Wielka Brama_ Kornel Makuszyński.pdf

Aby rozpocząć lekturę,

kliknij na taki przycisk ,

który da ci pełny dostęp do spisu treści książki.

Jeśli chcesz połączyć się z Portem Wydawniczym

LITERATURA.NET.PL

kliknij na logo poniżej.

Niniejsza książka została udostępniona do nieodpłatnej publikacji na stronie www.expressivo.info

KORNEL MAKUSZYŃSKI

Wielka Brama

Najsłodszą wonią pachną w czerwcu akacje i wakacje. Woń akacji upaja pracowite

pszczoły, rozkoszna woń wakacji w gorączkowe podniecenie wprawia młodych ludzi, których

z niejaką trudnością można by przyrównać do pszczół obłąkanie pracowitych. Zdarzy się

wśród nich niejeden truteń, niezmiernie łapczywy na miód, a ciężkim, rozdzierającym

westchnieniem wzdychający na widok pracy.

Piotr Korecki był złotą pszczołą w rozszumiałym, tysiącem głosów brzęczącym szkolnym

ulu. Pracował z tą słoneczną radością, która lata nad kwiecistym zagonem, niezmordowanie

czynna; radość ta jest szczęśliwa, ponieważ świat jest piękny, pokropiony wodą rosy,

zrumieniony rumieńcem wschodów, szyty złotymi nićmi zachodów, wyprany z kurzów,

pyłów i dymów w gęstym dżdżu burzy, napełniony gorącością słońca, a po dniu barwnym i

świetnym płynący po wielkim, czarnym morzu ciszy, wpatrzonej sennym okiem w gwiazdy.

Piotr patrzył na świat oczarowanymi oczami młodości i wszystko wydało mu się piękne i

takie czyste jak jego spojrzenie. Stał na samym brzegu życia i niezbyt daleko sięgał

spojrzeniem. Nie wiedział jeszcze, co się dzieje tam daleko, za widnokręgiem, gdzie słońce

zapada w złotokrwawej łunie; tu, przed jego oczami, życie barwiło się jak łąka o wczesnej

wiośnie, kiedy ponad nią śpiewają beztrosko szare grudki: skowronki. Miał dopiero piętnaście

lat. Jego całym światem była szkoła, pełna radosnych głosów, taka właśnie łąka spryskana

kolorami. Światek ten był malutki, a jednak tak wielki, że w nim, jak w państwie

hiszpańskiego króla, nigdy nie zachodziło słońce. Stąd, z tego zakątka, wypływały, jak rzeki,

wszystkie drogi na całą ziemię: trzeba było jedynie znać trudną, tajemniczą sztukę wielkich

podróży. Na błękitnym znaczku pocztowym, który przemyślnym sposobem Piotr wycyganił

za dwa pióra i jedną bułkę od Tadzia Koniewicza, wymalowany był okręt. Zaprawny w

srogich przedsięwzięciach podróżnik z czwartej czy piątej klasy brał w posiadanie fregatę,

wywieszał na niej swoją własną banderę, werbował załogę z największych zabijaków i

wypływał ze szkolnej przystani na Morze Przygody, na Ocean Marzenia, na Wyspy

Szczęśliwe. Jakiż król podróżował wspanialej, jakiż Vasco da Gama zapłynął dalej? To nic,

że na południowych wodach płomień buntu ogarnął fregatę... Oczywiście, że nikt inny, tylko

jednonogi, fałszywie układny John Silver bunt ten rozkrwawił. Na Wyspie Skarbów uczynił

przecie to samo... Kędzierzawy Genek znał na wylot Johna Silvera i kazał go rzucić w morze

pełne rekinów.

Piotruś Korecki podróżował po wszystkich wodach świata, po błękitnych i

szmaragdowych, po wiecznie spienionych i leniwie śpiących, ciężkich jak oliwa, po bruzdach

wodnych o stalowym złym połysku i po falach ogromnych, pod chmury wzdętych pychą,

ryczących jak lwy i dlatego jeszcze do lwów podobnych, że zmierzwione na łbach miały

grzywy. Dotarł do dalekich ziem, które od początku świata morze brało sztormem jak

niezdobyte twierdze; był na atolach koralowych, strojnych w czuby palm; na czarnych lądach

błąkał się śmiertelnymi ścieżkami Livingstona i Stanleya w zatrutym oddechu puszczy, w

ciężkich, dławiących oparach bagnisk. Przewędrował świat i coraz to nowe czynił wyprawy w

porze najbardziej sposobnej: w łaskawym, znużonym zmierzchu wieczora. Ukończywszy

lekcje, pracowicie i sumiennie, żegnał się serdecznym spojrzeniem z senną ziemią i wkraczał

radosnym krokiem na jacht, co w jego przystani kołysał się zawsze gotowy do podróży. Na

zniszczonym szkolnym atlasie, w którym szumiały grzmiącym szumem wszystkie morza,

wykreślał drogę daleką, jak najdalszą. Wczoraj był na Wyspach Salomona, dzisiaj odwiedzi

perliste wody, na których srebrzą się w księżycowej poświacie Paumoty. Nie może zabawić

tam długo, gdyż jutro musi być w szkole, w dalekiej Warszawie. Jeszcze zresztą nie czas na

wyprawy dalekie, na sine i we mgłach tonące krańce świata; dopiero za tydzień, kiedy wielki

krzyk ogłosi wakacje, rozpocznie się podróż dokoła ziemi. Nie można ze zbyt ciężkim

ładunkiem podróżować na malutkim okręciku z pocztowego znaczka, a książki szkolne należą

do ładunków najcięższych.

Piotruś rad czynił te wyprawy w marzenie, z malutkiego mieszkania przy ulicy Dobrej.

Ojca nie pamiętał, a matka umarła przed sześciu laty. Miała takie jasne oczy jak i on, tylko

nie tak radosne. Oczy te patrzyły w niego niespokojnym spojrzeniem. Był zawsze chłopcem

wesołym, burzliwym i żywym jak iskra, ile razy jednak matka przytulała go do siebie

gwałtownym ruchem i długo, długo patrzyła w jego twarz, jakby ją sobie chciała zapamiętać,

tyle razy czuł, że wesołość w nim gaśnie i jakiś niezrozumiały smutek pada na niego jak cień

czarny i zimny. Powtarzało się to coraz częściej, coraz częściej. Patrzył na matkę rozumnie i

widział, że jest bardzo blada, a jej oczy, wielkie i jasne oczy, tracą blask jak błękitne niebo, co

szarzeje przed wieczorem. Razu jednego matka powiedziała dziwnie:

– Piotrusiu, nie patrz tak we mnie...

I przymknęła oczy.

Kochał ją tak gorąco, że każde jej słowo było dla niego święte. Już nie patrzył, lecz myślał

w dziecinnym sercu:

– Czemu oczy mojej matki gasną?

Myślał o tym i w szkole, i wszędzie, i zawsze. Myślał o tym, kiedy jej nie było w domu, a

nie było jej często, gdyż uczyła na mieście angielskiego języka, a on też był jej uczniem.

Wpadała na krótką chwilę, siadała ciężko dysząc i odpoczywała z zamkniętymi oczami.

Piotruś siedział wtedy cichutko, bez ruchu i nie śmiał odetchnąć. Wiedział, że matka zaraz

otworzy oczy, swoje jasne oczy i spojrzy na niego tak cudownie i tak tkliwie, że w dzień

najbardziej pochmurny zaświeci słońce. Wtedy obejmował jej szyję i całował jej oczy.

Jednego dnia jednak stało się coś, co się dotąd nie stało nigdy jeszcze. Przyszła tak bardzo

zmęczona, że wchodząc oparła się o drzwi; potem ciężko usiadła i powiedziała cichutko:

– Och, jaka jestem zmęczona...

Odpoczywała z zamkniętymi oczami, lecz otwarła je po krótkiej chwili. Wtedy Piotruś

ujrzał, że jej oczy nie są jasne i że są pełne łez. Podbiegł ku niej i nie umiał wypowiedzieć

innych słów, tylko te dwa, które były jednym:

– Mamo, mamo!

Matka chciała się uśmiechnąć, ale nie mogła, tak jakby ją coś zabolało. Przytuliła go tylko

do piersi, a Piotruś słyszał, jak jej serce bije gwałtownie, szybkimi, zmąconymi uderzeniami.

Wtedy zapytał nieśmiało:

– Czy ciebie boli serce?

– Boli, synku, boli... – odpowiedziała cichutko.

Już tego dnia nie wyszła i położyła się do łóżka. Piotruś patrzył na nią przenikliwie, a ona

zaczęła się uśmiechać. Jakoś inaczej niż dotąd, uśmiechała się jednak i znowu oczy jej tak

pojaśniały jak czyste wody, gdy na nie słońce swoje blaski kładzie. Potem zaczęła mówić

jakoś dziwnie. Zdawało się, że nie mówi, lecz chodzi po ogrodzie i zrywa kwiaty, te tylko, co

najpiękniej rozkwitły. Każde słowo było kwiatem:

– Kocham cię, Piotrusiu, dziecko moje jedyne... Uśmiechnij się, o tak!... Czy zapamiętasz

sobie, co ci powiem?

– Zapamiętam, mamusiu!

– Więc pamiętaj, abyś miał zawsze czyste serce... Ludzie są dobrzy, synku, i ty zawsze

bądź dobry dla ludzi... Nie czyń nigdy nikomu żadnej krzywdy, nikomu na świecie...

Żadnemu bożemu stworzeniu... Obyś nigdy nie był głodny, ale jeśli będziesz miał odrobinę

chleba, podziel się nią z tym, co nie ma ani okruszyny. Czy będziesz o tym pamiętał,

Piotrusiu?

– Będę, będę!

Matka wyciągnęła ku niemu rękę i długo gładziła go po głowie. Potem znowu zaczęła

mówić:

– Bądź zawsze dzielny... Nie bój się żadnej pracy... Pan Bóg cię nie opuści, dziecko moje...

