Vademecum tłumacza wskazówki redakcyjne dla tłumaczy- UE.pdf

VADEMECUM TŁUMACZA

Wskazówki redakcyjne dla tłumaczy

wersja 7 (styczeń 2011 r.)

Departament Języka Polskiego

Dyrekcja Generalna ds. Tłumaczeń Pisemnych

Komisja Europejska

Luksemburg 2007-2011

SPIS TREŚCI

VADEMECUM TŁUMACZA ------------------------------------------------------------------------- 1

SPIS TREŚCI --------------------------------------------------------------------------------------------- 2

WSTĘP ---------------------------------------------------------------------------------------------------- 5

1. JĘZYK POLSKI W PRACY TŁUMACZA ---------------------------------------------------- 6

1.1. ZASADY ORTOGRAFII ------------------------------------------------------------------- 6

1.1.1. Wielkie i małe litery ------------------------------------------------------------------- 6

1.1.1.1. Traktaty, porozumienia, konwencje, karty, protokoły, umowy ------------ 6

1.1.1.2. Akty prawne UE ------------------------------------------------------------------ 8

1.1.1.3. Krajowe akty prawne ------------------------------------------------------------ 9

1.1.1.4. Konstytucja---------------------------------------------------------------------- - 10

1.1.1.5. Części aktów prawnych ------------------------------------------------------- - 10

1.1.1.6. Plany, programy, pakty, działania-------------------------------------------- - 10

1.1.1.7. Taryfy, nomenklatury itp. ----------------------------------------------------- - 11

1.1.1.8. Cele, instrumenty, fundusze--------------------------------------------------- - 11

1.1.1.9. Strategie, unie------------------------------------------------------------------- - 11

1.1.1.10. Konferencje --------------------------------------------------------------------- - 12

1.1.1.11. Forum ---------------------------------------------------------------------------- - 12

1.1.1.12. Wspólnoty, instytucje, organy, komitety, urzędy, władze ---------------- - 13

1.1.1.13. Rok, dzień----------------------------------------------------------------------- - 14

1.1.1.14. Komunikaty, sprawozdania, białe i zielone księgi, dokumenty robocze - 14

1.1.1.15. Nazwy publikatorów ----------------------------------------------------------- - 15

1.1.1.16. Przykłady użycia małych liter ------------------------------------------------ - 15

1.1.1.17. Polityka -------------------------------------------------------------------------- - 16

1.1.1.18. Obszary, przestrzenie ---------------------------------------------------------- - 16

1.1.2. Inne reguły ortograficzne------------------------------------------------------------ - 16

1.1.2.1. Odmiana nazwisk obcych ----------------------------------------------------- - 16

1.1.2.2. Odmiana nazw zakończonych na X (typu Eurlex, N-Lex)---------------- - 17

1.1.2.3. Transkrypcja nazwisk i nazw bułgarskich ---------------------------------- - 17

1.1.3. Wyrażenia w języku obcym w polskim tekście ---------------------------------- - 19

1.2. ZASADY INTERPUNKCJI -------------------------------------------------------------- - 20

1.2.1. Uwagi ogólne ------------------------------------------------------------------------- - 20

1.2.2. Użycie przecinka – wybrane zasady szczegółowe ------------------------------- - 20

1.2.2.1. Nie stawiamy przecinka ------------------------------------------------------- - 20

1.2.2.2. Stawiamy przecinek------------------------------------------------------------ - 24

1.2.2.3. Stawiamy lub nie --------------------------------------------------------------- - 28

1.2.3. Inne znaki interpunkcyjne ----------------------------------------------------------- - 30

1.2.3.1. Kropka --------------------------------------------------------------------------- - 30

1.2.3.2. Dwukropek ---------------------------------------------------------------------- - 31

1.2.3.3. Średnik--------------------------------------------------------------------------- - 31

