CZŁOWIEK JAKO JEDNOŚĆ BIOPSYCHOSPOŁECZNA. PARADYGMAT BIOMEDYCZNY A BIOPSYCHOSPOŁECZNY
MODEL BIOMEDYCZNY A MODEL BIOPSYCHOSPOŁECZNY
Model biomedyczny:
à Medycyna neopozytywistyczna
à Zdrowie jako kategoria uniwersalna, definiowana jako brak choroby
à Stresory są szkodliwe dążenie do sterylnego otoczenia
à Ignorowanie rzeczy z poza normy statystycznej
à Przedmiotowe podejście do zdrowia jednostki, o zdrowi wypowiadać się może jedynie lekarz
à Specjalizacja w podejściu do choroby
à Koncentracja na jednej specyficznej jednostce chorobowej
Model biopsychospołeczny:
à Koncepcje systemowe
à Zdrowie ujmowane dynamicznie, kontinuum: zdrowie – choroba
à Stresory są nieuniknione
à Koncentracja na utrzymaniu zdrowia, pomimo zagrożeń
à Podmiotowe podejście do człowieka i jego zdrowia, odpowiedzialność człowieka za własne zdrowie
à Szukanie uogólnionych czynników zaangażowanych w osiąganie bieguna zdrowia
à Koncentracja na zasobach pomagających w walce z patogenami
DEFINICJE ZDROWIA
Zdrowie jako stan: (1948r. WHO) pełny dobrostan fizyczny, psychiczny i społeczny
Jako dyspozycja: (Słońska, Misiunia) poddająca się zmianom zdolność człowieka zarówno do osiągania pełni własnych fizycznych, psychicznych i społecznych możliwości, jak i reagowanie na wyzwania środowiska
Jako proces: (Dolińska-Zygmunt) proces poszukiwania i utrzymywania równowagi w obliczu obciążeń, jakie wciąż otoczenia nakłada na organizm. Dynamiczny charakter zdrowia człowieka, zmienia się ono w odpowiedzi na zaistniałe wewnętrzne i zewnętrzne wymagania. Atrybutem zdrowia jest zdolność do osiągania integracji i względnego stanu równowagi, obejmującego fizyczne i psychiczne wymiary organizmu oraz współoddziaływanie ze środowiskiem przyrodniczym
Jako wartość: autoteliczna albo instrumentalna
KONTINUUM ZDROWIE – CHOROBA (Sheridan, Radmacher 1998)
Atrybutem zdrowia jest zdloność do osiągania integracji i względnego stanu równowagi, obejmującego fizyczne i psychiczne wymiary organizmu oraz jego współoddziaływanie ze środowiskiem fizycznym. Z pojęciem dynamicznej równowagi wiąże się ujmowanie zdrowia i choroby na tym samym kontinuum, gdzie jeden kraniec to śmierć a drugi to optymalne zdrowie. Integralną częścią psychologicznej konceptualizacji zdrowia jest pojęcie zdrowego pola życiowego (styl życia 53%, środowisko 21%, dziedziczenie 16% i opieka medyczna 10%).
PSYCHOLOGIA ZDROWIA JAKO DZIEDZINA BADAŃ I PRAKTYKI PSYCHOLOGICZNEJ
PODSTAWY TEORETYCZNE
Psychologia zdrowia uznana w 1979. Stosowanie wiedzy psychologicznej do zagadnień zdrowia, choroby i systemu opieki zdrowotnej.
à Matrazzo: psychologia zdrowia to całokształt specyficznego, oświatowego, naukowego i profesjonalnego wkładu psychologii jako dyscypliny do promocji zdrowia, zapobiegania i leczenia chorób, rozpoznawania etiologicznych i diagnostycznych korelatów zdrowia, choroby i zbliżonych dysfunkcji, a także do analizy i optymalizacji systemu opieki zdrowotnej i kształtowanie polityki zdrowotnej.
à Taylor: psychologia zdrowia jest działem psychologii zajmującym się poznaniem wpływu czynników psychologicznych na to, że ludzie pozostają zdrowi, określeniem ich znaczenia w powstawaniu chorób oraz ich roli w kształtowaniu zachowania ludzi, kiedy zachorują
PSYCHOLOGIA ZDROWIA JAKO DZIEDZINA BADAŃ
à Medycyna behawioralna
à Zdrowie behawioralne
Bardziej szczegółowo:
à Modele teoretyczne przydatne w rozważaniach nad zdrowiem i chorobą
à Problematyka związana z podejmowaniem zachowań pro- i antyzdrowotnych
à Obszar zagadnień dotyczących relacji lekarz – pacjent, stosowania zaleceń lekarskich, stresowych procedur medycznych, leczenia szpitalnego
à Dolegliwości towarzyszące chorobom (ból)
à psychologiczne zagadnienia dotyczące funkcjonowania człowieka przewlekle chorego
à Psychologiczne aspekty chorób zagrażających życiu i chorób terminalnych
PSYCHOLOGIA ZDROWIA JAKO DZIEDZINA ZASTOSOWAŃ PRAKTYCZNYCH
à Zadania wykonywane na terenie medycyny i koncentrujące się na osobach chorych
à Działania skierowane do osób zdrowych
PROMOCJA ZDROWIA A PREWENCJA ZABURZEŃ
Promocja zdrowia: proces umożliwiający ludziom zwiększenie kontroli nad własnym zdrowiem w sensie jego poprawy i utrzymywania. Zdrowie nie jest tu celem ale jest traktowane jako środek konieczny do realizacji aspiracji, zaspokajania potrzeb oraz przeobrażania i kontroli środowiska. Jest adresowana do wszystkich ludzi, mobilizując ich do aktywnego uczestnictwa w działaniach podejmowanych na rzecz zdrowia
Działania prewencyjne: zapobieganie występowania określonych jednostek chorobowych, skierowane do osób u których występuje już choroba bądź do grup osób wysokiego ryzyka:
à prewencja pierwotna: zapobieganie powstawania chorób poprzez eliminację czynników ryzyka
à prewencja wtórna: zapobieganiu rozwoju choroby poprzez wczesne wykrycie jej objawów i ich zdiagnozowanie a następnie szybkie leczenie
à prewencja trzeciego stopnia: przeciwdziałaniu nawrotom choroby, minimalizacji powikłań i niepełnosprawności
pips