Kochaj radość...

Chciała jeszcze coś powiedzieć, ale, widać, zerwała już wszystkie kwiaty w swoim

biednym ogródku, czym się bardzo zmęczyła. Działo się z nią coś złego. Przez kilka dni

przychodzili jacyś ludzie, cicho ze sobą szeptali i patrzyli na Piotrusia miękkim, dobrym

spojrzeniem. Potem go wyprowadzili do sąsiadów, bo ktoś do matki miał przyjść bardzo

ważny, tak ważny, że go oznajmiali srebrnym, rozpłakanym głosem małego dzwoneczka. Gdy

go zawołano z powrotem, poczuł, że wszystko dookoła gdzieś się zapadło i jakby rozpłynęło

we mgle, a tylko oczy jego matki pozostały, jasne i ogromne. Patrzyła w niego takim mocnym

spojrzeniem, jak gdyby go ujrzała po raz pierwszy w życiu. Znowu się uśmiechała! Przez ten

czas, w którym go tu nie było, wymyśliła pewnie jakieś śliczne, najpiękniejsze słowo, ale

pewnie nie mogła go sobie przypomnieć i dlatego znowu zamknęła oczy, powoli, bardzo

powoli. Piotruś zawsze przymyka oczy, gdy sobie chce przypomnieć trudne słowo, tylko że je

potem otwiera, a matka już ich nie otworzyła. Nie przypomniała sobie i zasnęła z wielkiego

smutku. Powiedzieli mu, że umarła.

Piotruś myślał uporczywie, jakie to mogło być słowo, którego nie usłyszał? Dobrze

pamiętał o wszystkich, które mu matka słodkim głosem powiedziała dawniej; wiedział, że ma

„kochać radość”. Jeszcze tego dobrze nie rozumie, lecz kiedyś zastanowi się nad tym głęboko

i pojmie, co to znaczy. Gdzie jest ta radość? Skąd się ją bierze? Z czego się ją przędzie?

Z ulicy Złotej, u której wylotu na ostatnim przystanku tramwajowym zachodzi słońce i

całą ulicę złotym napełnia kurzem, zabrano go na ulicę Dobrą, co patrzy ku Wiśle. Rad był z

tego, bo odkrywszy w sobie gorące upodobanie do podróży, miał pod ręką wielką wodę i

poczciwe, opasłe statki, chrapliwym głosem buczące. Przygarnął go pan Modlewicz, którego

żona była daleką krewną matki Piotrusia. Był to mechanik w warsztatach samochodowych,

człowiek milczący i chmurny. Miał płowe oczy, bystro patrzące i bardzo spracowane żylaste

ręce, tak uczernione czarnością ciężkiej pracy, że żadne mydło wybielić ich nie mogło.

Twarda to była dusza, jak gdyby sękata, lecz uczciwa i prosta. Z trudem ogromnym

wydobywał kawałek chleba z żelaza i stali, a często padał na ten chleb rosisty, umęczony pot.

Może dlatego nigdy się nie uśmiechał i może dlatego skąpił słów, których szukał jak gdyby z

trudem. Nie miał czasu na długie gadanie. Przywykła już do tego jego żona, kobieta smutna i

cicha, i dorastająca córka. Modlewiczowa miała twarz wiecznie zdziwioną i wiecznie

zatroskaną, jak gdyby w smutnej duszy ważyła jakieś ciężkie zagadnienie, którego nie mogła

rozwikłać. Dziwiło ją wszystko, co się działo dokoła niej, a najbardziej dziwiło ją to, że tysiąc

czarnych trosk i czarne zgryzoty, którymi nieustannie i uporczywie zaczynał się każdy dzień,

nie powaliły jej i nie odebrały jej sił. Smutno było w tym domu, a w powietrzu jakby się

unosiła szara, ciężka mgła, jak opary mydlin w pralni. Zdawało się, że żaden kwiat nie

mógłby kwitnąć w mieszkaniu, do którego słońce nigdy nie zajrzało, bronił mu bowiem

wejścia wysoki, odrapany, liszajami wilgoci pokryty mur.

Przyprowadzono tam Piotrusia, zalękłego i nie zdającego sobie sprawy z tego, co się z nim

dzieje.

– Będziesz u nas – rzekła cicho, bezbarwnym, wypłowiałym głosem Modlewiczowa. – Nie

pójdziesz na ulicę, biedactwo.

Stary, chmurny robotnik spojrzał na chłopca płowym spokojnym spojrzeniem i nie

powiedział ani słowa. Westchnął tylko ciężko i położył mu na głowie sękatą ciężką rękę. Jak

gdyby wiedział, że ta okrutnie spracowana ręka ma wagę młota, uczynił to ostrożnie i

delikatnie. Znaczyło to: – „Bądź pozdrowiony, chłopcze, w moim biednym domu. Mój chleb

będzie twoim chlebem...” – Córka Modlewiczów pomogła Piotrusiowi ułożyć w kącie jego

skarby: książki, atlasy i kilka przedmiotów nieznanego przeznaczenia i do nieznanego służące

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: