Powstanie Chmielnickiego – ugody i rozejmy
Przyczyny:
- ludność ukraińska była poddawana procesowi polonizacji i nie miała całkowitej swobody rozwijania własnej kultury i tradycji
- zaciągi ogłoszone na wojnę z Turcją przez króla Władysława IV, mimo że odwołane, spowodowały ferment wśród ludności kozackiej obwiniającej o to znienawidzoną szlachtę - panów polskich
- Bohdan Chmielnicki, były pisarz zaporoski, był nieprzeciętną osobowością i potrafił skupić pod swoimi rozkazami szerokie masy ludności kozackiej i ukraińskiej
Ugoda pod Zborowem: 1649
- ogłoszenie amnestii dla Kozaków;
- zwiększenie rejestru kozackiego do 40 tys.;
- przyznawanie godności i urzędów dla szlachty ruskiej;
- wydzielenie z województw kijowskiego, bracławskiego i czernihowskiego terenów pod kontrolą hetmana kozackiego – Chmielnickiego;
- prawosławie otrzymało w tych województwach szczególne uprawnienia, a kijowski metropolita prawosławny miał zasiąść w senacie polskim;
- król polski został zmuszony do zawarcia przymierza z chanem Islamem Gerejem, które stronę polską kosztowało 40 tys., talarów okupu i 200 tys., złotych corocznych podarków;
- do swoich dóbr miała powrócić szlachta polska, a ludność kozacka nie objęta rejestrem miała wrócić do odrabiania pańszczyzny.
Ugoda w Perejasławiu:
W styczniu 1654 do Perejasławia przybyła delegacja moskiewska Soboru Ziemskiego:
- rada kozacka uznała zwierzchnictwo cara rosyjskiego;
- przyznanie Kozakom prawo wyboru własnego hetmana;
- rejestr pozostawiono na poziomie 60 tys.;
- zapewniono Kozakom prawo do dóbr ziemskich.
Ugoda w Hadziaczu:
We wrześniu 1658 r. w Hadziaczu została podpisana nowa ugoda polsko-kozacka:
- utworzenie z województw kijowskiego, bracławskiego i czernihowskiego tzw. Księstwa Ruskiego rządzonego za zgodą króla polskiego przez własnego hetmana;
- powołanie ruskich urzędów, trybunału i akademii;
- dopuszczenie do senatu prawosławnych: metropolity kijowskiego i biskupów, zrównanie prawosławia z katolicyzmem;
- obdarowanie szlachectwem starszyzny kozackiej;
- zmniejszenie rejestru kozackiego do 30 tys.;
- powrót do swoich dóbr szlachty polskiej.
Rozejm w Andruszowie:
W 1667 roku został zawarty rozejm polsko-moskiewski w Andruszowie.
- Rzeczpospolita zrezygnowała na rzecz Rosji z ziemi smoleńskiej, czernihowskiej i siewierskiej i oddawała kilka twierdz: Wieliż, Siebież i Newel;
- Ukraina została podzielona między Rzeczpospolitą a Rosję - lewobrzeżna (lewy brzeg Dniepru) z Zaporożem i Kijowem przeszła do Moskwy, prawobrzeżna do Rzeczypospolitej;
- oba państwa deklarowały podjęcie wspólnych walk z Tatarami i Turcją.
Noane