1.2.3.4. Cudzysłów----------------------------------------------------------------------- - 31

1.2.3.5. Myślnik, półpauza, łącznik---------------------------------------------------- - 32

1.2.3.6. Wielokropek -------------------------------------------------------------------- - 34

1.2.3.7. Ukośnik prawy------------------------------------------------------------------ - 34

1.2.3.8. Znak zapytania------------------------------------------------------------------ - 34

1.2.3.9. Podział wyrazów w tabeli ----------------------------------------------------- - 34

1.3. PORADY STYLISTYCZNE ------------------------------------------------------------- - 35

1.3.1. Wstęp ---------------------------------------------------------------------------------- - 35

1.3.2. Kolejność podawania znanych i nowych informacji----------------------------- - 35

1.3.3. Sformułowania idiomatyczne i przenośne ---------------------------------------- - 35

1.3.4. Strona bierna -------------------------------------------------------------------------- - 36

1.3.5. Liczba pojedyncza i mnoga --------------------------------------------------------- - 37

1.3.6. Zgodność przypadku w związkach rządu ----------------------------------------- - 38

1.3.7. Logika spójników -------------------------------------------------------------------- - 39

1.3.7.1. and/or a różnica między lub i albo ------------------------------------------- - 39

1.3.7.2. lub i ani w wyrażeniach z przeczeniem ------------------------------------- - 39

1.3.8. Przyimek for wyrażający cel-------------------------------------------------------- - 40

1.3.9. Spójnik however na początku zdania ---------------------------------------------- - 40

1.3.10. Następstwo czasów------------------------------------------------------------------- - 41

1.3.11. Wykonawca czynności -------------------------------------------------------------- - 41

1.3.12. Posiedzenia Rady Europejskiej ----------------------------------------------------- - 42

1.3.13. dwa lub więcej ------------------------------------------------------------------------ - 42

1.3.14. may not -------------------------------------------------------------------------------- - 42

1.3.15. Inne problematyczne słowa i wyrażenia------------------------------------------- - 43

1.3.15.1. strengthen ----------------------------------------------------------------------- - 43

1.3.15.2. ensure that ----------------------------------------------------------------------- - 44

1.3.15.3. relevant -------------------------------------------------------------------------- - 44

1.3.15.4. na rzecz, w zakresie, w celu --------------------------------------------------- - 45

1.4. INNE ZASADY ---------------------------------------------------------------------------- - 47

1.4.1. Skróty i skrótowce ------------------------------------------------------------------- - 47

1.4.1.1. Skrótowce angielskie czy polskie? ------------------------------------------- - 47

1.4.1.2. Skróty i skrótowce - użycie i gramatyka ------------------------------------ - 47

1.4.1.3. Skrótowce instytucji i organów wspólnotowych --------------------------- - 48

1.4.1.4. Odpowiednik angielskiego skrótu „see” ------------------------------------ - 48

1.4.2. Liczby i daty -------------------------------------------------------------------------- - 48

1.4.2.1. Pisownia liczb------------------------------------------------------------------- - 48

1.4.2.2. Pisownia dat--------------------------------------------------------------------- - 48

1.4.2.3. Zapis walut ---------------------------------------------------------------------- - 49

1.4.3. Symbole ------------------------------------------------------------------------------- - 49

1.4.4. Adresy i listy -------------------------------------------------------------------------- - 50

1.4.4.1. Tłumaczenie adresów ---------------------------------------------------------- - 50

1.4.4.2. Adres przedstawiciela RP ----------------------------------------------------- - 50

1.4.4.3. Adresy elektroniczne----------------------------------------------------------- - 50

1.4.4.4. Listy ------------------------------------------------------------------------------ - 51

1.4.4.5. Numery telefonów-------------------------------------------------------------- - 51

1.4.5. Nazwy geograficzne ----------------------------------------------------------------- - 51

1.4.5.1. Nazwy państw ------------------------------------------------------------------ - 51

1.4.5.2. Kolejność alfabetyczna wymieniania krajów ------------------------------- - 52

1.4.5.3. Nazwy miejscowości i ich spolszczanie------------------------------------- - 53

1.4.5.4. Nazwy miejscowości pojawiające się w tekście oryginalnym w języku

innym niż miejscowy ------------------------------------------------------------------------- - 53

1.4.5.5. Nazwy kategorii jednostek terytorialnych----------------------------------- - 54

1.4.5.6. Nazwy własne jednostek terytorialnych ------------------------------------- - 54

1.4.5.7. Klasyfikacja NUTS a nazwy własne jednostek terytorialnych ----------- - 54

1.4.6. Użycie kursywy ---------------------------------------------------------------------- - 55

1.4.7. Czego nie należy tłumaczyć? ------------------------------------------------------- - 55

2. SPECYFIKA TŁUMACZENIA AKTÓW PRAWNYCH UE ----------------------------- - 56

2.1. STRUKTURA AKTU PRAWNEGO --------------------------------------------------- - 56

2.1.1.

Rodzaje aktów prawnych i ich podział-------------------------------------------- - 56

2.1.1.1. Rodzaje aktów prawnych------------------------------------------------------ - 56

2.1.1.2. Numeracja aktów prawnych -------------------------------------------------- - 56

2.1.1.3. Oznaczenia dokumentów------------------------------------------------------ - 57

2.1.1.4. Struktura aktu prawnego ------------------------------------------------------ - 58

2.1.1.5. Komitologia i procedura regulacyjna połączona z kontrolą -------------- - 67

2.1.2. Zmiany aktów prawnych ------------------------------------------------------------ - 68

2.1.2.1. Zmiana, zastąpienie, dodanie, skreślenie, uchylenie, zmiana numeracji - 68

2.1.2.2. Sprostowania i odesłania do sprostowanych aktów------------------------ - 72

2.1.2.3. Przekształcenie, ujednolicenie, konsolidacja ------------------------------- - 72

2.1.2.4. Amended proposal ------------------------------------------------------------- - 73

2.1.2.5. Tytuły aktów zmieniających -------------------------------------------------- - 73

2.1.2.6. Zmiany niemające wpływu na polski tekst---------------------------------- - 74

2.1.3. Odesłania w tekście ------------------------------------------------------------------ - 75

2.1.3.1. Odesłanie a odniesienie-------------------------------------------------------- - 75

2.1.3.2. Odesłania wewnętrzne i zewnętrzne ----------------------------------------- - 75

2.1.3.3. Odesłania do Dziennika Urzędowego --------------------------------------- - 75

2.1.3.4. Odesłania do części aktów prawnych---------------------------------------- - 76

2.1.3.5. „ Zwany dalej ”------------------------------------------------------------------- - 78

2.1.3.6. Definicje w aktach prawnych ------------------------------------------------- - 79

2.1.3.7. Spójność formalna i materialna----------------------------------------------- - 79

2.2. ZAGADNIENIA LEKSYKALNO-PRAWNE ----------------------------------------- - 81

2.2.1. Repeal vs. Delete --------------------------------------------------------------------- - 81

2.2.2. Legislation----------------------------------------------------------------------------- - 81

2.2.3. Enter into force vs. application vs. take effect------------------------------------ - 81

2.2.4. Transpose vs. implement ------------------------------------------------------------ - 82

2.2.5. Established in vs. nationality ------------------------------------------------------- - 83

2.2.6. na mocy rozporządzenia, rozporządzeniem, w drodze rozporządzenia, zgodnie

z rozporządzeniem itp.--------------------------------------------------------------------------- - 84

2.2.7. Przepisy vs. postanowienia---------------------------------------------------------- - 85

2.2.8. Umowa o coś czy o czymś---------------------------------------------------------- - 85

2.2.9. Without prejudice -------------------------------------------------------------------- - 86

2.2.10. If appropriate-------------------------------------------------------------------------- - 86

2.2.11. Delegation, (permanent) representation, mission -------------------------------- - 86

2.2.12. Export & import ---------------------------------------------------------------------- - 87

2.2.13. Legislative----------------------------------------------------------------------------- - 87

2.2.14. Shall ------------------------------------------------------------------------------------ - 87

3. MATERIAŁY I POMOCE --------------------------------------------------------------------- - 89

3.1. GDZIE ZNALEŹĆ AKTY PRAWNE I INNE DOKUMENTY? ------------------- - 89

3.1.1. Eurlex ---------------------------------------------------------------------------------- - 89

3.1.1.1. Podstawowe informacje ------------------------------------------------------- - 89

3.1.1.2. Wybrane dokumenty ----------------------------------------------------------- - 90

3.1.1.3. Formex--------------------------------------------------------------------------- - 90

3.1.2. Bazy dokumentacyjne poszczególnych instytucji-------------------------------- - 91

3.1.3. Jednostki organizacyjne w poszczególnych instytucjach ----------------------- - 91

3.2. GDZIE ZNALEŹĆ POTRZEBNĄ TERMINOLOGIĘ?------------------------------ - 92

WSTĘP

Celem niniejszego opracowania jest zebranie w formie przewodnika szeregu istotnych zasad,

wskazówek i zaleceń dla tłumaczy przygotowujących tłumaczenia na język polski w Komisji

Europejskiej.

Niniejszy informator jest wynikiem naszego kilkuletniego dorobku, zdobytych doświadczeń,

wewnętrznych ustaleń oraz konsultacji z ekspertami w dziedzinie poprawnej polszczyzny,

prawa krajowego i wspólnotowego.

Adresatami vademecum są przede wszystkim tłumacze etatowi Komisji Europejskiej i

zewnętrzni dostawcy tłumaczeń. Informator może być także przydatnym źródłem informacji

dla osób przygotowujących w języku polskim opracowania, dokumenty i inne teksty

dotyczące problematyki prawa wspólnotowego, jak też osób odpowiedzialnych za ostateczny

kształt tekstu.

Vademecum zostało przygotowane na podstawie wielu dostępnych źródeł, w tym materiałów

sporządzonych przez inne komórki w obrębie Komisji (OPOCE, Służba Prawna) i poza nią

(UKIE). Zawiera również wybrane materiały uzyskane podczas szkoleń przeprowadzonych

przez Radę Języka Polskiego oraz przyjęte wewnętrznie ustalenia.

Większość zasad opisanych w niniejszym vademecum dotyczy aktów prawnych i innych

dokumentów publikowanych w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej (m.in. wniosków

legislacyjnych, rozporządzeń, dyrektyw, decyzji, sprawozdań i komunikatów, jak również ich

części i załączników). Stosowanie opisanych zasad, a zwłaszcza językowych i

terminologicznych, zalecane jest również w innego rodzaju tekstach, z uwzględnieniem

specyfiki poszczególnych form (listy urzędowe, strony internetowe, komunikaty prasowe).

Mamy nadzieję, że vademecum okaże się skutecznym narzędziem zapewnienia spójności,

poprawności językowej i terminologicznej, podnosząc tym samym jakość tekstów w języku

polskim sporządzonych w Komisji. Nie bez znaczenia jest przy tym aspekt praktyczny

niniejszego opracowania, tj. korzyści, jakie płyną z uporządkowania w przejrzystą całość

ogółu informacji, które powinien znać każdy tłumacz przekładający na język polski

dokumenty unijne.

Zebrane wiadomości podzielone zostały na działy tematyczne zebrane w trzech zasadniczych

rozdziałach traktujących o wybranych aspektach językowych, kwestiach wynikających ze

szczególnej natury wspólnotowych aktów prawnych i w końcu – najważniejszych

informacjach na temat dostępnych baz danych.

Vademecum ma uprościć dostęp do instrukcji i ustaleń dzięki zgromadzeniu ich w jednym

miejscu. Zmiany i uzupełnienia na tym etapie są jednak nieuniknione, dlatego też vademecum

będzie co jakiś czas aktualizowane.

Zespół redakcyjny życzy wszystkim odbiorcom miłej lektury.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: