywnych. Każda jej zmiana wymaga dwukrotnego uchwalenia przez każdą izbę parlamentarną, z konieczną przerwą co najmniej 3 miesięcy między nimi, przy wymogu większości bezwzględnej w trakcie drugiego głosowania. Dodatkowo, na żądanie 20% członków jednej lub drugiej izby, pół miliona wyborców łub 5 rad regionalnych, nad ustawą zmieniającą Konstytucję lub nad ustawą konstytucyjną winno się odbyć referendum, które ewentualnie zatwierdza zmianę większością głosów. Jednakże wnioski o takie fakultatywne referendum konstytucyjne nie mogą być przedkładane, o ile zmiany konstytucyjne przyjęte zostały w drugim głosowaniu większością 2/3 głosów w każdej z izb. Twórca Konstytucji wyszedł z założenia, że stanowi to tak reprezentatywną dla ogółu społeczeństwa decyzję, że jej potwierdzanie w referendum byłoby tylko formalnością. Przy tak sztywnym trybie zmian, nie może budzić zdziwienia, że do czasów współczesnych Konstytucja uległa stosunkowo niewielu zmianom. Ten stan rzeczy uległ zmianie pod koniec XX . a początku XXI wieku kiedy to, nie bez związku z głębokim kryzysem politycznym we Włoszech, dokonano kilku głębokich reform jej postanowień.

Przy pracach nad konstytucją siły polityczne łączył negatywny stosunek do przeszłości politycznej kraju i chęć odcięcia się od przedwojennej przeszłości związanej z panującym w tedy faszyzmem. Duży nacisk położono na poszukiwanie takich rozwiązań, które zapewniłyby w pełni demokratyczny ustrój państwa i szereg gwarancji konstytucyjnych. W Konstytucji tej znajdują się więc szczegółowe uregulowanie praw i wolności obywatelskich, zapewnienie społeczeństwu udziału w kierowaniu sprawami państwa, solidarność społeczna, prawo do pracy oraz obowiązek pokojowego rozstrzygania sporów międzynarodowych.

ZASADY USTROJOWE

Włochy, jak głosi pierwsza z zasad podstawowych Konstytucji, są państwem republikańskim, państwem demokratycznym i państwem opartym na pracy. Ten ostatni zwrot oznacza podkreślenie szczególnych wartości, jakie dla rozwoju społecznego wnoszą ci wszyscy, którzy utrzymują się z własnej pracy. Stanowi ona nie tylko źródło utrzymania osób ją podejmujących, ale też jest motorem ogólnego rozwoju całego państwa.

Artykuł 1 jest poniekąd odpowiednikiem spotykanego w innych konstytucjach określenia „ państwo socjalne”, oznaczającego deklarację szczególnej troski o te grupy społeczne, które nie są w stanie o własnych siłach zapewnić sobie godnej egzystencji. Gdy popatrzymy na całokształt przepisów tej Konstytucji dotyczących ubezpieczenia i zabezpieczenia społecznego, także w sytuacji bezrobocia, ochrony zdrowia czy prawa do bezpłatnej nauki w ciągu 8 lat szkoły podstawowej, prawa do pomocy stypendialnej, to niewątpliwie trzeba będzie uznać, że i bez tego rodzaju wyraźnego sformułowania konstytucyjnego śmiało można stwierdzić, że Państwo Włoskie spełnia wymogi „państwa socjalnego".

Konstytucja włoska nie wypowiada zasady trójpodziału władzy. Również formalna systematyka konstytucyjna nie wyraża jej jednoznacznie. Brakuje również ogólnych określeń funkcji tych organów w sposób nawiązujący do idei trójpodziału władzy. W demokratycznej konstytucji włoskiej widoczna jest pewna nieufność do tej idei, która przecież nie jest ideą całkowicie pro-parlamentarną.

Niemniej z całą pewnością zaliczyć można system ustrojowy Republiki Włoskiej jako realizujący model rządów parlamentarnych (parlamentarno -gabinetowych), w jego republikańskiej wersji.

Charakterystycznym dla ustroju konstytucyjnego Włoch jest symetryczny bikameralizm więc rozwiązanie polegające na równych prawach obu izb parlamentarnych. Natomiast w praktyce włoska wersja systemu parlamentarnego charakteryzuje się tym, że funkcjonuje on w ramach systemu wielopartyjnego , w którym żadna partia nie jest w stanie samodzielnie utworzyć rządu i wobec tego regułą są tu rządy koalicyjne, nierzadko o szerokim wachlarzu partii koalicyjnych. Rezultaty takiego stanu rzeczy, z punktu widzenia stabilności politycznej, są zupełnie odmienne.

