Notatki Ewy Nalewajko
Studentki Wydziału Lekarsko-Dentystycznego
Uniwersytetu Medycznego w Łodzi
WYKŁADY Z MIKROBIOLOGII
Łódź 2003/2004
Wykład 1
MIKROBIOLOGIA – to część biologii zajmująca się organizmami żywymi, których nie
widać gołym okiem, czyli :
1. pierwotniakami
2. grzybami
3. bakteriami
4. wirusami
5. prionami
BAKTERIE to organizmy : * jednokomórkowe
* prokariotyczne
* mają wszystkie cechy organizmów wielokomórkowych
* mnożą się przez podział
* wszelkie mutacje, procesy koniugacji (przekazywanie
fragmentów materiału genetycznego między bakteriami)
powodują zmienność bakterii
BUDOWA
* ściana komórkowa – najbardziej zewnętrzna, sztywna, nadaje bakteriom kształt
i pełni role cytoszkieletu. Chroni przed działaniem środowiska
zewnętrznego. Na niej znajdują się antygeny.
* błona cytoplazmatyczna – znajduje się pod ścianą komórkową. Toczą się na niej
procesy życiowe. Pozbawiona błony cytoplazmatycznej
bakteria ginie.
* cytoplazma – znajduje się wewnątrz komórki bakteryjnej, nie zawiera
cytoszkieletu.
* materiał genetyczny – bakterie nie wykształciły sobie jądra. Chromosom jest
bardzo długi (może osiągać nawet 1 mm), jest to jedna
nić DNA ściśle zwinięta, przyczepiona do błony
cytoplazmatycznej w miejscu zwanym mezosomem.
Poza chromosomalne materiały genetyczne są to cząstki
replikujące się niezależnie od chromosomu. Są to plazmidy.
W plazmidach znajduje się materiał genetyczny kodujący
toksyny.
* rybosomy – biorą udział w produkcji białka.
* ziarnistości odżywcze – magazynowanie substancji odżywczych.
Na zewnątrz bakterii znajdują się pile lub fimbrie. Mogą być adhezyny, służące
do przyczepiania się (wiążą się z komórką po zakażeniu) oraz płciowe (proces
koniugacji).
ściana komórkowa
DODATKOWE STRUKTURY :
* rzęski, witki - służą do poruszania się w gradiencie stężeń różnych związków
(taksji). Wiele bakterii posiada rzęski różnie umieszczone,
które umożliwiają bakteriom poruszać się :
* jedna rzęska na jednym biegunie
* rzęski na dwóch biegunach
* rzęski dookoła kom. bakteryjnej
* otoczka – chroni bakterie przed fagocytozą (bakteria otacza się tą strukturą
chroniąc adhezyny i zapobiega wykryciu przez fagocyta, a także działaniu
antybiotyków.
* przetrwalniki – wytwarzane są przez bakterie (laseczki) o kształcie cylindrycznym.
Pałeczki przetrwalników nie wytwarzają. Przetrwalnik zawiera
materiał genetyczny, materiał zapasowy i osłonięty jest trzema
osłonami. Są oporne na wysychanie, na działanie substancji
chemicznych, na promieniowanie jonizujące. W środowisku korzystnym
z przetrwalnika powstaje komórka wegetatywna.
KSZTAŁT :
a) kulisty
- paciorkowce
- gronkowce
- czworaczki
b) cylindryczny
- laseczki
- pałeczki
c) poskręcany
- krętki (proste, spiralne)
WZAJEMNE POŁOŻENIE KOMÓREK WZGLĘDEM SIEBIE
a) komórki kuliste połączone mostkami
dwoinka dzielą się w tej samej płaszczyźnie
dalej dzieląc się pozostają razem
paciorkowiec
dzielą się w różnych płaszczyznach
czworaczki gronkowce
po kilku podziałach
b) komórki cylindryczne
łańcuszki - układ palisadowy
WIELKOŚĆ :
- ziarniaki od 0,5 – 3 µm
- krętki do kilkudziesięciu µm
- pałeczki do 10 µm
ŚCIANA KOMÓRKOWA (GRAM):
Gram (+) barwi się na fioletowo
jest to cecha stała
Gram (-) barwi się na czerwono
Krętki nie barwią się metodą Gramma !! Można je zobaczyć w ciemnym polu widzenia.
Jeśli damy kropelkę materiału, załamują promień i widzimy obraz.
SYSTEMATYKA BAKTERII :
1. gatunek (zespół osobników mających identyczne cechy fenotypowe, które
mogą wymieniać między sobą materiał genetyczny)
2. rodzaj
3. rodzina
4. rząd
5. królestwo
Nazwa jest dwuczłonowa : np. Streptococcus mutans
nazwa rodzajowa nazwa gatunkowa
Większość bakterii jest dla nas obojętna.
patogeny 1%
pula
bakterii
obojętne 99%
Każdy gatunek bakterii ma charakterystyczne miejsce występowania- rezerwuar zarazka
np. woda, gleba, rośliny, organizm człowieka.
Bakterie, które zasiedliły organizm człowieka i są nieszkodliwe to komensale. Stanowią
one tzw. fizjologiczną florę bakteryjną . Zamieszkują one z reguły błony śluzowe. Po
zastosowaniu terapii antybiotykowej ich miejsce zasiedlają grzyby.
ZAKAŻENIE :
* PIONOWE – patogen dostaje się do organizmu płodu od matki
* POZIOME - bezpośrednie lub pośrednie
POŚREDNIE
...
teresawawa