Literatura chińska.pdf

Literatura chińska

Od zamierzchłych czasów znajomość pisma była domeną nielicznej grupy ludzi skupionych wokół dworów

władców pełniących rolę wróżbitów, archiwistów, kronikarzy cesarskich, dokonujących zwięzłych zapisów

wydarzeń, wydanych edyktów, umów zawartych pomiędzy książętami lennymi. W połowie pierwszego tysiąclecia

p.n.e. pojawiły się traktaty filozoficzne o charakterze historyczno-kronikarskim. Stosunkowo wcześnie spisano

utwory poetyckie, które dotychczas powstawały anonimowo i krążyły w tradycji ustnej. Na początku naszej ery

język piśmiennictwa chińskiego skostniał stając się wzorcem klasycznego języka chińskiego, w odróżnieniu od

języka mówionego ulegającemu dość zasadniczym zmianom. Ponieważ znajomość pisma ograniczała się do warstw

uprzywilejowanych, utworów spisanych pismem innym niż klasyczne nie zaliczano do literatury - pomijano

wszelkie powieści przekazywane ustnie.

Najstarsze piśmiennictwo chińskie

• jiaguwen - napisy na kościach wróżebnych

• jinwen - inskrypcje na brązach

• Pięć podstawowych ksiąg klasycznych

• Shujing , Shangshu - Księga dokumentów

• Shijing - Księga pieśni

• Yijing - Księga przemian

• Yili - Ceremonie i obyczaje

• Chunqiu - Wiosny i jesienie , Kronika wiosen i jesieni , Roczniki

Poezja

Poezja klasyczna

Gatunki

• shi

• fu

• ci

• qu

Poeci

• Qu Yuan ( 340-278 p.n.e.) - pierwszy poeta chiński (znany z imienia)

• Sima Xiangru (179 – 117 p.n.e) - najznakomitszy twórca ballad fu.

• Tao Yuanming, (Tao Qian; 365 - 427)- największy poeta chiński z okresu pomiędzy epokami Han i Tang

• Wang Wei ( 698 - 759)

• Du Fu ( 712-770)

• Li Bai ( Li Bo; 701-762)

• Li Qingzhao ( 1084-1151) – najsławniejsza chińska poetka

Literatura chińska

Zbiory poezji

• Shijing , 詩經 ( Księga pieśni )

• Chuci , 楚辭

• Yutai xinyong , 玉臺新詠 ( Nowe pieśni z jadeitowej ulicy?? ) - antologia skompilowana przez Xu Ling, 徐陵

(507-583)

Poezja współczesna

Poeci

• Hu Shi ( 1891-1962) - pierwszy poeta tworzący w baihua

• Xu Zhimo ( 1897-1931) - najwybitniejszy poeta Ruchu Nowej Kultury

Krytyka literacka

Jeden z typów krytyki literackiej w Chinach miał na celu tworzenie komentarzy do ksiąg klasycznych, często

wyjaśniając znaczenia niejasnych znaków lub stwierdzeń. Prace tego typu miały charakter historyczny i filologiczny,

także filozoficzny. Drugi nurt krytyki literackiej zajmował się regułami tworzenia i oceny nowych dzieł literackich.

Do tego nurtu należą m.in. Cao Pi i Liu Xie.

Powieść klasyczna

W tradycji ustnej przechowywano wiele legend i opowieści. Wraz z rozwojem handlu i miast oraz komunikacji,

wiele tych powieści stało się znanych w całym kraju, dzięki ulicznym pieśniarzom i opowiadaczom. Były to jak

gdyby powieści w odcinkach połączone wspólnymi bohaterami, wydarzeniami z zapowiedzią ciągu dalszego.

Kompozycja taka umożliwiała dodanie nowych wątków fabuły, nowych bohaterów. Pierwsze z tych opowieści

zaczęto spisywać już w XI wieku. Tematycznie klasyczną literaturę chińską można podzielić w następujący sposób:

Powieść awanturnicza

Typowym przykładem powieści awanturniczej o szlachetnych rozbójnikach są Opowieści znad brzegów rzek

(wydana w wyborze przez S.W. Czytelnik w 1952 roku).

Powieść historyczna

Powieść historyczna chyba najlepiej jest reprezentowana przez Opowieści o Trzech Królestwach p ióra Luo

Guanchenga , który zebrał liczne ludowe opowieści, rozwinął je przez dodanie dialogów, wyeliminował wydarzenia

niewiarygodne i fantastyczne oraz uzupełnił faktami z kronik dynastycznych. Opowieści o Trzech Królestw Sanguo

Yanyi o pisują w zbeletryzowanej formie wypadki rozgrywające się po upadku dynastii Han , opisane w III wieku

przez historyka Chan Shou w Kronice Trzech Królestw . Innym przykładem są Dongzhou Lieguo Zhi ( Dzieje

Królestw Walczących Wschodniej Epoki Zhou ), autorstwa Feng Menglonga , z XVII w.