SYSTEM PARTYJNY

We Włoszech istnieje system wielopartyjny. Występuje duże rozbicie sceny politycznej. Jako że żadna z partii nie ma szans na samodzielne rządzenie krajem, tworzą się bloki -koalicje wyborcze. Rozwiązanie trudnej sytuacji politycznej należy do powstałej w połowie lat dziewięćdziesiątych konfiguracji systemu partyjnego. Jego struktura i funkcjonowanie wpływa bowiem na skuteczność procesu decyzyjnego. Głównymi aktorami nowego układu partyjnego są: Forza Italia, Demokraci Lewicy, Sojusz Narodowy, Liga Północna oraz Odbudowa Komunistyczna. Spośród nich najstarszym ugrupowaniem jest Liga Północna powstała w latach osiemdziesiątych. Demokraci Lewicy i Odbudowa Komunistyczna wywodzą się natomiast z rozwiązanej w 1991 r. Włoskiej Partii Komunistycznej. Sojusz Narodowy został powołany w 1995 roku, gromadząc przede wszystkim członków rozwiązanego, postfaszystowskiego Włoskiego Ruchu Społecznego – Prawica Narodowa. Jedynie Forza Italia jest zupełnie nowym podmiotem politycznym na scenie partyjnej (została założona w 1994 r.). Powyższe ugrupowania odgrywają kluczową rolę w procesie transformacji systemu politycznego Włoch. Poczynając od wyborów parlamentarnych z 1994 roku, poprzez elekcje z 1996 i 2001 roku owe partie uzyskiwały największe poparcie wyborców. Te pięć formacji politycznych ma ogromne znaczenie w kształtowaniu się bipolarnego systemu partyjnego od wyborów parlamentarnych z 1994 roku, przeprowadzonych już według zmienionych kilka miesięcy wcześniej reguł prawa wyborczego. Mają zasadniczy wpływ na układ organizacyjnych i funkcjonalnych powiązań współczesnego bipolaryzmu włoskiego.

SYSTEM WYBORCZY

4 sierpnia 1993 roku zostały uchwalone nowe ordynacje wyborcze do Izby Deputowanej i Senatu Republiki. Przede wszystkim zmieniono krytykowaną przez okres powojenny, proporcjonalną formułę wyborczą na system mieszany. 75% miejsc miało być obsadzanych na podstawie systemu większości zwykłej a pozostałe 25% mandatów według systemu proporcjonalnego. Głównym celem przyjętych zmian miało być odejście od systemu wielopartyjnego o niestabilnych gabinetach rządowych w stronę wielopartyjnego systemu partyjnego o bipolarnej przestrzeni rywalizacji oraz alternacji władzy między dwoma głównymi blokami, mającymi większość w obu izbach parlamentu. Pozostawione do rozdziału proporcjonalnego mandaty były wyrazem kompromisu, wypracowanego przez przedstawicieli powojennych partii, obawiających się marginalizacji swych ugrupowań60. Przyjęte natomiast rozwiązanie głosowania w systemie większości zwykłej miało wymusić tworzenie się bloków koalicyjnych.

Obie izby parlamentu( Izba deputowanych, Senat republiki) wybierane w głosowaniu powszechnym, bezpośrednim, wolnym, tajnym i równym. Wybory odbywają się w ciągu jednego dnia w jednej turze. Wybory zarządza dekretem prezydent republiki w ciągu 70 dni od końca kadencji izb poprzednich.
Prawem zgłoszenia kandydatów dysponują partie lub zorganizowane grupy polityczne, które maja obowiązek złożenia w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych symboli list wyborczych. Jedynie ordynacja do Senatu dopuszcza niezależne kandydatury. Każda grupa wystawia przynajmniej 3 kandydatów w kolegiach jednomandatowych okręgu w wyborach do Senatu oraz listę kandydatów nie większą niż 1/3 miejsc wyznaczanych metodą proporcjonalną w okręgu, przy elekcji do Izby Deputowanych.

Wybory do Izby Deputowanych:
W 630 – osobowej Izbie Deputowanych 75 % jej członków (475 osób) wybiera się w kolegiach jednomandatowych (collegi uninominali), na które są podzielone okręgi. Pozostałe 25 % mandatów (155 deputowanych) otrzymują kandydaci z list wyborczych, przedstawionych przez różne partie i zorganizowane grupy polityczne, przy wykorzystaniu systemu proporcjonalnego.
Przeciętnie w jednym okręgu wybiera się 23 deputowanych. Oczywiście liczba wybieranych w poszczególnych okręgach deputowanych może ulec zmianie, wskutek ruchów migracyjnych ludności, bowiem liczba miejsc do obsadzenia w danym okręgu jest proporcjonalna do gęstości jego zaludnienia.
Wyborca dysponuje dwiema kartami wyborczymi o różnych kolorach :
a) jeden głos oddaje na kandydata w kolegium jednomandatowym. O kolejności umieszczenia na karcie do głosowania kandydatów decyduje losowanie. Karta zawiera imię i nazwisko kandydata na deputowanego oraz jego oznaczenia
b) drugi głos wyborca przyznaje jednej z konkurujących list, w celu podziału miejsc w systemie proporcjonalnym. Głosujący może wybrać tylko preferowaną przez siebie listę, bez możliwości personalnego głosowania preferencyjnego.

Po zakończeniu głosowania obwodowa komisja wyborcza przystępuje do liczenia kart najpierw dla wyboru kandydata w kolegium jednomandatowym, a później kart dla rozdziału miejsc w sposób proporcjonalny.

Następnie Przewodniczący Centralnego Biura Okręgowego przesyła wybranym kandydatom zaświadczenie o wyborze na deputowanego. Deputowany wybrany w kilku okręgach musi to zgłosić

prezydium Izby Deputowanych i w ciągu 8 dni od terminu wyborów podjąć decyzję, który okręg chce reprezentować. W przypadku niemożności dokonania wyboru przystępuje się do losowania.              Istnieje także klauzula zaporowa -> W procesie rozdziału mandatów między listy uczestniczą jedynie te partie, na które w skali kraju oddano przynajmniej 4 % ważnych głosów drugich . To odejście od proporcjonalności i równości wyborów zapobiegać ma wchodzeniu drobnych, efemerycznych ugrupowań do parlamentu, a co za tym idzie, przeciwdziałać jego wewnętrznemu rozbiciu, gwarantując stabilność rządów.

Wybory do Senatu Republiki:
W wyborach do Senatu Republiki okręgiem wyborczym jest obszar regionu. Takich jednostek terytorialnych we Włoszech jest 20. Wybiera się w nich 232 senatorów według systemu większości względnej w 232 kolegiach jednomandatowych. Pozostałe 83 miejsca są rozdzielane wśród konkurujących list, przy wykorzystaniu formuły proporcjonalnej.
W wyborach do Senatu Republiki biorą udział wszyscy obywatele, którzy najpóźniej w dniu elekcji ukończyli 25 lat. Wyborcy po okazaniu świadectwa wyborczego i dokumentu, potwierdzającego tożsamość otrzymują po jednej karcie wyborczej. Na niej zaznaczają imię i nazwisko jednego kandydata. W ten sposób wyrażają swoje poparcie jednocześnie dla konkretnej osoby, jak i dla

reprezentowanej przez nią listy wyborczej.

W obwodowej komisji wyborczej, oprócz uprawnionych obywateli zamieszkałych w granicach obwodu , głosują także jej członkowie, żołnierze sił zbrojnych, funkcjonariusze policji, straży pożarnej oraz mężowie zaufania kandydatów – ze względu na wykonywane w danym miejscu funkcje.

Kampania wyborcza:
Zmiany zapisów ordynacji wyborczych do parlamentu i reguł rywalizacji wyborczej, jak i klimat nieufności wobec polityków, oskarżanych o korupcję czy nielegalne finansowanie partii politycznych wymagały także uchwalenia nowych przepisów dotyczących prowadzenia kampanii wyborczych i środków ich finansowania. Rozwój środków masowego przekazu, a zwłaszcza telewizji zmienił dotychczasowe formy prowadzenia kampanii wyborczych. We Włoszech nabiera to szczególnego

charakteru wobec istniejącego tam duopolu telewizji publicznej RAI oraz stacji prywatnych koncernu Mediaset, którego założycielem jest Silvio Berlusconi.

Podstawowe założenia dotyczące kampanii wyborczej są następujące:

• gwarancja równego traktowania i bezstronności wobec wszystkich podmiotów politycznych w dostępie do środków informacyjnych;

• „nadawcy radiowo-telewizyjni muszą zabezpieczyć wszystkim podmiotom politycznym w sposób słuszny i bezstronny, dostęp do informacji i komunikacji politycznej

• zagwarantowana jest równość warunków w prezentacji opinii oraz pozycji politycznych w trybunach wyborczych, debatach, w przedstawieniu programów politycznych przeciwstawnych ugrupowań

...