9130_Zyzne_buczyny.pdf

Lasy i bory

9130

˚yzne buczyny

Kod Physis: 41.13

Wiele potencjalnych siedlisk ˝yznych buczyn zaj´tych jest

przez sztuczne zbiorowiska zast´pcze, np. drzewostany

z dominujàcà sosnà (na nizinach) lub Êwierkiem (w gó-

rach). Na nizinach mogà wyst´powaç postaci przejÊciowe

mi´dzy buczynami a gràdami bàdê zbiorowiska te mogà

przekszta∏caç si´ jedne w drugie.

A. Opis g∏ównego typu

siedliska przyrodniczego

Podzia∏ na podtypy

Definicja

˚yzne buczyny sà pod wzgl´dem fitosocjologicznym zró˝-

nicowane na trzy podstawowe zespo∏y: ˝yznej buczyny ni-

˝owej, buczyny sudeckiej i buczyny karpackiej. Na nizinach

wyró˝niane jest te˝ rzadkie zbiorowisko wilgotnej buczyny

ze szczyrem trwa∏ym, niekiedy zaliczane do ˝yznej buczyny

ni˝owej, a niekiedy traktowane jako odr´bny zespó∏.

Oprócz florystycznej, wyraêna jest odr´bnoÊç ekologiczna

buczyn ni˝owych i górskich: buczyny ni˝owe majà zwykle

drzewostany czysto bukowe i ich dynamika jest pochodnà

dynamiki populacji buka, podczas gdy ˝yzne buczyny gór-

skie mogà mieç drzewostany z udzia∏em wi´kszej liczby

gatunków drzew, w zwiàzku z czym ich dynamika mo˝e

mieç bardziej z∏o˝ony charakter.

W niniejszym opracowaniu wilgotne buczyny ze szczyrem

wydzieliliÊmy jako oddzielny podtyp siedliska przyrodnicze-

go. Nie zajmujàc stanowiska odnoÊnie do ich klasyfikacji

fitosocjologicznej, chcemy w ten sposób podkreÊliç ich uni-

katowoÊç, interesujàcà ekologi´ i szczególne potrzeby

ochrony.

¸àcznie natomiast potraktowaliÊmy dwa górskie zespo∏y

˝yznych buczyn: ˝yznà buczyn´ karpackà i ˝yznà buczyn´

sudeckà. Za takim rozwiàzaniem przemawia∏o podobieƒ-

stwo ekologiczne buczyn górskich, przewa˝ajàce nad nie-

wàtpliwie istniejàcymi ró˝nicami florystycznymi.

W rezultacie wyró˝niono trzy podtypy:

9130-1 ˚yzna buczyna ni˝owa

( Galio odorati-Fagetum )

9130-2 Wilgotna buczyna ni˝owa ze szczyrem

(zbiorowisko Fagus sylvatica – Mercurialis perennis )

9130-3 ˚yzna buczyna górska ( Dentario enneaphylli-

Fagetum i Dentario glandulosae-Fagetum )

Ten typ siedliska przyrodniczego obejmuje bukowe,

a w górach bukowo-jod∏owe i bukowo-jod∏owo-Êwierkowe

lasy rosnàce na ˝yznych siedliskach, z regu∏y na glebach

o neutralnym lub tylko s∏abo kwaÊnym odczynie, z próch-

nicà typu mull (czasem przejÊcie do moder) i z dominacjà

gatunków typowych dla lasów liÊciastych w runie. Lasy te

wyst´pujà w Polsce w granicach zasi´gu buka, majàc jed-

nak zasi´g wyspowy i miejscami porozrywany.

Charakterystyka

Zaliczone tu lasy majà na nizinach charakter lasów buko-

wych, a w górach – charakter lasów mieszanych z bukiem,

lecz z udzia∏em tak˝e innych gatunków, w tym iglastych –

Êwierka i jod∏y; w niektórych p∏atach i w niektórych fazach

dynamiki lasu gatunki te mogà nawet iloÊciowo domino-

waç nad bukiem. Charakteryzujà si´ one stosunkowo buj-

nym i bogatym runem, budowanym przez typowe dla eu-

troficznych siedlisk gatunki lasowe. Znamienny jest udzia∏

w runie gatunków z rodzaju ˝ywiec ( Dentaria ); ró˝ne gatun-

ki ˝ywców sà zwiàzane z odmiennymi podtypami ˝yznych

buczyn.

Opisywane lasy zajmujà zwykle siedliska nizinnego, gór-

skiego lub wy˝ynnego lasu Êwie˝ego, rzadziej lasu wilgot-

nego bàdê lasu mieszanego.

Wyst´powanie lasów tego typu jest limitowane geograficz-

nym zasi´giem buka. Jednak lokalnie mo˝e to byç dominu-

jàcy typ lasu. W zwiàzku z doÊç du˝ym area∏em, jaki zajmu-

jà ˝yzne buczyny, sà one typem lasu istotnym gospodarczo.

Umiejscowienie siedliska w polskiej

klasyfikacji fitosocjologicznej

Wyró˝nione podtypy sà w klasyfikacji fitosocjologicznej

umiejscowione w sposób nast´pujàcy:

Klasa Querco-Fagetea lasy liÊciaste

Rzàd Fagetalia sylvaticae mezo- i eutroficzne lasy

liÊciaste

Zwiàzek Fagion Sylvaticae buczyny

Podzwiàzek Galio odorati-Fagenion ˝yzne buczy-

ny ni˝owe

Zespó∏ Galio odorati-Fagetum ˝yzna buczy-

na ni˝owa

˚yzne buczyny

Zbiorowisko Fagus sylvatica-Mercurialis pe-

rennis wilgotna buczyna ni˝owa ze szczyrem

Podzwiàzek Dentario glandulosae-Fagenion ˝y-

zne buczyny górskie

Zespo∏y:

Dentario enneaphylli-Fagetum ˝yzna

buczyna sudecka

Dentario glandulosae-Fagetum ˝yzna

buczyna karpacka

MATUSZKIEWICZ J. M. 2001. Zespo∏y leÊne Polski. Wyd. Nauk.

PWN, Warszawa.

MATUSZKIEWICZ W., MATUSZKIEWICZ A. 1973. Przeglàd fitoso-

cjologiczny zbiorowisk leÊnych Polski. Cz. 1. Lasy bukowe.

Phytocoenosis 2.2: 143–202.

MATUSZKIEWICZ W. 2001. Przewodnik do oznaczania zbioro-

wisk roÊlinnych Polski. PWN, Warszawa.

MATUSZKIEWICZ W., MATUSZKIEWICZ J.M. 1996. Przeglàd fito-

socjologiczny zbiorowisk leÊnych Polski (synteza). Phytoco-

enosis 8 NS Seminarium Geobotanicum 3: 3–79.

SIEDLISKOWE PODSTAWY HODOWLI LASU 2004. Za∏àcznik

nr I do Zasad Hodowli i U˝ytkowania Lasu Wielofunkcyjne-

go. Dyrekcja Generalna Lasów Paƒstwowych, Warszawa.

WOJTERSKI T. 1990. Buczyny i lasy z udzia∏em buka w Polsce.

W: Buk zwyczajny. Nasze Drzewa LeÊne 10: 329–374.

9130

Bibliografia

MATUSZKIEWICZ J.M. 1996. Opracowanie sk∏adów gatunko-

wych drzewostanów w poszczególnych fazach rozwojowych

w zale˝noÊci od: typu siedliskowego lasu, zespo∏u roÊlinnego

i regionu. Mscr. Departament Ochrony Przyrody Ministerstwa

Ârodowiska, Warszawa.

W∏adys∏aw Danielewicz, Jan Holeksa,

Pawe∏ Pawlaczyk, Jerzy Szwagrzyk

Lasy i bory

9130

B. Opis podtypów

nym. Pod∏o˝e stanowià najcz´Êciej dyluwialne gliny lekkie

i Êrednie oraz piaski gliniaste, cz´sto naglinowe. Pod ˝yzny-

mi lasami bukowymi wyst´pujà na ogó∏ gleby brunatne w∏a-

Êciwe i wy∏ugowane oraz gleby p∏owe w∏aÊciwe, zbrunatnia-

∏e i opadowoglejowe, a tak˝e rdzawe bielicowe, brunatne

bielicowane oraz deluwialne brunatne. Odczyn gleb jest

przewa˝nie kwaÊny, a w przypadku pod∏o˝a zasobnego

w w´glan wapnia tak˝e oboj´tny lub s∏abo zasadowy, lecz

zwykle w warstwach g∏´biej po∏o˝onych. Poziom wody grun-

towej na glebach Êwie˝ych jest na ogó∏ doÊç g∏´boki.

Siedliska ˝yznych buczyn w wi´kszoÊci sà zgodne z typem

siedliskowym lasu Êwie˝ego. Nowe (2004 r.) „Siedliskowe

Podstawy Hodowli Lasu” wyró˝niajà dla opisu tego ekosys-

temu typ lasu: bukowy las Êwie˝y.

Kod Physis: 41.131

Cechy diagnostyczne

Cechy obszaru

˚yzne buczyny ni˝owe reprezentujà w Polsce stosunkowo

najubo˝szà postaç nizinnych, eutroficznych lasów buko-

wych zwiàzanych z wilgotnym i ∏agodnym klimatem subo-

ceanicznym, które osiàgajà u nas pó∏nocno-wschodnià

granic´ wyst´powania. Swym zasi´giem obejmujà niemal

ca∏y nizinny obszar naturalnego rozmieszczenia buka, od

Pomorza na pó∏nocy, przez Ziemi´ Lubuskà, a nast´pnie

pó∏nocnà, zachodnià i po∏udniowà Wielkopolsk´, po nizi-

ny i wy˝yny na po∏udniu. Du˝e kompleksy ˝yznych buczyn

ni˝owych znajdujà si´ na Wolinie, w Puszczy Bukowej pod

Szczecinem, na Pojezierzu Drawskim i Pojezierzu Kaszub-

skim, Pobrze˝u Kaszubskim, na Pojezierzu MyÊliborskim,

w Puszczy Drawskiej oraz w rejonie Wysoczyzny Elblàskiej,

Wzniesieƒ Górowskich, Pojezierza I∏awskiego, Pojezierza

Che∏miƒskiego, na Garbie Lubawskim, a tak˝e na Pojezie-

rzu Olsztyƒskim i Mràgowskim.

Omawiany typ lasu znajduje optymalne warunki w pagórko-

watym krajobrazie m∏odoglacjalnym w zasi´gu pomorskie-

go stadium zlodowacenia ba∏tyckiego na Pobrze˝ach oraz

Pojezierzu Zachodnio- i Wschodniopomorskim. Preferuje

stanowiska po∏o˝one na wzniesieniach form morenowych,

z regu∏y w Êrodkowych partiach stoków, natomiast unika

eksponowanych grzbietów, jak i den dolin, najni˝szych cz´-

Êci stoków i p∏askich równin o utrudnionym drena˝u wg∏´b-

Fizjonomia i struktura zbiorowiska

˚yzna buczyna ni˝owa ma najcz´Êciej struktur´ czterowar-

stwowà. Drzewostan, przeci´tnie o du˝ym zwarciu, jest

prawie czysto bukowy, a inne gatunki drzew, np. grab Car-

pinus betulus , klony – jawor Acer pseudoplatanus i pospo-

lity A. platanoides , d´by – szypu∏kowy Quercus robur i bez-

szypu∏kowy Q. petraea , wiàz górski Ulmus glabra czy lipa

drobnolistna Tilia cordata, stanowià w nim na ogó∏ nie-

znacznà domieszk´. W pó∏nocno-wschodniej oraz po∏u-

dniowej Polsce gatunkiem domieszkowym jest tak˝e

Êwierk. W ubogiej warstwie krzewów, oprócz podrostu bu-

ka i odnowienia gatunków domieszkowych, wyst´puje

z rzadka zwykle tylko jarzàb pospolity Sorbus aucuparia .

Warstwa zielna jest zazwyczaj dobrze rozwini´ta, pokrywa

od 30% do 60% powierzchni i obfituje w liczne gatunki by-

lin oraz traw, spoÊród których do najcz´stszych nale˝à:

˚yzna buczyna ni˝owa. Fot. W. Danielewicz

˚yzne buczyny

przytulia wonna Galium odoratum , gajowiec ˝ó∏ty Galeob-

dolon luteum , zawilec gajowy Anemone nemorosa , tr´dow-

nik bulwiasty Scrophularia nodosa , fio∏ek leÊny Viola

reichenbachiana , ˝ywiec cebulkowy Dentaria bulbifera ,

przylaszczka pospolita Hepatica nobilis oraz per∏ówka jed-

nokwiatowa Melica uniflora , prosownica rozpierzch∏a Mi-

lium effusum , kostrzewa leÊna Festuca altissima i wiechlina

gajowa Poa nemoralis . W najbardziej ˝yznych postaciach

omawianego lasu wyst´pujà barwnie kwitnàce geofity wio-

senne, np. kokorycz pusta Corydalis cava , ziarnop∏on wio-

senny Ficaria verna i czosnek niedêwiedzi Allium ursinum .

Warstwa mszysta z takimi gatunkami, jak: ˝urawiec falisty

Atrichum undulatum , dzióbkowiec Zetterstedta Eurhynchium

angustriete i p∏onnik strojny Polytrichum formosum odgrywa

znaczàcà rol´ jedynie w ubogich postaciach zespo∏u.

warianty: typowy z facjalnie wyst´pujàcà kostrzewà leÊnà

Festuca altissima (w terenie pagórkowatym, w miejscach ob-

fitego gromadzenia si´ Êció∏ki bukowej) lub z dominujàcà

per∏ówkà jednokwiatowà Melica uniflora (w terenach p∏a-

skich, na drobnoziarnistych i zwi´êlejszych glebach) oraz

wariant z czartawà pospolità Circaea lutetiana reprezentujà-

cy wilgotniejszà postaç zespo∏u. Mo˝liwe jednak, ˝e cz´sto

opisywane jako typowe postacie z facjalnà dominacjà per-

∏ówki sà w rzeczywistoÊci przejawem lekkiej degeneracji fito-

cenozy, polegajàcej na homogenizacji jej runa pod drzewo-

stanem o sztucznie uproszczonej strukturze przestrzennej.

Na siedliskach naj˝yêniejszych i wilgotnych wyst´puje podze-

spó∏ kokoryczowy G.-F. corydaletosum . Specyficzny charak-

ter ma postaç naklifowa ˝yznego lasu bukowego spotykana

mi´dzy innymi na Kepie Red∏owskiej, wzbogacona flory-

stycznie o takie gatunki, jak: groszek wiosenny Lathyrus ver-

nus , przylaszczka pospolita Hepatica nobilis , turzyca palcza-

sta Carex digitata , niekiedy skrzyp zimowy Equisetum hy-

emale , dzwonki – brzoskwiniolistny Campanula persicifolia ,

jednostronny C. rapunculoides i okrag∏olistny C. rotundifolia .

9130

Reprezentatywne gatunki

Buk zwyczajny Fagus sylvatica , marzanka wonna Ga-

lium odoratum , per∏ówka jednokwiatowa Melica uni-

flora , kostrzewa leÊna Festuca altissima , ˝ywiec cebul-

kowy Dentaria bulbifera , tr´downik bulwiasty Scrophularia

nodosa , zawilec gajowy Anemone nemorosa , fio∏ek le-

Êny Viola reichenbachiana , gajowiec ˝ó∏ty Galeobdolon

luteum , prosownica rozpierzch∏a Milium effusum , kokorycz

pusta Corydalis cava , czosnek niedêwiedz i Allium ursi-

num , ˝urawiec falisty Atrichum undulatum , dzióbkowiec

Zetterstedta Eurhynchium angustriete .

Mo˝liwe pomy∏ki

Najcz´stszym powodem pomy∏ek mo˝e byç trudnoÊç w od-

ró˝nieniu ubogich postaci ˝yznej buczyny ni˝owej od kwa-

Ênej buczyny ni˝owej Luzulo pilosae-Fagetum , szczególnie

wtedy, gdy p∏aty tych zespo∏ów wyst´pujà w podobnych

warunkach siedliskowych lub gdy nie istnieje wyraêna gra-

nica mi´dzy nimi w strefie, gdzie si´ wzajemnie przenika-

jà. Trudna jest te˝ w∏aÊciwa identyfikacja zdegenerowa-

nych postaci ˝yznej buczyny, które upodabniajà si´ do dru-

giego z wymienionych zespo∏ów. Problemy z w∏aÊciwym

rozpoznaniem siedliska mogà stwarzaç równie˝ przypadki

licznego wyst´powania buka w drzewostanach subatlantyc-

kiego lasu d´bowo-grabowego Stellario-Carpinetum albo

jeÊli drzewostany te zosta∏y zamienione na czysto bukowe.

Odmiany

˚yzna buczyna ni˝owa Galio odorati-Fagetum wykazuje wy-

raênà zmiennoÊç w zale˝noÊci od lokalnych warunków siedli-

skowych. W Niemczech opisywano zró˝nicowanie tego syn-

taksonu na podzespo∏y: circaetosum, luzuletosum i typicum ;

w ramach tego ostatniego wyró˝niajàc warianty: z Allium ur-

sinum , z facjalnie panujàcà Melica uniflora , z Gymnocarpium

dryopteris , z Festuca altissima oraz z Abies alba . W polskich

opracowaniach zró˝nicowanie to charakteryzowano nieco

inaczej, nierzadko w skali jednego lub kilku regionów.

W krajowej syntezie fitosocjologicznej lasów bukowych za

najubo˝szà postaç ˝yznej buczyny ni˝owej uznano podze-

spó∏ G.-F. deschamsietosum o runie trawiasto-mszystym

z nast´pujàcymi gatunkami wyró˝niajàcymi: Êmia∏ek po-

gi´ty Deschampsia flexuosa , wid∏ozàb miotlasty Dicranum

scoparium , turzyca pigu∏kowata Carex pilulifera i wid∏ozà-

bek jednoboczny Dicranella heteromalla . Odpowiednikiem

tego podzespo∏u opisanym z Puszczy Bukowej jest G.-F. fe-

stucetosum sylvaticae , w którym najwi´kszà wartoÊç diagno-

stycznà majà kostrzewa leÊna Festuca altissima i konwalijka

dwulistna Maianthemum bifolium . Analogicznà postaç z ob-

szaru Wzniesieƒ Elblàskich wyró˝niono jako podzespó∏ G.-

F. calamgrostietosum , charakteryzujàcy si´ znacznym udzia-

∏em mi´dzy innymi trzcinnika leÊnego Calamagrostis arun-

dinacea i p∏onnika strojnego Polytrichum formosum .

Typowa, przeci´tna postaç ˝yznej buczyny ni˝owej, bez

w∏asnych gatunków wyró˝niajàcych, dzielona jest na dwa

Identyfikatory fitosocjologiczne

Zwiàzek Fagion sylvaticae

Podzwiàzek Galio odorati-Fagenion

Zespó∏ Galio odorati-Fagetum ( Melico-Fagetum,

Asperulo-Fagetum ) ˝yzna buczyna ni˝owa

Do niedawna zespó∏ by∏ znany w Polsce pod nazwà Meli-

co-Fagetum . Czasami spotyka si´ te˝ nazw´ Asperulo-Fa-

getum ( Aspeula odorata = Galium odoratum ). Zaliczany

czasem do tego zespo∏u podzespó∏ ˝yznej buczyny szczyro-

wej ( subass. mercurialetosum ) omawiamy tu jako odr´bny

podtyp siedliska przyrodniczego (9130-2).

Dynamika roÊlinnoÊci

Spontaniczna

W warunkach przyrodniczych Europy Ârodkowej ˝yzne bu-

czyny sà trwa∏ym typem ekosystemu leÊnego. Trwa∏oÊci tej

Lasy i bory

9130

dowodzà d∏ugoterminowe badania ekologiczne prowa-

dzone w miejscach, gdzie ˝yzne buczyny sà konsekwentnie

i przez d∏u˝szy czas wy∏àczone spod presji gospodarki.

O trwa∏oÊci ekosystemu leÊnego mimo ograniczeƒ d∏ugo-

Êci ˝ycia stanowiàcych o jego strukturze drzew decydujà

procesy wymiany pokoleƒ w populacjach drzew. Podobnie

jak w przypadku kwaÊnych buczyn, ich naturalna dynami-

ka nap´dzana jest najcz´Êciej przez procesy Êmierci poje-

dynczych drzew, powstawanie luk w drzewostanie i rozwój

odnowienia bukowego wype∏niajàcego luki. Zwykle daje

si´ tak˝e zauwa˝yç mozaikowe zró˝nicowanie tzw. faz roz-

wojowych lasu na p∏aty w fazie juwenilnej, optymalnej,

rozpadu i odnowienia. Wielkopowierzchniowe zjawiska

o charakterze katastroficznym nale˝à w buczynach do

rzadkoÊci – nawet zjawiska okreÊlane jako „katastrofalne

wiatro∏omy” w buczynach nie prowadzà do wielkopo-

wierzchniowego zniszczenia struktury lasu, a raczej wià˝à

si´ ze wzmo˝onà intensywnoÊcià powstawania luk i aku-

mulacji masy martwego drewna na dnie lasu.

W Europie Zachodniej wa˝nà rol´ w dynamice ˝yznych

buczyn odgrywa jawor Acer pseudoplatanus . Np. na wy-

spie Rugii i na wyspie Vilm u jej wybrze˝y, jawor bez-

wzgl´dnie dominuje w m∏odym pokoleniu drzew i wype∏-

nia luki w drzewostanie bukowym. W takich warunkach

mo˝na spodziewaç si´, ˝e elementem dynamiki lasu b´-

dzie „p∏odozmian bukowo-jaworowy”. Podobnà rol´ ja-

woru mo˝na obserwowaç w niektórych lasach pn.-zach.

cz´Êci Polski, np. w NadleÊnictwie Rokita na pn. od Szcze-

cina. Jednak w wi´kszoÊci polskich buczyn dynamizm ja-

woru nie jest tak znaczàcy.

Istotnym elementem naturalnych fluktuacji odgrywajàcych

rol´ w funkcjonowaniu ˝yznej buczyny jest prawdopodob-

nie buchtowanie runa przez dziki, stymulujàce rozwój ko-

bierców wiosennych geofitów.

gospodarowania (g∏ównie wieku drzewostanu i stopnia je-

go heterogenicznoÊci) ni˝ od warunków glebowych i mi-

kroklimatycznych. Ju˝ 30 lat uwolnienia spod wp∏ywu go-

spodarki wywo∏uje znaczàcy efekt w roÊlinnoÊci.

Jeszcze g∏´bszà degeneracj´ powoduje gospodarka zwià-

zana z wprowadzaniem innych gatunków drzew na siedli-

sko ˝yznej buczyny. Pod wp∏ywem uprawy sosny cz´sto po-

wstajà drzewostany sosnowo-bukowe, przypominajàce

kwaÊne buczyny. Rzadko dochodzi natomiast do pinetyza-

cji – zwi´kszenia udzia∏u gatunków borowych. Pod wp∏y-

wem uprawy d´bu mogà powstawaç lasy przypominajàce

gràdy, zw∏aszcza gdy pod drzewostanem d´bowym roz-

przestrzeni si´ wsz´dobylski grab.

Obecna gospodarka leÊna w ˝yznych buczynach zak∏ada

jednak hodowl´ drzewostanów bukowych, co najwy˝ej

z domieszkà innych gatunków. Mo˝e ona wi´c powodowaç

degeneracj´, ale nie regresj´ ˝yznych buczyn.

Interesujàce i nie do koƒca zbadane jest zagadnienie

przestrzennych i dynamicznych relacji ˝yznych buczyn

i gràdów. Na Pojezierzu MyÊliborskim gràdy wydajà si´

mieç tendencje dynamiczne do przekszta∏cania si´ w bu-

czyny, podczas gdy na Kaszubach kr´gi siedliskowe tych

dwóch typów lasu sà odmienne, z wyjàtkiem zboczy dolin

rzecznych, na których gràdy zajmujà geodynamicznie od-

m∏odzone fragmenty zboczy, a buczyny – fragmenty star-

sze. Z drugiej strony wiele p∏atów gràdów w pn. i w zach.

Polsce mog∏o zostaç antropogenicznie przekszta∏conych

w buczyny w wyniku sadzenia buka i popierania go w go-

spodarce leÊnej.

Siedliska przyrodnicze zale˝ne

lub przylegajàce

˚yzne buczyny ni˝owe sàsiadujà zwykle z p∏atami kwa-

Ênych buczyn (9110, Physis 41.11), rzadziej gràdów, zwy-

kle subatlantyckich (9160, Physis 41.24). DoÊç cz´sto sty-

kajà si´ te˝ z siedliskami ∏´gów ( Fraxino-Alnetum 91E0,

Physis 44.3) lub olsów ( Carici elongatae-Alnetum ; Physis

44.9). W niektórych p∏atach ˝yznych buczyn, zw∏aszcza na

terenach morenowych, istotnym elementem krajobrazu

ekologicznego bywajà drobne cieki (Physis 24.14–16). Na

nieprzepuszczalnych, gliniastych glebach niekiedy wy-

kszta∏ca si´ buczyna charakteryzujàca si´ obecnoÊcià roz-

proszonych, ma∏ych, ÊródleÊnych astatycznych zbiorników

wodnych i zabagnieƒ (Physis 22.2), z regu∏y zarastajàcych

sitami, turzycami bàdê mannà fa∏dowanà.

Powiàzana z dzia∏alnoÊcià cz∏owieka

Pierwszym przejawem degeneracji, zachodzàcej pod wp∏y-

wem typowych form gospodarki leÊnej, jest homogenizacja

struktury drzewostanu i runa buczyny, czego wyrazem mo-

˝e byç facjalna dominacja pewnych gatunków, np. per∏ów-

ki jednokwiatowej. Opisywane w literaturze „trawiaste bu-

czyny per∏ówkowe” sà prawdopodobnie w∏aÊnie szczegól-

nymi postaciami ˝yznych buczyn, wykszta∏cajàcymi si´ pod

starszymi, lecz majàcymi ujednoliconà struktur´, gospo-

darczymi drzewostanami bukowymi.

G∏´bsza degeneracja mo˝e przejawiaç si´ we wzbogace-

niu flory dna lasu w gatunki typowe dla zr´bów, dróg

i brzegów lasu, a nawet dla ∏àk, kosztem typowych gatun-

ków leÊnych. Objaw ten jest cz´sto obserwowany w buczy-

nach nadmiernie przeÊwietlonych ci´ciami r´bni cz´Êcio-

wych. Cz´sto spotykanym przejawem degeneracji jest te˝

fruticetyzacja – masowy rozwój je˝yn; w buczynach Pomo-

rza cz´sto jest to je˝yna Bellardiego Rubus pedemontanus .

Generalnie sk∏ad florystyczny runa ˝yznych lasów buko-

wych w znacznie wi´kszym stopniu zale˝y od sposobu za-

Rozmieszczenie geograficzne

i mapa rozmieszczenia

˚yzne buczyny wyst´pujà na Pomorzu i w zachodniej cz´-

Êci Polski. Ich wyst´powanie jest ograniczone do ˝yznych

siedlisk, w konsekwencji czego jest silnie zró˝nicowane

przestrzennie. Potencjalne biochory sà zwykle doÊç du˝e

i zazwyczaj majà wielkoÊç od kilkunastu do kilkudziesi´ciu

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: