FINANSE MIĘDZYNARODOWE
dr Ilona Fałat - Kilijańska
Temat 1: ORGANIZACJA I FUNKCJONOWANIE RYNKU WALUTOWEGO
Definicja rynku walutowego:
„Całokształt transakcji wymiany walut wraz z instytucjami pomagającymi je przeprowadzać (głównie bankami komercyjnymi) oraz zespół reguł, według których zawierane są transakcje walutowe, a także ogół urządzeń i czynności prowadzących do zawierania transakcji.”
- Jest rynkiem typu over – the – counter (OTC market);
- To sieć rozrzuconych po całym świecie banków i innych instytucji finansowych, połączonych ze sobą sieciami teleinformatycznymi;
- To największy na świecie rynek, pod względem obrotów wyprzedza nawet handel bronią i narkotykami.
Zadania rynku walutowego:
1. przesuwanie siły nabywczej między różnymi krajami, w których działają odrębne systemy płatnicze (wymiana walut – tworzenie kursu wymiany walut);
2. zabezpieczenie pewnej części zagranicznego majątku finansowego przed zmniejszeniami, jakie mogą powstać w wyniku zmian kursu walutowego (ryzyko kursowe – umożliwia zarządzanie ryzykiem kursowym).
Niedoskonałości rynku walutowego:
- nadmierna spekulacja;
- manipulacje;
- brak ochrony konsumenta;
- możliwość osłabienia roli banku centralnego;
- możliwość załamania systemu bankowego i giełdowego na skutek silnego zaangażowania się instytucji kredytowych na rynku walutowym.
Główne centra rynku walutowego.
New York, Zurych, Tokio, Londyn, Chicago, Frankfurt, Singapur.
Główne waluty.
USD, EURO, JPY, GBP
Podmioty rynku walutowego:
1. Bank centralny – ustalanie kursów centralnych, średnich, stosowane do rozliczeń i rachunkowości;
2. Banki komercyjne – ich działalność na rynku dzieli się na :
- realizowanie zleceń klientów na kupno lub sprzedaż walut wymienialnych i oferowanie produktów bankowych, na które mają zezwolenie dewizowe;
- handel na własny rachunek i pokrywanie pozycji utworzonych ze zleceń klientów.
3. Instytucje – ich działalność na rynku dzieli się na:
- kupno i sprzedaż walut wymienialnych na skutek handlu zagranicznego lub innych zobowiązań;
- kupno i sprzedaż walut wymienialnych na zaciąganie pożyczek w walucie obcej;
- operacje zabezpieczające przed ryzykiem walutowym;
- operacje spekulacyjne;
- operacje powstałe w wyniku inwestycji na rynku pieniężnym lub kapitałowym;
- operacje powstałe w wyniku inwestycji bezpośrednich;
- przewalutowanie walut.
4. Brokerzy - pośredniczą w handlu walutami, otrzymują za to marżę. Nie są stroną w transakcjach, łączą tylko potencjalnych klientów. Nie mogą dokonywać transakcji na własny rachunek (zdarza się jednak łamanie regulaminu). Obsługują głównie banki. Nadają rynkowi płynność poprzez agresywne działanie.
5. Klienci prywatni – ich działalność polega na:
- kupnie i sprzedaży walut wymienialnych na zaciąganie pożyczek w walucie obcej lub innych zobowiązań;
- operacjach zabezpieczających przed ryzykiem kursowym;
- operacjach spekulacyjnych;
- operacjach powstałych w wyniku inwestycji na rynku kapitałowym;
Uczestnicy rynku walutowego wg motywów działania:
1. Spekulanci – uczestnicy rynku przyjmujący świadomie ryzyko, głównym ich motywem działania jest zysk. Dążą do wykorzystania wahań kursów (kupno taniej – sprzedaż drogo, sprzedaż drogo – kupno taniej). Kupno w przypadku oczekiwanego wzrostu (gra na zwyżkę), zaś sprzedaż w przypadku oczekiwanego spadku (gra na zniżkę). Pełnią istotną rolę z punktu widzenia płynności rynku -–są zazwyczaj stroną umowy dla hedgerów.
2. Zabezpieczający się (hedgers) – wykorzystują rynek walutowy dla zabezpieczenie kursu swojej obecnej lub przyszłej pozycji kasowej. Osiągają swój cel poprzez utworzenie pozycji przeciwnej do pozycji kasowej. W przypadku idealnym (perfect hedging) wynik finansowy transakcji terminowej wyrównuje zmiany wartości pozycji kasowej. Hedgers na rynku walutowym to przeważnie eksporterzy, importerzy, inwestorzy instytucjonalni i zarządzający portfelem instrumentów finansowych.
3. Arbitrażyści – dążą do wykorzystania różnic kursów walutowych na różnych rynkach. Mogą to osiągnąć poprzez jednoczesną sprzedaż instrumentu względnie przewartościowanego i kupno instrumentu względnie niedowartościowanego.
Rodzaje transakcji walutowych:
· Spot (natychmiastowe, kasowe);
· Terminowe: forward, futures, opcje walutowe, swapy.
Kurs walutowy to cena jednej waluty wyrażona drugą walutą. Inaczej mówiąc, to cena, po której kupowana (lub sprzedawana) jest dana waluta.
Kurs walutowy jest jednym z ważniejszych czynników rynkowych (obok stóp procentowych i podaży pieniądza) wywierających wpływ na sytuację całej gospodarki. Będąc ceną waluty, kurs walutowy pełni dwie funkcje: informacyjną i cenotwórczą. W pierwszym przypadku informuje o cenie walut obcych i jednocześnie o cenie waluty krajowej. Przykładowo kurs 3,20 PLN/USD oznacza, że 1 dolar amerykański wart jest 3,20 złotych lub 1 złoty to równowartość 0,3125 dolara amerykańskiego[1]. Informacja ta wykorzystywana jest przez wszystkie podmioty gospodarcze (szczególnie biorące udział w wymianie międzynarodowej). Kurs walutowy służy także do przeliczania cen krajowych na zagraniczne oraz zagranicznych na krajowe. Dzięki temu istnieje możliwość porównywania cen towarów i usług w skali międzynarodowej. Druga funkcja polega na przenoszeniu przez kursy walutowe, relacji cenowych z zagranicy na ceny krajowe. Kurs walutowy wpływa bowiem bezpośrednio na ceny towarów w handlu zagranicznym i pośrednio na ceny towarów przeznaczonych na rynek wewnętrzny.
Do najważniejszych czynników wpływających na poziom kursu walutowego zalicza się:
§ relację popytu i podaży na waluty na rynku walutowym;
§ saldo bilansu płatniczego;
§ różnice w stopach procentowych między krajami;
§ różnice w stopie inflacji w poszczególnych krajach;
§ poziom cen w kraju i za granicą;
§ stan koniunktury i działalności w kraju i za granicą;
§ przepływy kapitału;
§ politykę rządu,
§ politykę walutową i pieniężno – kredytową.
Oprócz wyżej wymienionych czynników na kursy walutowe mają także wpływ spekulacje i przewidywania co do kierunków zmian w koniunkturze. Spekulacje polegają na kupowaniu waluty krajowej, gdy istnieje szansa na wzrost jej kursu w przyszłości i droższą sprzedaż („gra na zwyżkę” kursu) lub sprzedaży waluty w momencie jej przewartościowania z nadzieją na tańsze odkupienie („gra na zniżkę” kursu). Transakcje takie mogą w znacznym stopniu wzmacniać daną walutę lub ją osłabiać. Zjawisko wzrostu kursu waluty krajowej z powodu działania mechanizmu rynkowego nazwane zostało aprecjacją. Obniżenie natomiast kursu walutowego na skutek działania rynku to deprecjacja.
Kurs waluty może być także ustalany przez władze walutowe (najczęściej przez bank centralny). W takim przypadku mamy do czynienia z dewaluacją lub rewaluacją. Dewaluacja polega na urzędowym obniżeniu kursu waluty krajowej wobec walut zagranicznych. Rewaluacja jest podwyższeniem kursu waluty krajowej w stosunku do walut obcych na skutek decyzji urzędowych. Przed dewaluacją (rewaluacją) występuje zwykle zjawisko deprecjacji lub deprecjacji waluty krajowej.
W literaturze stworzono wiele kryteriów klasyfikacji kursów walutowych. Z punktu widzenia swobody kształtowania i zmienności, kursy dzielimy na stałe i zmienne. Do kursów stałych zalicza się kursy stałe krótkookresowo (pełzające), kursy stałe o szerokiej tolerancji wahań wokół parytetu (lub kursu centralnego) oraz kursy sztywne. Do kursów zmiennych należą kursy wolnorynkowe i płynne. Kursy stałe ustalane są przez władze walutowe, które zobowiązane są do ich obrony. Kursy zmienne wyznaczane są przez mechanizmy rynkowe. Odmianą kursów zmiennych jest dewaluacja stopniowa (tzw. crowling peg), kurs waluty krajowej jest obniżany stale, bardzo powoli, w małych proporcjach.
Istnieje także pojęcie walutowego kursu równowagi. Ma on dwa wymiary:
1. kurs walutowy wyrównuje popyt i podaż na waluty na rynku walutowym[2];
2. kurs walutowy zapewniający równowagę bilansu płatniczego[3].
Na kurs równowagi istotny wpływ wywierają zmiany stóp procentowych (zmiany cen aktywów pieniężnych). Wzrost stopy procentowej w Polsce w stosunku do innych krajów spowoduje, że inwestorzy będą dążyli do inwestowania w aktywa denominowane w złotych. Przy braku interwencji doprowadzić by to mogło do aprecjacji złotego. Bardzo ważnym czynnikami oddziałującym na kurs równowagi waluty są również ryzyko polityczne i ryzyko ekonomiczne. Inwestorzy wybierają na alokację swojego kapitału waluty krajów stabilnych o mniejszym ryzyku. Waluta tych krajów jest wtedy częściej poszukiwana i jej kurs będzie relatywnie wysoki.
Rozróżnia się również kursy nominalne i realne. Powodem takiej klasyfikacji jest inflacja. Nominalne kursy są wynikiem różnic w poziomach inflacji, realne zaś uzyskuje się, po wyeliminowaniu inflacji.
W Polsce w latach 1990 – 1991 mieliśmy do czynienia z kursem bankowym quasi – stałym, który został uelastyczniony od IV kwartału 1991 r. Wprowadzono wtedy stopniową dewaluację złotego do dolara (9 zł dziennie przy kursie początkowym 9500 zł za USD). Po opanowaniu hiperinflacji formuła dewaluacji została zmieniona: zamiast dziennej kwotowej wprowadzono miesięczną procentową, w odniesieniu do koszyka 5 walut zagranicznych[4]. Tempo dewaluacji na początku wynosiło 1,8% miesięcznie, później obniżano do 1,6%, 1,4%,
1,2%, aż do 0,5% w 1998 r. Stosując taką metodę NBP wyznaczało codziennie kursy centralne, które były punktem odniesienia dla wyznaczania kursów na rynku walutowym oraz ich maksymalnego odchylenia od kursu parytetowego (centralnego). W listopadzie 1998 r., odchylenie mogło sięgnąć +- 12,5%. Ostatecznie w 1999 r. kurs złotego został uwolniony, a kursy NBP mają charakter referencyjny.
Waluta bazowa (pierwsza waluta w kwotowaniu);
Waluta kwotowana (druga waluta w kwotowaniu);
np. w kwotowaniu USD/PLN 2,5670 walutą bazową jest USD, a kwotowaną jest PLN.
Rodzaje kwotowań:
1. bezpośrednie – wyrażenie w danym kraju waluty obcej w jednostkach waluty krajowej, np. kwotowania USD/PLN, EURO/PLN, GBP/PLN na rynku polskim.
2. pośrednie – wyrażenie w danym kraju wartości waluty krajowej w jednostkach waluty obcej, np. kwotowania GBP/USD, GBP/EURO w Wielkiej Brytanii.
Pozycje walutowe:
1. Długa pozycja (long) – kupno danej waluty z nadzieją na wzrost jej kursu; suma wszystkich wpływów w danej walucie obcej przewyższa sumę wszystkich wypływów w tej walucie; nadwyżka aktywów nad pasywami w danej walucie obcej. Pozycją długą są: waluty obce na rachunku bankowym, składniki kapitału denominowane w walutach obcych, należności w walutach obcych.
2. Krótka pozycja (short) – sprzedaż danej waluty spodziewając się spadku jej kursu; suma wszystkich wpływów w danej walucie jest mniejsza niż suma wszystkich wypływów w tej walucie; nadwyżka pasywów nad aktywami. Pozycją krótką są: zobowiązania w walutach obcych (spłata kredytów, import, itd.).
3. Otwarta pozycja – różnica między sumą wszystkich wpływów a sumą wszystkich wypływów odnotowanych w danej walucie (pozycja krótka i długa).
4. Zamknięta pozycja – gdy nie ma ani pozycji krótkiej, ani długiej – brak pozycji, wyrównanie, square. Np. mając pozycję długą sprzedajemy taką samą kwotę, na którą była ona otwarta.
Temat 2: TRANSAKCJE SPOTOWE I TERMINOWE FORWARD
USD/PLN 3,9050 – 4,0101
SPREAD SPOT à 51 punktów (0,0051) – różnica między kursem sprzedaży a kursem kupna
GBP/USD 1,4673
OPERACJE KASOWE – operacja, która będzie rozliczona na drugi dzień roboczy po dniu jej zawarcia. Dzień rozliczenia nazywamy datą waluty spot.
Przykład 1:
Eksporter niemiecki dysponuje kwotą 20 mln GBP i jest zainteresowany ich zamianą na swoją walutę narodową. Daje bankowi zlecenie limitowane kupna EURO za 20 mln GBP, ale po cenie nie gorszej niż 1,5000 EURO/GBP. Czy zlecenie zostanie wykonane, jeśli kursy na rynku międzybankowym kształtują się następująco: USD/EURO 0,8050 – 0,9010, GBP/USD 1,6550 – 1,7500?
1 GBP = 1,6550 USD 1 USD = 0,9010 EURO
1 USD = 0,8050 EURO 1 GBP = 1,7500 USD
1 GBP = 1,6550 X 0,8050 EURO 1 GBP = 1,7500 X 0,9010 EURO
1,3322 – 1,5767 EURO/GBP
OPERACJE TERMINOWE FORWARD
· rozliczane w określonym dniu po dniu spot: po 3 dniach do 1 roku (zdarza się do 5 lat), najczęściej 1 miesiąc, 3 miesiące, 6 miesięcy;
· strony zobowiązują się do kupna / sprzedaży określonej ilości waluty obcej w konkretnym dniu lub w ustalonym okresie po uzgodnionym w dniu zawarcia transakcji kursie;
· nie mogą być anulowane; wycofanie poprzez zawarcie transakcji odwrotnej na ten sam termin, kwotę i z tym samym bankiem.
FUNKCJE: zabezpieczenie przed ryzykiem kursowym oraz spekulacja.
KURS SPOT A KURS TERMINOWY:
Założenia:
K – kapitał; np. w EURO
...
Rangunim