U. Eco: Poetyka dzieła otwartego
Ø tradycyjnie – dzieło muzyki klasycznej – zespolenie dźwięków zorganizowanych. Teraz – pozostawienie swobody wykonawcy; przeczytałam tekst, ale to zdanie do mnie nie dociera. Eco pisze o tym, że teraz są utwory muzyczne, gdzie autor daje wykonawcy dowolność w wykonywaniu jakiś sekwencji i tak właśnie powinno być – czyli wykonawca ma na przykład 5 klocków z muzyką i może je dowolnie wymieszać, tworząc indywidualne wykonanie, choć klocki mają przecież swojego autora.
Ø „dzieło otwarte” – określa stosunki między dziełem a interpretatorem. Autor tak komponuje dzieło, by odbiorca uzyskał wrażenie estetyczne zamierzone przez autora – w tym sensie dzieło jest zamknięte. Możliwość interpretacji – dzieło otwarte; e tam. Eco twierdzi, że w pewnym sensie każde dzieło jest otwarte, bo choć profesor może sobie zamierzyć, że będziemy traktować Pawia królowej jako coś świetnego bo cośtam cośtam, to jest zamierzenie może zrobić wielki fail. W zagmatwany sposób zostało to przedstawione w następnym myślniku.
Ø poetyka dzieła otwartego – ma inspirować interpretatora do własnych odbiorów, nieskrępowanych przez konieczność odczytu. Ale też każde dzieło sztuki wymaga od odbiorcy swobodnej i twórczej reakcji;
Ø w średniowieczu – alegoryzm – dzieła można rozumieć na 4 sposoby – dosłownie, alegorycznie, moralnie lub mistycznie. Wtedy dzieło jest w pewnym sensie otwarte – tu jest pewna liczba rozwiązań estetycznych, z góry określona; to dzieło nie ma nieskończonych możliwości interpretacji;
Ø barok – negacja jasnej i statycznej określoności klasycznej formy renesansu. Tu dzieło „otwarte” w nowoczesnym znaczeniu. Poszukiwanie ruchu i iluzjonizm wykluczają obserwację z uprzywilejowanego miejsca;
Ø [nowoczesny człowiek nie szuka w dziele sztuki jawnego i łatwego piękna, ale widzi w nim tajemnicę godną zgłębienia, s. 31];
Ø oświecenie / romantyzm – koncepcja poezji „czystej”. Utwór ma budzić wiele domniemań, mieć wiele znaczeń, może być podziwiany na różne sposoby;
Ø świadoma koncepcja dzieła otwartego pojawia się w symbolizmie w II połowie XIX wieku („Sztuka poetycka” Verlaine’a). Mallarme – nie wolno narzucać czytelnikowi jednoznacznej interpretacji tekstu;
Ø „Ulisses” Joyce’a – najlepszy przykład dzieła otwartego;
Ø „Finnegans Wake” – podstawę wieloznaczności tworzy kalambur – słowo pun, w którym łączą się różne rdzenie, dające różne źródła aluzji;
Ø poetyka teatralna Brechta – akcja dramatyczna = ekspozycja pewnych stanów napięcia, Brecht ukazuje widzowi fakty, nic nie sugeruje, nie przynosi rozwiązań;
Ø od baroku do symbolizmu – „otwarcie” dzieła oparte na teoretycznej, intelektualnej współpracy odbiorcy, który ma interpretować stworzone dzieło sztuki. W „Scambi” Pousseura – odbiorca współuczestniczy w tworzeniu dzieła;
Ø utwory nieukończone (w sferze dzieł otwartych) – „dzieła w ruchu” – w literaturze np. Mallarme „Księga” – tu nawet strony nie miały kolejności, utwór miał być szeregiem nieoprawionych oddzielnych zeszytów, ale nie został ukończony;
Ø sztuka nie poznaje świata, a go dopełnia. Formy przybierane przez sztukę odzwierciedlają sposób, w jaki nauka widzi rzeczywistość;
Ø dzieło otwarte – niesie w sobie echa tendencji nauki współczesnej. Dzieło – pole możliwości (pole – spojrzenie na stosunki między przyczyną i skutkiem, jako wzajemne oddziaływanie różnych sił, dynamizm struktury; możliwość – tendencja nauki do rezygnacji ze statycznego porządku i świadomość plastyczności zachowań;
Ø dzieło otwarte – pozbawione koniecznego i możliwego do przewidzenia zakończenia, wolność interpretatora – forma nieciągłości. Każde wykonanie nie wyczerpuje możliwości dzieła, każda realizacja nadaje dziełu kształt, każde odczytanie jest zadowalające, ale i niekompletne, bo nie daje symultanicznego obrazu wszystkich możliwych interpretacji. Nie osiągnie się syntezy elementów dzieła. W dziele autor przejmuje rolę Boga – czuwa nad organizacją dzieła;
Ø s. 51 / 52 dzieło w ruchu stwarza możliwość wielu indywidualnych interwencji, nie stanowi jednakże zachęty do interwencji bezkształtnych i chaotycznych;
Ø autor pozostawia odbiorcy dzieło do dokończenia, ale wie, że to zawsze będzie jego dzieło, bo proponuje możliwości ukierunkowane;
Ø słownik nie jest dziełem, chociaż jest otwarty;
Ø dzieło – produkt pracy twórczej jednej osoby;
Ø dzieła otwarte – 1) zapraszają odbiorcę do tworzenia dzieła z autorem, 2) niektóre mają zdolność rodzenia wewnętrznych relacji, które ma wybrać odbiorca, 3) każde dzieło sztuki jest otwarte na interpretacje. Tym zajmuje się współczesna estetyka;
Ø poetyka dzieła w ruchu ustala nowy rodzaj stosunków między artystą i odbiorcą, ustala nowy stosunek między kontemplacją i korzystaniem z dzieła sztuki; dzieło dzięki niej zdobywa nową pozycję w społeczeństwie.
1
Ruddi_pl