Poz.2 „Wychodzenie poza dostarczane informacje” Brunner
Charles Spearman- scharakteryzował podstawowe procesy poznawcze, które można uważać za przejaw inteligencji.
Triada zasad neogenetycznych:
1. Organizmy są zdolne do zrozumienia świata, w którym żyją
2. „Uczenie się relacji”- myślowe przedstawienie sobie dwóch lub więcej przedmiotów natychmiast wywołuje poczucie relacji
3. „Uczenie się korelatów”- wobec jakiegos przedmiotu i jakiejś relacji człowiekowi natychmiast przychodzi myśl o innym przedmiocie
2 cechy myślenia wg Spearmana:
- rozumienie zdarzeń świata otaczającego
- wykraczanie poza dostarczane informacje
Kilka przykładów wykraczania poza dane informacje
Różne sposoby wychodzenia poza otrzymane informacje
1. Najprostsza postać wnioskowania-uczenie się cech definicyjnych jakiejś klasy przedmiotów i posługiwanie się niemi jako podstawą do wnioskowania o tym czy nowo napotkany przedmiot należy do danej klasy czy nie.
Mając kilka cech definicyjnych czy wskazówek wykraczamy poza nie i dochodzimy do wniosku o tożsamości, klasyfikujemy przypadek do danej kategorii.
Kategorie lub pojęcia utworzone na zasadzie równoważności są podstawą wychodzenia poza dane zmysłowe. Są pierwszym krokiem do ujęcia otoczenia w kategorie ogólne.
2. Uczenie się redundancji otoczenia- eksponuję wyraz P_YC_OL_GIA i każdy od razu domyśli się że chodzi o PSYCHOLOGIĘ- jeśli ktoś pozna strukturę probabilistyczną otoczenia może wyjść poza to co jest dane przewidując prawdopodobne elementy towarzyszące. Np. A>B oraz B>C to można wyjść poza te informacje i dojść do wniosku że A>C
3. Budowanie teorii- ostatni przykład procesów kodowania. Teoria jeśli jest dobra powinna umożliwić nam wykroczenie poza aktualne dane
O systemach kodujących
System kodujący- układ wzajemnie powiązanych kategorii niespecyficznych, właściwy danej osobie sposób grupowania informacji o świecie oraz ustalania zależności między nimi, podlegający nieustannym zmianom i reorganizacji.
Gdy człowiek uczy się języka uczy się systemu kodującemu wykraczającego poza słowa.
Jeśli człowiek wykracza poza otrzymane informacje dzieje się to dzięki temu, że potrafi umieścić aktualne dane w jakimś ogólniejszym systemie kategorialnym kodującym i odczytać z owego systemu kodującego dodatkowe informacje na podstawie albo wyuczonych prawdopodobieństw warunkowych albo też wyuczonych zasad określania relacji między danym materiałem a czymś innym.
Transfer uczenia się- stosowanie wyuczonych systemów kodujących do nowych zdarzeń
-pozytywny- do nowego ciągu zdarzeń stosuje się odpowiedni system kodowanie
-negatywny- błędne zastosowanie do nowych zdarzeń jakiegoś systemu kodującego, lub brak stosowania systemu kodującego.
Problem poznawczy w uczeniu się- najważniejsze jest zrozumienie w sposób systematyczny, czego właściwie nauczył się organizm
Trzy problemy ogólne:
1. Warunki przyswajania kodu- warunki, w jakich następuje przyswojenie skutecznych dających się zgeneralizować systemów kodowania
2. Problem twórczości-Obejmuje on zarówno wytwarzanie efektywnych systemów kodujących dających się stosować do danych informacyjnych jak też prawidłowe wyczucie momentu właściwego dla ich zastosowania. Dwa aspekty:
a) Czynności wytwarzania pomysłów wchodząca w skład procesu budowania kategorialnych systemów kodujących o szerokim zakresie stosowania. Człowiek z takimi systemami będzie zdolny do radzenia sobie ze znaczną ilością informacji napotykanych w otoczeniu oraz do wyjścia poza nie.
b) Rozwój gotowości do prawidłowego zastosowania już przyswojonych systemów kodujących.
Elektryzujące poczucie analogii- James- zdolność do rozpoznania czegoś zanim stwierdzi się, że owo coś pasuje do pewnej bardziej ogólnej klasy rzeczy, z którymi się miało przedtem doczynieni
3. Problem nauczania- wiąże się on z zagadnieniem optymalnego systemu kodującego- takiego żeby w kategoriach mu właściwych można było przedstawić różnorodne tematy w sposób pozwalający na maksymalne uogólnienie.
Warunki wpływające na przyswajanie systemów kodujących
Cztery ogólne zespoły warunków, w jakich organizm uczy się, koduje coś w sposób kategorialny tak by maksymalizować transfer uczenia się na nowe sytuacje:
1. Nastawienie- wywołane nastawienie może ukierunkować osobę badaną tak by postępowała w sposób niekategorialny(by zapamiętywała mechanicznie)lub by postępowała tak jak by jej zadanie polegało na uczeniu się zasad czy kategorialnej metody zapamiętywania zadań
Instrukcje spełniają rolę mechanizmu przełącznikowego, generatora nastawień uruchamiające różne rodzaje kodowania i nastraja organizm na aktywność takiego typu i na takim poziomie kategorialności, jaki wydaje się prawidłowy w danej sytuacji
Osoba charakteryzująca się dużym stopniem konkretności nie ma tendencji do generalizowania tego, czego się nauczyła, posługuje się kategoriami ich własnej specyficznej tożsamości.
Przy postawie abstrakcyjnej człowiek potrafi oderwać się od tego, co jest dane, ale również może się tym w gruncie rzeczy w ogóle nie zajmować.
Na sposób i stopień kodowania kategorialnego nowo poznanych wiadomości może mieć wpływ doraźny instrukcja sytuacyjna a w sposób bardziej trwały uprzednie doświadczenia człowieka.
Postawa wobec uczenia się wyznacza stopień wyposażenia człowieka w systemy kodujące.
2. Stan potrzeby- ogólność systemu kodującego w kategoriach, którego organizuje się nowo przyswojone informacje zależy od
istnienia pewnego optymalnego stanu motywacyjnego. Bardzo silny jak i bardzo słaby popęd prowadzi do tego, że czynności poznawcze koncentrują się bardziej na konkrecie. Pośredni poziom popędu daje najsilniejszą tendencję do uczenia się kategorialnego.
ZPB- nasilenie rozglądania, czyli wzrokowe badanie sytuacji. Organizmy odznaczające się wysoką motywacją wykazują mniej tych zachowań.
Gdy powstaje nowa sytuacja jednostka z silnym popędem nie posiada kategorialnego systemu kodującego, jaki pozwoliłby jej na wyjście poza tę sytuację za zasadzie wglądu.
Doświadczenie Postmana i Brunera- Percepcja w warunkach stresu- grupa niepoddana działaniu stresu poprawia swoje wyniki w przeciwieństwie do gr. poddanej działaniu stresu.
Eksperyment Harlowa- powstawanie nastawień na uczenie się- przeprowadzone na zwierzętach z bardzo niewielką motywacją, zasadniczym mechanizmem napędowym jest tu ciekawość, popęd manipulacyjny, któremu Harlow przypisywał duże znaczenie. Przy wysokiej motywacji może nie dojść do „nauki uczenia się”. Ogólniejsze kodowanie kategorialne ulega zahamowaniu w warunkach, w których informacje, jakie należy przyswoić mają zbyt wielkie znaczenie instrumentalne dla istniejącego stanu potrzeby.
Silna potrzeba powoduje wyspecjalizowanie się organizmu w działaniu „tu i teraz” bez uwzględniania bardziej ogólnego znaczenia wyuczonych danych. Nie zawsze dzieje się tak w przypadku organizmów wyższych.
3. Stopień wyuczenia(się pierwotnego zadania) i jego związek z kodowaniem kategorialnym
Przeuczenie i dobre opanowanie zadania zwiększa efektywność kodowania kategorialnego pod warunkiem, że poziom motywacji nie jest wysoki.
Ćwiczenie nie udoskonala w niczym poza rzeczą ćwiczoną bezpośrednio. Transfer na inne zakresy zależy od tego czy zawierają one elementy identyczne z elementami istniejącymi w pierwszym zadaniu.
Inna szkoła uznaje wgląd i zrozumienie za ważniejsze niż ćwiczenie zarówno dla podwyższenia poziomu wykonania określonego zadania jak i dla zapewnienia szerszej generalizacji uczenia się na inne sytuacje (Wertheimer, Katona, Duncker, Köhler)
Często niezbędne jest nabycie pewniej wprawy na prostszym poziomie kodowania zanim możliwe będzie wystąpienie przekodowania uczenia się na wyższy poziom (najpierw uczymy się kodowania informacji w kategoriach liter żeby móc kodować później słowa a następnie zdania). Stosowane później przez jednostkę metody przegrupowywania lub przekodowywania zależą od uprzedniego opanowania metod kodowania w kategoriach węższych.
Problem biegłego opanowania zadania jest problemem opanowania systemu przekodowania a nie wyuczenia się pierwotnego układu zdarzeń.
4. Różnorodność treningu
Proces wykrywania-polega na zdolności do wyizolowania cech definicyjnych klasy zdarzeń, do której należy obecna sytuacja.
Pobudzenie do ujmowania w kategorie następuje, kiedy człowiek zetknie się z pewnymi zmianami, wyłącznie, bowiem w obliczu zmian zachodzących w zdarzeniach człowiek zaczyna otrzymywać informacje niezbędne do wyabstrahowania cech kategorialnych
Wczesny i urozmaicony trening organizmów w początkowym okresie rozwoju zdaje się być jednym z warunków powstania zachowania inteligentnego u organizmów bardziej dojrzałych
Odkrywanie bądź tworzenie systemów kodujących
Czynność budowania modeli formalnych oraz konstruktów teoretycznych jest prototypem tego, co rozumiemy przez tworzenie kategorialnych systemów kodujących pozwalających człowiekowi wyjść poza posiadane dane w kierunku nowych i być może owocnych przewidywań.
To, co rozumiemy przez „teorie” „model” czy „system kodujący” jest reprezentacją pewnych cech kryterialnych, pewnym beztreściowym opisem przypadku idealnego.
Operacja oczyszczania z treści szczegółowych stanowi twórczy etap w procesie wynajdowania czy wytwarzania systemu kodującego. Etap ten pojawia się również wtedy, gdy człowiek uczy się czegoś w sposób kategorialny.
Co hamuje budowanie teorii? Te same warunki, jakie hamują uczenie się kategorialne, czyli warunki przyswajania kodu.
Uczenie się kategorialne, abstrahowanie i operacja oczyszczania z treści konkretnych to jedno i to samo.
Zasadnicza działalność twórcza wykraczająca ponad i poza konstruowanie abstrakcyjnych systemów kodujących, polega na kombinowaniu czy łączeniu różnych systemów w nowe i bardziej ogólne systemy pozwalające na formułowanie dodatkowych przewidywań.
Postęp w nauce zachodzi na pograniczach łączących różne dziedziny wiedzy
Problem nauczania
W jaki sposób mamy nauczać jakiegoś przedmiotu? Należy wyjść poza to, co jest dane. Jeśli człowiek wyuczy się odpowiedniego formalnego systemu kodującego będzie w stanie dokonać takiej sztuki.
Jako miarę adekwatności dowolnego systemu twierdzeń w nauczaniu możemy uznać test polegający na wykazaniu czy zapoznanie się z nim pozwala osobie rekonstruującej na maksymalną rekonstrukcję materiału jej nieznanego.
Wyłącznie poprzez przekazywanie kodów kategorialnych staje się możliwe kształcenie ogólne obejmujące szeroki zakres wiedzy. Najważniejszym celem kształcenia ogólnego byłoby dążenie do kształcenia kategorialnego, nauczania ludzi tak aby trafnie odgadywali, stymulowania ich zdolności do wykraczania poza dostarczone informacje i do dochodzenia do prawdopodobnych rekonstrukcji innych zdarzeń.
Wnioski
Warunki umożliwiające ludziom wykraczanie poza dostarczane informacje to proces polegający na uczeniu się systemów kodujących, jakie można stosować poza sytuacją, w której się ich wyuczono.
Trzeba podkreślić wagę warunków maksymalizujących transfer uczenia się.
Czynniki pojawiające się przy uczeniu się kategorialnym to warunki motywacyjne, niezbędne rodzaje ćwiczenia, charakter nastawienia na optymalne kategorialne ujęcie materiału oraz szybkość przyswajania i wygaszania w procesie uczenia się.
mOnita2385