2
Spis treści
1. Dyrektor szkoły w roli pracodawcy.
1.1 Wizerunek dyrektora.
1.2 Podstawy prawne.
2. Dyrektor jako pedagog.
2.1 Przewodniczący rady pedagogicznej
2.2 Nadzór pedagogiczny.
3. Bycie menadżerem, czyli sekret kierowania ludźmi.
Po wprowadzeniu nowelizacji karty nauczyciela, a także ustawy o zmianie systemu oświaty zadania dyrektora szkoły zostały w znacznym stopniu rozszerzone. Najważniejszym zadaniem każdego dyrektora szkoły jest właściwe zorganizowanie pracy w szkole. Musi on odpowiednio przydzielić obowiązki nauczycielom, zorganizować pracę pozostałych pracowników szkoły, a następnie stale nadzorować funkcjonowanie placówki. Wiele działań dyrektora i jego zastępcy wymaga dostępu do wiarygodnych informacji o szkole. Bez nich nie jest możliwe ani poprawne sporządzanie raportów dla jednostek nadrzędnych, ani właściwe diagnozowanie pracy placówki. W porównaniu z czasami centralizmu demokratycznego, kiedy dyrektor był zobowiązany wykonywać tylko z góry założone plany, obecne przepisy wniosły większą swobodę w organizowaniu i administrowaniu placówki oświatowej jak i zarządzaniu jej środkami finansowymi. Próbując określić model dyrektora placówki edukacyjnej, musimy określić cele przedmiotu badań ponadto odpowiedzieć na pytania, kim jest dyrektor polskiej szkoły, jaką odgrywa rolę w systemie nauczania i zarządzania szkołą. W tym celu zostanie przedstawiona sylwetka dyrektora polskiej szkoły w oparciu o dane demograficzne, co pozwoli przeprowadzić analizę dyrektora jako pracodawcy, pedagoga i menadżera.
I. Model dyrektora placówki edukacyjnej
1. Dyrektor szkoły w roli pracodawcy
1.1 Sylwetka dyrektora polskiej szkoły
„Sylwetka dyrektora polskiej szkoły” to raport z badania przeprowadzonego przez Agencję Badań Marketingowych i Społecznych ARC z Warszawy na zlecenie wrocławskiej firmy informatycznej VULCAN Badaniem objęto 399 dyrektorów wszystkich typów szkół, w tym także szkół niepublicznych, z 27 województw i 164 miejscowości. Badanie odbyło się w dwóch etapach, w lipcu i grudniu 1997 roku.
Nieco częściej jest to kobieta.
Ponad połowa badanych dyrektorów (55,1%) to kobiety. Jednak kobiety stanowią zdecydowaną większość tylko w szkołach podstawowych (64,4%), w szkołach ponadpodstawowych częściej dyrektorami są mężczyźni.
Jest to osoba w średnim wieku, posiadająca spore doświadczenie zawodowe.
Dyrektorami przeważnie są to osoby w wieku 45-54 lata. Ponad 2/3 badanych osób pracuje ponad 6 lat na obecnym stanowisku dyrektora, spora część tych osób sprawuje swą funkcję już ponad 10 lat.
Ma za sobą doświadczenie zawodowe tylko w jednej lub dwu placówkach.
Typową zatem ścieżką zawodową dyrektora wydaje się być długoletnia praca w jednej lub najwyżej dwu szkołach.
Z zawodu jest nauczycielem.
Tylko, co dziesiąty dyrektor zadeklarował inny zawód niż nauczyciel. Wśród specjalizacji dyrektorów dominują matematyka, filologia polska i historia.
1.2 Powoływanie dyrektora - podstawy prawne
Ustawa o systemie oświaty z 7 września 1991r. w art. 36a ust. 3 stanowi, że dyrektora szkoły lub placówki wyłania się w drodze konkursu. Wprawdzie dopuszcza się możliwość powierzenia tego stanowiska w innej formie, ale są to wypadki określone ustawowo. Procedury konkursowej nie stosuje się jedynie w przypadku szkół "prowadzonych przez osoby fizyczne lub osoby prawne nie będące jednostkami samorządu terytorialnego" (art. 36a ust. 3a).[1]
W świetle obowiązujących dziś przepisów oświatowych dyrektorem szkoły może też być osoba bez uprawnień pedagogicznych, jeśli tylko w szkole przewidziane jest stanowisko wicedyrektora; ten musi posiadać pełne kwalifikacje nauczycielskie.
Kandydat na stanowisko dyrektora przed formalnym powołaniem musi być zaopiniowany przez organ sprawujący nadzór pedagogiczny w terminie 14 dni od jego przedstawienia przez zarząd gminy czy powiatu. W przypadku zgłoszenia uzasadnionych zastrzeżeń proponowany nauczyciel nie może być powołany.
Na podstawie art. 36 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 1996 r. Nr 67, poz. 329 i Nr 106, poz. 496, z 1997 r. Nr 28, poz. 153 i Nr 141, poz. 943 z 1998 r. Nr 117, poz. 759 i Nr 162, poz. 1126 oraz z 2000 r. Nr 12, poz. 136 i Nr 19, poz. 239 i Nr 48 poz.550) zarządza się, co następuje:
§ 1.
W rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 15 lutego 1999 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać osoby zajmujące stanowiska dyrektorów oraz inne stanowiska kierownicze w przedszkolach oraz w poszczególnych typach szkół i placówek (Dz. U. Nr 14, poz. 126) wprowadza się następujące zmiany:
1) w § 1 pkt 2 otrzymuje brzmienie:
"2) posiada ukończone studia podyplomowe z zakresu zarządzania lub kurs z zakresu zarządzania oświatą, jeżeli kurs nadaje kwalifikacje w sposób określony w przepisach w sprawie placówek doskonalenia nauczycieli,";
2) § 2 otrzymuje brzmienie:
"§ 2. 1. Stanowisko dyrektora przedszkola i szkoły podstawowej, z wyjątkiem przedszkoli specjalnych, szkół podstawowych specjalnych i szkół artystycznych, oraz stanowisko dyrektora domu wczasów dziecięcych może być powierzone również nauczycielowi, który posiada wyższe wykształcenie zawodowe z przygotowaniem pedagogicznym lub ukończone kolegium nauczycielskie albo nauczycielskie kolegium języków obcych oraz kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska nauczyciela w tym przedszkolu lub szkole (placówce) i spełnia warunki określone w § 1 pkt 2-5.
2. Stanowisko dyrektora gimnazjum, z wyjątkiem gimnazjum specjalnego, oraz stanowisko dyrektora szkoły zasadniczej może być powierzone również nauczycielowi, który posiada wyższe wykształcenie zawodowe z przygotowaniem pedagogicznym oraz kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska nauczyciela w tej szkole i spełnia warunki określone w § 1 pkt 2 -5.";
3) skreśla się § 4 i 5,
4) § 8 otrzymuje brzmienie:
"§ 8. W szkołach wszystkich typów oraz w zespołach szkół, w których zostało utworzone stanowisko wicedyrektora lub inne stanowiska kierownicze do spraw pedagogicznych, stanowisko dyrektora szkoły (zespołu szkół) można powierzyć osobie nie posiadającej kwalifikacji pedagogicznych, jeżeli osoba ta spełnia następujące warunki:
1) posiada wyższe wykształcenie magisterskie,2) posiada co najmniej pięcioletni staż pracy zawodowej,3) spełnia warunki określone w § 1 pkt 2 i 5.",
5) skreśla się § 10 i 11,
6) w § 12 wyrazy "w § 1 - 11" zastępuje się wyrazami "w § 1 - 9",
7) § 13 otrzymuje brzmienie:
"§ 13. Stanowiska dyrektorów przedszkoli, szkół (placówek) i zespołów szkół (placówek) lub inne stanowiska kierownicze w przedszkolach, szkołach i placówkach mogą być powierzone nauczycielom zatrudnionym na stanowiskach wymagających kwalifikacji pedagogicznych w urzędach organów administracji rządowej, kuratoriach oświaty, specjalistycznej jednostce nadzoru pedagogicznego, Centralnej Komisji Egzaminacyjnej, okręgowych komisjach egzaminacyjnych oraz nauczycielom urlopowanym lub zwolnionym z obowiązku świadczenia pracy na podstawie przepisów ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U. Nr 55, poz. 234, z 1994 r. Nr 43, poz. 163, z 1996 r. Nr 1, poz. 2, Nr 24, poz. 110, Nr 61, poz. 283, Nr 75, poz. 355 i Nr 152, poz. 723, z 1997 r. Nr 82, poz. 518, Nr 88, poz. 554 i Nr 96, poz. 589 i Nr 121 poz.769), spełniającym wymogi określone w rozporządzeniu, z wyjątkiem wymogu posiadania co najmniej dobrej oceny pracy."
§ 2.
Warunek określony w § 1 pkt 1 spełniają również osoby, które do dnia wejścia w życie niniejszego rozporządzenia - po dniu 1 stycznia 1992 r. - ukończyły kurs doskonalący, prowadzony przez szkołę wyższą, zakład kształcenia nauczycieli, placówkę doskonalenia nauczycieli, instytucję, stowarzyszenie, inną osobę prawną lub fizyczną, z zakresu zarządzania oświatą w wymiarze zajęć co najmniej 120 godzin albo rozpoczęły taki kurs przed dniem wejścia w życie rozporządzenia i ukończyły go po dniu wejścia w życie rozporządzenia.
§ 3.
0. Nauczyciele, którym powierzono stanowiska dyrektorów gimnazjów przed dniem wejścia w życie niniejszego rozporządzenia, a którzy nie posiadają kwalifikacji wymaganych do zajmowania stanowiska nauczyciela w gimnazjum, mogą zajmować te stanowiska do końca okresu, na który je powierzono, jednak nie dłużej niż do dnia 31 sierpnia 2002 r.
1. Nauczyciele, którym powierzono stanowiska dyrektorów przedszkoli i szkół podstawowych przed dniem wejścia w życie niniejszego rozporządzenia, posiadający ukończone studium nauczycielskie, mogą zajmować te stanowiska do końca okresu, na który je powierzono, jednak nie dłużej niż do dnia 31 sierpnia 2003 r.
§ 4.
Rozporządzenie wchodzi w życie po upływie 7 dni od dnia ogłoszenia
Znowelizowany kodeks pracy w art. 3 określa, że "pracodawcą jest jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osoba fizyczna, jeśli zatrudniają one pracowników". W art. 31 kodeks pracy reguluje, że "za pracodawcę, będącego jednostką organizacyjną, czynności w sprawach z zakresu prawa pracy dokonuje osoba lub organ zarządzający tą jednostką albo inna wyznaczona do tego osoba".
Definicja pracodawcy jest, więc nierozerwalnie związana z czynnościami w sprawach z zakresu prawa pracy, a tym bardziej związanych z zatrudnianiem pracowników. Obowiązki te w szkole czy instytucji oświatowej wykonuje jej przełożony i zgodnie z ustawami oświatowymi jest organem szkoły (placówki) ustanowionym, między innymi, do wykonywania tych czynności. Ustawa o systemie oświaty z 7 września 1991 r. w art. 39 wyraźnie mówi:
"Dyrektor jest kierownikiem zakładu pracy dla zatrudnionych w szkole lub placówce nauczycieli i pracowników nie będących nauczycielami. Dyrektor w szczególności decyduje w sprawach:
1. zatrudniania i zwalniania nauczycieli oraz innych pracowników szkoły lub placówki,
2. przyznawania nagród oraz wymierzania kar porządkowych nauczycielom i innym pracownikom szkoły lub placówki,
3. występowania z wnioskami, po zasięgnięciu opinii rady pedagogicznej i rady szkoły lub placówki, w sprawach odznaczeń, nagród i innych wyróżnień dla nauczycieli oraz pozostałych pracowników szkoły lub placówki".
Znowelizowana 6.08.1996 r. Karta nauczyciela utrzymała w mocy zapis art. 7 w brzmieniu: "Szkołą kieruje dyrektor, który jest jej przedstawicielem na zewnątrz, przełożonym służbowym wszystkich pracowników szkoły, przewodniczącym rady pedagogicznej". Pojęcia "kierowanie szkolą i reprezentowanie jej na zewnątrz" oraz "przełożony służbowy wszystkich pracowników" są równoznaczne z pojęciem "pracodawca".
Wchodząc w rolę pracodawcy dyrektor przyjmuje na siebie obowiązki wynikające zarówno z realizacji ustaw oświatowych, jak i przepisów prawa pracy. Zgodnie z art.7
punkt 2. karty nauczyciela, dyrektor szkoły odpowiedzialny jest w szczególności za:
1. dydaktyczny i wychowawczy poziom szkoły,
2. realizację zadań zgodnie z uchwałami rady pedagogicznej i rady szkoły, podjętymi w ramach ich kompetencji stanowiących oraz zarządzeniami organów nadzorujących szkołę,
3. tworzenie warunków do rozwijania samorządnej i samodzielnej pracy uczniów i wychowanków,
...
koni86