Literatura chińska

Powieść obyczajowa

Typowym przykładem powieści obyczajowej są Kwiaty śliwy w złotym wazonie ( Jin Ping Mei , od nazwisk trzech

bohaterek powieści) (wyd. polskie: tłum. Irena Sławińska, Jerzy Chociłowski, Ryszard Chmielewski, Wyd. Muza

SA, Warszawa, 1994).

Powieść mitologiczno-fantastyczna

Typową powieścią tego rodzaju jest powieść Wędrówka na Zachód ( Xiyouji ) oraz Dzieje duchów dobrych i złych .

Opowiadania (nie powieści) fantastyczne były popularne od okresu Tang , a ich najlepszym przykładem są Liaozhai

Zhiyi autorstwa Pu Songling a .

Powieść społeczno - psychologiczna

Najwybitniejszym przykładem jest osiemnastowieczna powieść Sen czerwonego pawilonu ( Hong Lou Meng ),

autorstwa Cao Xueqin a.

Powieść satyryczna

Najbardziej znaną jest Nieoficjalna kronika Konfucjanistów wyśmiewającą warstwę feudalnej biurokracji

wychowanej na dziełach Konfucjusz a i jego następców

Omówienie

Powieści wszystkich wymienionych typów powstały na przestrzeni XIV do XIX wieku mimo niezmienionej formuły

i struktury. Stanowiły wzór dla późniejszego powieściopisarstwa. Znane są powszechnie ludziom nie tylko

piśmiennym, ale dzięki opowiadaczom ludowym także szerokim masom, stanowią motywy chińskiej opery. W

czasie rewolucji kulturalnej b ohaterem dla Czerwonej Gwardii d o naśladowania była małpa Sun Wukong która

ośmieliła wystąpić przeciwko bogom chińskiego Olimp u - bohater Wędrówki na Zachód . W czasie okupacji

japońskiej wzorem do naśladowania byli niezłomni obrońcy dynastii Han z powieści Dzieje trzech królestw .

Również przewodniczący Mao powoływał się na przykłady z chińskiej literatury klasycznej. Były to symbole

jednoznaczne i powszechnie znane.

Kronikarstwo chińskie

Najważniejszym dziełem historiografii chińskiej, które stało się wzorem dla wszystkich późniejszych kronik

dynastycznych, jest dzieło "Zapiski historyka" (tytuł oryginału "Shiji") kronikarza i archiwisty chińskiego Sima

Qian a opisującego dzieje Chin od czasów legendarnych do II w p.n.e.

Zapiski historyka

Składają się z następujących części:

• Annały - dwanaście rozdziałów to kroniki historyczne ułożone chronologicznie. Trzy pierwsze obejmują czasy

Pięciu Cesarzy oraz czasy dynastii Xia i Shang-Yin . Następny rozdział opisuje czasy dynastii Zhou . Od rozdziału

piątego relacja staje się bardziej szczegółowa omawiając rządy królów Zhaoxianga i Zhuangxianga księstwa Qin

a potem rządy Pierwszego Cesarza z dynastii Qin i jego następców. Kolejny rozdział poświęcony jest walkom

Xiang Yu ( choć nie był władcą całego państwa), a następne cesarzom z dynastii Han kończąc na czasach

współczesnych historykowi.

• Tablice - zawierają w różnych rubrykach umieszczone wydarzenia historyczne umiejscowione w względnej

chronologii zdarzeń.

Literatura chińska

• Traktaty - To rozprawy tematyczne poświęcone takim zagadnieniom jak prawo, rytuał, pismo, irygacja,

astronomia, muzyka i gospodarka rolna w ich historycznym rozwoju.

• Domy dziedziczne - to dzieje rodów panujących w poszczególnych księstwach o okresie dynastii Zhou a poprzez

nie pokazanie dziejów większości głównych państw okresu rozbicia feudalnego. Prócz tego w tej części

umieszczony jest rozdział poświęcony Konfucjuszo wi oraz Chen Shengo wi i Wu Guang owi, przywódcom

powstania przeciwko dynastii Qin .

• Biografie - to ostatnia część poświęcona biografiom wybitnych osobistości jak również biografiom zbiorowym

zbiorowym np. okrutnym urzędnikom lub obcym plemionom.

Kroniki dynastyczne

Ta sekcja jest zalążkiem . Jeśli możesz, .

Źródła i autorzy artykułu

Literatura chińska Źródło : http://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=25681255 Autorzy : Alx, Bacus15, BartekChom, Buldożer, Cathy Richards, Cyon, Dzidan, Eos, Felis domestica,

Fraximus, Gytha, Highland, Hoa binh, Ludmiła Pilecka, Mirekmilewski, Mirosław Milewski, Mo Cuishle, Nous, Pimke, Stoigniew, Szaten, Youandme, 8 anonimowych edycji

Źródła, licencje i autorzy grafik

Plik:Wiki letter w.svg Źródło : http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Wiki_letter_w.svg Licencja : GNU Free Documentation License Autorzy : User:Jarkko Piiroinen

Licencja

Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported

http:/ / creativecommons. org/ licenses/ by-sa/ 3. 0/

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: