91I0_Cieplolubne_dabrowy.pdf

*Ciep∏olubne dàbrowy

( Quercetalia

pubescenti-petraeae )

muraw kserotermicznych i zio∏oroÊli. Sta∏a jest obecnoÊç ta-

kich gatunków roÊlin, jak: dzwonek brzoskwiniolistny Cam-

panula persicifolia , groszek czerniejàcy Lathyrus niger, na-

parstnica zwyczajna Digitalis grandiflora , miodownik meli-

sowaty Melittis melissophyllum , lepnica zwis∏a Silene nutans .

Siedliska wyst´pujà przede wszystkim w ni˝owej i wy˝ynnej cz´-

Êci kraju. Najwi´cej stanowisk jest znanych z Polski Êrodkowej

i wschodniej. Ostatnio stwierdzono równie˝ podgórskà ciep∏o-

lubnà dàbrow´ na Pogórzu Z∏otoryjskim. Fitocenozy Êwietli-

stych lasów d´bowych wyst´pujà w rozproszeniu i na ma∏ych

powierzchniach. Zbiorowiska Êwietlistych lasów d´bowych ce-

chuje du˝a dynamika. Wykazujà one tak˝e du˝e zró˝nicowa-

nie ekologiczne oraz geograficzne, co odzwierciedla wyró˝nie-

nie kilku podzespo∏ów oraz odmian geograficznych.

Âwietliste dàbrowy ulegajà redukcji na skutek zr´bów oraz

sadzenia drzew iglastych, a jednoczeÊnie z powodu zanie-

chania tradycyjnych w przesz∏oÊci metod u˝ytkowania,

g∏ównie wypasu. Prowadzi to do ekspansji drzew i krzewów

liÊciastych nadmiernie zacieniajàcych dno lasu, a w konse-

kwencji do eliminacji licznych gatunków Êwiat∏olubnych.

Nast´pstwem tych zmian jest przekszta∏cenie fitocenoz

Êwietlistej dàbrowy w inne zbiorowiska roÊlinne.

Wyjàtkowe bogactwo i zró˝nicowanie sk∏adu gatunkowego

flory tworzàcej Êwietliste dàbrowy oraz obecnoÊç gatunków

bardzo interesujàcych, rzadkich i zagro˝onych w skali ca-

∏ej Polski decyduje o tym, ˝e sà to zbiorowiska pe∏niàce

bardzo wa˝nà rol´ w ró˝norodnoÊci biologicznej kraju.

Stanowià one ostoje w których mogà ˝yç i przetrwaç ga-

tunki roÊlin i zwierzàt Êwiat∏o- i ciep∏olubnych, przystoso-

wanych do specyficznych warunków Êrodowiska.

Ochrona siedliska polega na zachowaniu typowych fitoce-

noz z drzewostanami d´bowymi oraz kontrolowanej, stop-

niowej przebudowie drzewostanów z du˝ym udzia∏em lub

monokulturami sosny. Konieczne sà systematyczne obserwa-

cje, a w przypadkach nadmiernego rozwoju podszytu podej-

mowanie odpowiednich dzia∏aƒ hamujàcych ten proces.

Unikatem w szacie roÊlinnej Polski jest, niezale˝nie od wàt-

pliwoÊci co do jej genezy, kserotermiczna dàbrowa z d´-

bem omszonym, wyst´pujàca na stromym zboczu doliny

Odry w rezerwacie „Bielinek” na Pomorzu Zachodnim. Kom-

pozycjà florystycznà, a tak˝e cz´Êciowo fizjonomià, przypo-

mina ona Êródziemnomorskie lasy d´bowe. Od najbli˝szych

stanowisk podobnych zbiorowisk dzieli jà ok. 300 km.

Dàbrowa z Bielinka, spoÊród lasów d´bowych Polski,

w najwi´kszym stopniu odpowiada europejskiej definicji

siedliska przyrodniczego 91I0.

*91I0

Siedlisko priorytetowe

Kod Physis: 41.7A11, 41. 573, 41. 712

Definicja

Âwietliste, umiarkowanie lub silnie ciep∏olubne, bogate flo-

rystycznie lasy d´bowe, stanowiàce kresowe postaci sub-

kontynentalnych kserotermicznych dàbrów lub Êródziem-

nomorskich kserotermicznych lasów d´bowych.

Ogólna charakterystyka

Wschodnio-Êrodkowoeuropejskie, kserotermiczne, Êwietli-

ste lasy d´bowe wyst´pujà w zró˝nicowanych warunkach

topograficznych i glebowych. Zajmujà cz´sto po∏udniowe

zbocza wzniesieƒ, ale spotyka si´ je równie˝ na terenach

p∏askich. Wykszta∏cajà si´ na glebach brunatnych, rdza-

wych brunatniejàcych, rzadziej sà to r´dziny, gleby p∏owe

lub nawet gleby naskalne typu litosolu erozyjnego. Sà to

zwykle gleby kwaÊne, rzadziej o odczynie oboj´tnym, za-

wierajàce w´glan wapnia. Ogólnà cechà siedlisk zajmo-

wanych przez ten typ lasu jest przepuszczalne, ciep∏e i su-

che pod∏o˝e, z g∏´bokim poziomem wód gruntowych.

Dàbrowy Êwietliste wyró˝nia w∏aÊciwa im struktura i sk∏ad flo-

rystyczny. Sà to lasy o luênym zwarciu drzewostanu, umiarko-

wanie rozwini´tej warstwie krzewów oraz bujnym runie, z du-

˝ym udzia∏em Êwiat∏olubnych gatunków roÊlin. Drzewostan

tworzà wy∏àcznie, lub jako dominanty, dwa gatunki d´bów –

szypu∏kowy Quercus robur i bezszypu∏kowy Quercus petraea ,

cz´Êciej jest to dàb bezszypu∏kowy. Sà to cz´sto drzewostany

odroÊlowe, zw∏aszcza na zboczach wzniesieƒ.

Âwietliste dàbrowy cechuje du˝e bogactwo gatunków. Runo

tych fitocenoz tworzà gatunki lasów liÊciastych, borów, ∏àk,

Podzia∏ na podtypy

91I0-1 Âwietlista dàbrowa Potentillo albae-Qu-

ercetum

91I0-2 Podgórska ciep∏olubna dàbrowa breki-

niowa Sorbo torminalis-Quercetum

91I0-3 Kserotermiczna dàbrowa z d´bem omszo-

nym Quercetum pubescenti-petraeae

259

Lasy i bory

*91I0

Wydzielone podtypy reprezentujà trzy wyró˝nione do-

tychczas i opisane z Polski zespo∏y ciep∏olubnych lasów

d´bowych. Interpretacja siedlisk Êwietlistych lasów d´bo-

wych mo˝e byç utrudniona ze wzgl´du na ró˝nà ich ge-

nez´ oraz du˝à dynamik´, zw∏aszcza fitocenoz antropo-

zoogenicznych.

wy Potentillo albae-Quercetum Libb. 1933 w rezerwacie Tr´ba-

czew. Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody, 10, 3/4: 69–79.

JAKUBOWSKA-GABARA J. 1993. Recesja zespo∏u Êwietlistej dà-

browy Potentillo albae-Quercetum Libb. 1933 w Polsce. Uni-

wersytet ¸ódzki, ¸ódê.

JAKUBOWSKA-GABARA J. 1996. Decline of Potentillo albae-Qu-

ercetum Libb. 1933 phytocoenoses in Poland. Vegetatio 124:

45–59.

KAèMIERCZAKOWA R. 1991. Przemiany zespo∏u Êwietlistej dà-

browy w rezerwacie Kwiatówka na Wy˝ynie Ma∏opolskiej

w ciàgu 25 lat ochrony. Pràdnik. Prace i Materia∏y Muzeum

im. Prof. W∏. Szafera, 4: 39–48.

KWIATKOWSKA A., WYSZOMIRSKI T. 1988. Decline of Potentillo

albae-Quercetum phytocoenoses associated with the inva-

sion of Carpinus betulus . Vegetatio 75: 49–55.

MATUSZKIEWICZ J. M. 1996. Opracowanie sk∏adów gatunkowych

drzewostanów w poszczególnych fazach rozwojowych w zale˝-

noÊci od: typu siedliskowego lasu, zespo∏u roÊlinnego i regionu.

Mscr. Departament Ochrony Przyrody Ministerstwa Ârodowiska.

MATUSZKIEWICZ J. M. 2001. Zespo∏y leÊne Polski. PWN, War-

szawa.

MATUSZKIEWICZ J. M., KOZ¸OWSKA A. B. 1991. Przeglàd fito-

socjologiczny zbiorowisk leÊnych Polski – ciep∏olubne dàbro-

wy. Fragm. Flor. Geobot. 36: 203–256.

MATUSZKIEWICZ W. 2001. Przewodnik do oznaczania zbioro-

wisk roÊlinnych Polski. PWN, Warszawa.

Umiejscowienie w polskiej

klasyfikacji fitosocjologicznej

Klasa Querco-Fagetea

Rzàd Quercetalia pubescenti-petraeae

Zwiàzek Potentillo albae-Quercion petraeae

Zespo∏y

Potentillo albae-Quercetum Êwietlista dà-

browa

Sorbo torminalis-Quercetum podgórska

ciep∏olubna dàbrowa brekiniowa

Zwiàzek Quercion pubescenti-petraeae

Zespó∏ Quercetum pubescenti-petraeae kse-

rotermiczna dàbrowa z d´bem omszonym

Bibliografia

FALI¡SKI J.B. 1986. Vegetation dynamic in temperate lowland

primeval forests. Ecological studies in Bia∏owie˝a forests.

Dr W. Junk Publishers. Dordrecht – Boston – Lancaster.

JAKUBOWSKA-GABARA J. 1991. Recesja zespo∏u Êwietlistej dàbro-

Janina Jakubowska-Gabara

260

*Ciep∏olubne dàbrowy

Opis podtypów

wàskolistna Pulmonaria angustifolia , jaskier wielkokwiato-

wy Ranunculus polyanthemos , wrotycz baldachogroniasty

Tanacetum corymbosum , bukwica zwyczajna Betonica

officinalis , trzcinnik leÊny Calamagrostis arundina-

cea , czyÊcica storzyszek Calamintha vulgaris , kon-

walia majowa Convallaria maialis , konwalijka

dwulistna Majanthemum bifolium , wiechlina gajo-

wa Poa nemoralis , kokoryczka wonna Polygona-

tum odoratum , sierpik barwierski Serratula tincto-

ria , koniczyna dwuk∏osa Trifolium alpestre , borów-

ka czernica Vaccinium myrtillus , poziomka zwy-

czajna Fragaria vesca , przytulia pó∏nocna Galium

boreale , per∏ówka zwis∏a Melica nutans , pszeniec

∏àkowy Melampyrum pratense .

*91I0

*Âwietlista dàbrowa

Potentillo albae-Quercetum

Siedlisko priorytetowe

Kod Physis: 41.7A11

Cechy diagnostyczne

Cechy obszaru

Âwietliste lasy d´bowe wyst´pujà przede wszystkim na po-

lodowcowych wyniesieniach terenu, jak kemy, ozy lub

wzgórza strefy czo∏owo-morenowej. Cz´ste sà tak˝e na

zboczach dolin, rzadziej spotyka si´ je na terenach p∏a-

skich. W po∏udniowej, wy˝ynnej cz´Êci kraju zajmujà zbo-

cza wzgórz lub rozci´ç erozyjnych o pod∏o˝u wapiennym.

Fitocenozy zespo∏u preferujà pod∏o˝e piaszczysto-˝wirowe

z gliniastymi przewarstwieniami wzbogaconymi w w´glan

wapnia, z g∏´bokim poziomem wód gruntowych. Odpo-

wiednie dla nich sà gleby brunatne, rdzawe brunatniejàce,

rzadziej gleby p∏owe, a na po∏udniu Polski tak˝e r´dziny.

Odmiany

Na suchych piaszczysto-˝wirowych wzniesieniach rozwijajà

si´ zbiorowiska wyró˝niajàce si´ wi´kszym udzia∏em ga-

tunków ciep∏olubnych muraw, opisane jako: podzespó∏ Po-

tentillo albae-Quercetum brachypodietosum z k∏osownicà

pierzastà Brachypodium pinnatum , wilczomleczem sosnkà

Euphorbia cyparissias , paj´cznicà ga∏´zistà Anthericum ra-

mosum , lebiodkà pospolità Origanum vulgare z Wielkopol-

ski oraz podzespó∏ P.a.-Q. galietosum z przytulià pó∏noc-

nà Galium boreale , przytulià pospolità G. mollugo ze

wschodniej i Êrodkowej cz´Êci kraju. Na terenach lekko fa-

listych lub p∏askich, na zasobnych glebach piaszczysto-py-

lastych powsta∏ych na glinie zwa∏owej lub ˝wirach stwier-

dzono zbiorowiska wyró˝niajàce si´ du˝ym udzia∏em ga-

tunków lasów liÊciastych z klasy Querco-Fagetea . Zosta∏y

one opisane jako podzespo∏y: P.a.-Q. lathyretosum

z groszkiem wiosennym Lathyrus vernus , pszeƒcem gajo-

wym Melampyrum nemorosum , turzycà palczastà Carex di-

gitata z Wielkopolski, P.a.-Q. poëtosum z wiechlinà gajo-

wà Poa nemoralis , pszeƒcem gajowym, turzycà palczastà

ze wschodniej i Êrodkowej cz´Êci kraju. Na ˝yznej glebie

brunatnej wytworzonej z ci´˝kiej, pylastej gliny, zalegajacej

na ∏upkach ilastych, wyst´pujà bardzo bogate florystycznie

zbiorowiska opisane jako: podzespó∏ P.a.-Q. rosetosum

gallicae z ró˝à galicyjskà Rosa gallica , pluskwicà europej-

skà Cimicifuga europaea , trz´Êlicà trzcinowatà Molinia

arundinacea , dzwonecznikiem wonnym Adenophora lillifo-

lia oraz podzespó∏ P.a.-Q. astrantietosum z jarzmiankà

wi´kszà Astrantia major , okrzynem ∏àkowym Laserpitium

prutenicum , pe∏nikiem europejskim Trollius europaeus .

W zachodniej cz´Êci krajowego zasi´gu wyró˝niono odmia-

n´ wielkopolskà zespo∏u, która charakteryzuje si´ obecno-

Êcià w runie przytulii leÊnej Galium sylvaticum , przytulii w∏a-

Êciwej Galium verum i goêdzika kartuzka Dianthus carthusia-

norum . W Polsce pó∏nocno-wschodniej wyst´puje zbiorowi-

sko okreÊlone jako odmiana pó∏nocnopodlaska z koniczynà

∏ubinowatà Trifolium lupinaster , pszczelnikiem ruskim Draco-

cephalum ruyschiana , groszkiem g∏adkim Lathyrus laeviga-

tus , bodziszkiem leÊnym Geranium sylvaticum . Âwietliste la-

sy d´bowe wyst´pujàce w Êrodkowej i po∏udniowej cz´Êci

Fizjonomia i struktura zbiorowiska

Âwietliste dàbrowy to ciep∏olubne lasy mieszane z domina-

cjà w drzewostanie d´bów – szypu∏kowego Quercus robur

i bezszypu∏kowego Q. petraea . W domieszce wyst´pujà tu

brzoza brodawkowata Betula pendula , sosna zwyczajna Pi-

nus sylvestris , rzadziej topola osika Populus tremula , lipa

drobnolistna Tilia cordata i grab zwyczajny Carpinus betu-

lus . Jest to najbogatszy florystycznie typ lasu wÊród zespo-

∏ów leÊnych Polski. Zbiorowisko cechuje luêny drzewostan

i umiarkowanie lub skàpo rozwini´ta warstwa krzewów, co

zapewnia du˝y dost´p Êwiat∏a do dna lasu. Runo jest bar-

dzo bujne i wyjàtkowo bogate w gatunki. Rosnà w nim za-

równo gatunki roÊlin typowe dla lasów mieszanych, jak

równie˝ roÊliny siedlisk ∏àkowych, kserotermicznych muraw

oraz okrajków. Dàbrow´ Êwietlistà wyró˝nia swoista, cha-

rakterystyczna kombinacja gatunków, w sk∏ad której wcho-

dzà m.in. trzy odmienne ekologicznie grupy roÊlin: termo-,

kalcy- i heliofilne; mezotroficzne i umiarkowanie acidofilne

oraz gatunki zmiennowilgotnych ∏àk.

Reprezentatywne gatunki

Dàb bezszypu∏kowy Quercus petraea , dàb szypu∏-

kowy Quercus robur , dzwonek brzoskwiniolistny Cam-

panula persicifolia , turzyca pagórkowa Carex montana ,

bodziszek czerwony Geranium sanquineum , dziurawiec

skàpolistny Hypericum montanum , groszek czerniejàcy La-

thyrus niger , miodownik melisowaty Melittis melissophyl-

lum , gorysz siny Peucedanum cervaria , pi´ciornik bia∏y Po-

tentilla alba , pierwiosnek lekarski Primula veris , miodunka

261

Lasy i bory

*91I0

kraju, które wyró˝niajà si´ obecnoÊcià m.in. wilczomleczu

kàtowego Euphorbia angulata , szczodrzeƒca rozes∏anego

Chamaecytisus ratisbonensis , szczodrzeƒca czerniejàcego

Lembotropis nigricans , nale˝à do mazowiecko-ma∏opolskiej

odmiany zespo∏u.

• gràd subkontynentalny Tilio-Carpinetum , 9170, Physis:

41.262

• dàbrowy acidofilne Betulo-Quercetum , 9190, Physis:

41.B111

• kwaÊna dàbrowa trzcinnikowa Calamagrostio-Querce-

tum , Physis: 41.581

• kontynentalny bór mieszany Querco-Pinetum Physis:

41.581, 41.5811

• subborealny bór mieszany Serratulo-Pinetum Physis:

42.52114

Identyfikatory fitosocjologiczne

Zwiàzek Potentillo albae-Quercion petraeae

Zespó∏ Potentillo albae-Quercetum Êwietlista dàbrowa

Dynamika roÊlinnoÊci

Rozmieszczenie geograficzne

i mapa rozmieszczenia

Spontaniczna

Do zespo∏u leÊnego Êwietlistej dàbrowy zaliczane sà zbio-

rowiska o ró˝nej genezie. P∏aty Êwietlistej dàbrowy po-

wsta∏e na ˝yznych, Êrednio wilgotnych glebach brunatnych

nale˝à do zbiorowisk antropozoogenicznych, które

ukszta∏towa∏y si´ i istnia∏y przez wiele stuleci pod wp∏ywem

wypasu. W drugiej po∏owie XX wieku zaprzestano wypasa-

nia byd∏a w lasach. Zaniechanie tego sposobu u˝ytkowa-

nia spowodowa∏o, ˝e cz´Êç Êwietlistych lasów d´bowych

w Polsce uleg∏a spontanicznym zmianom, prowadzàcym

do powstania w ich miejsce cienistych lasów liÊciastych.

Ekspansywny rozwój graba, a w niektórych stanowiskach

leszczyny, spowodowa∏ istotnà zmian´ struktury lasu.

Zmiana warunków Êwietlnych zadecydowa∏a o zaniku

w runie najbardziej charakterystycznych dla tego typu la-

su gatunków Êwiat∏olubnych.

Area∏ Êwietlistej dàbrowy w Polsce jest ograniczony. Na ob-

szarze kraju zespó∏ wyst´puje ekstrazonalnie i reprezentu-

je rzàd Quercetalia pubescentis-petraeae na pó∏nocnej

granicy jego zasi´gu. Siedliska Êwietlistych lasów d´bo-

wych wyst´pujà g∏ównie we wschodniej i Êrodkowej cz´Êci

Polski. Spotyka si´ je cz´sto w Dziale Mazowiecko-Poleskim

oraz Dziale Brandenbursko-Wielkopolskim. Znane sà tak-

˝e stanowiska w Dziale Wy˝yn Po∏udniowopolskich w kra-

inach: Wysoczyzn ¸ódzko-Wieluƒskich, Wy˝yn Ârodkowo-

ma∏opolskich, Wy˝yn Miechowsko-Sandomierskich, Gór

Âwi´tokrzyskich i Roztocza. W ca∏ym zasi´gu w Polsce roz-

mieszczenie fitocenoz zespo∏u cechuje du˝e rozproszenie

i ma∏a powierzchnia.

Powiàzana z dzia∏alnoÊcià cz∏owieka

Inny rodzaj zmian Êwietlistych lasów d´bowych jest skut-

kiem stosowania w gospodarce leÊnej zr´bów zupe∏nych

oraz zalesiania sosnà miejsc odpowiednich dla tego typu

lasu d´bowego. Monokultury sosny lub drzewostany z do-

minacjà sosny wprowadzajà niekorzystne zmiany w siedli-

sku. Powsta∏e zdegenerowane zbiorowiska leÊne sà po-

dobne do borów mieszanych zarówno pod wzgl´dem

struktury, jak i sk∏adu florystycznego. Regeneracja tego ro-

dzaju zbiorowisk leÊnych w kierunku dàbrowy nast´puje

bardzo wolno. Niekiedy, w przypadkach powtarzania

upraw sosny, jest wr´cz niemo˝liwa.

Siedliska przyrodnicze zale˝ne

i przylegajàce

Znaczenie ekologiczne

i biologiczne

Âwietliste lasy d´bowe sà cz´sto powiàzane z innymi siedli-

skami, a wi´c przede wszystkim ubo˝szymi postaciami la-

sów gràdowych, acidofilnà dàbrowà trzcinnikowà oraz

niektórymi postaciami borów mieszanych. Z siedliskami ty-

mi tworzà kompleksy krajobrazowo-roÊlinne.

Âwietlista dàbrowa jest najbogatszym w gatunki zbiorowi-

skiem leÊnym Polski. Wyjàtkowo bogata i bardzo zró˝ni-

cowana pod wzgl´dem ekologicznym flora decyduje

o tym, ˝e obecnoÊç nawet ma∏ych powierzchni Êwietlistej

dàbrowy w kompleksach leÊnych wp∏ywa w du˝ym stop-

niu na ró˝norodnoÊç biologicznà na poziomie ekosyste-

mów, a tak˝e na poziomie gatunków w skali zarówno re-

gionu, jak i kraju.

Najbardziej charakterystyczne siedliska pokrewne to:

• gràd subatlantycki Galio-Carpinetum , 9170, Physis:

41.261

262

*Ciep∏olubne dàbrowy

Âwietliste lasy d´bowe stanowià jedynà ostoj´ dla wielu

rzadkich i zagro˝onych gatunków roÊlin i zwierzàt, wyspe-

cjalizowanych i przystosowanych do okreÊlonych warun-

ków Êrodowiska, a wi´c dostatecznej iloÊci Êwiat∏a oraz

mezotroficznego, suchego i ciep∏ego pod∏o˝a.

Tylko tu znajdujà schronienie liczne gatunki zwierzàt o zna-

czeniu dla dziedzictwa przyrodniczego. Siedlisko jest ulu-

bionym miejscem bytowania leÊnych ssaków kopytnych.

Pe∏ni funkcj´ niszy ekologicznej dla ciep∏olubnej flory i fau-

ny. Szczególnie bogata jest ˝yjàca tu fauna termofilnych

owadów.

Mimo niewielkiej powierzchni siedlisko Êwietlistej dàbrowy

pe∏ni bardzo du˝à rol´ w ró˝norodnoÊci biologicznej kra-

ju, o czym decyduje bardzo bogata i specyficzna flora

i fauna.

ekspansji je˝yn lub traw, co powoduje eliminacj´ z runa

gatunków typowych dla Êwietlistego lasu d´bowego.

*91I0

Tendencje do przemian w skali

kraju i potencjalne zagro˝enia

W przesz∏oÊci Êwietliste lasy d´bowe w Polsce podlega∏y

ró˝nym formom antropopresji: wypas byd∏a i trzody

chlewnej w lasach, pozyskiwanie ˝o∏´dzi oraz grabienie

Êció∏ki, wycinanie drzewostanów d´bowych oraz rabunko-

we pozyskiwanie drewna. Skutkiem d∏ugotrwa∏ej dzia∏al-

noÊci tego rodzaju by∏y: drastyczne ograniczenie po-

wierzchni tego typu lasu, zubo˝enie sk∏adu florystycznego

zbiorowisk, powstanie w miejsce lasów d´bowych drzewo-

stanów mieszanych oraz sosnowych. JednoczeÊnie, pod

wp∏ywem d∏ugotrwa∏ego wypasu, niektóre fitocenozy cie-

nistego gràdu przekszta∏ci∏y si´ w widny las o cechach

Êwietlistej dàbrowy.

Obecnie Êwietlista dàbrowa podlega recesji na ca∏ym

areale w Polsce. P∏aty zbiorowiska zanikajà w wyniku

spontanicznej sukcesji nast´pujàcej na skutek: zaniecha-

nia wypasu w lasach, eutrofizacji siedlisk oraz ocieplenia

klimatu, a tak˝e preferowania w gospodarce leÊnej upra-

wy sosny. Znaczna cz´Êç znanych i opisanych wczeÊniej

stanowisk tego zbiorowiska uleg∏a redukcji, a niektóre za-

nikowi na skutek przekszta∏cenia w inny typ lasu liÊciaste-

go lub zbiorowiska o charakterze boru mieszanego. Sie-

dlisko to jest zatem w ciàg∏ej recesji. Zagro˝enie jest spo-

t´gowane ze wzgl´du na du˝e rozproszenie i ma∏à po-

wierzchni´ stanowisk siedliska. Niewielkie lub nawet bar-

dzo ma∏e powierzchnie zespo∏u nie sà wyró˝niane w po-

dziale leÊnym jako oddzielny typ siedliska. Sà w∏àczane

do typu siedliskowego lasu mieszanego i w okreÊlonych

dzia∏aniach gospodarczych traktowane wed∏ug ogólnie

przyj´tych zasad.

Gatunki z za∏àcznika II Dyrektywy

Siedliskowej

Kozioróg d´bosz Cerambyx cedro , pachnica d´bowa

Osmoderma eremita , dzwonecznik wonny Adenophora lilii-

folia , obuwik pospolity Cypripedium calceolus , leniec bez-

podkwiatkowy Thesium ebracteatum.

Gatunki z za∏àcznika I Dyrektywy Ptasiej

Dzi´cio∏ Êredni Dendrocopos medius , mucho∏ówka bia∏oszy-

ja Ficedula albicollis , mucho∏ówka ma∏a Ficedula parva .

Stany, w jakich znajduje si´

siedlisko

Stany uprzywilejowane

Jako uprzywilejowane stany siedliska nale˝y uznaç takie

p∏aty zespo∏u Êwietlistej dàbrowy które wyró˝niajà si´ du-

˝ym stopniem naturalnoÊci, tzn. posiadajà cechy typowe

w odniesieniu zarówno do sk∏adu florystycznego, jak

i struktury. Sà to wi´c zbiorowiska z drzewostanem czysto

d´bowym lub z niewielkà domieszkà sosny i brzozy, z ró˝-

nogatunkowym, ale nieznacznie zwartym podszytem oraz

bujnym, wielogatunkowym runem zielnym. Powinny byç

równie˝ brane pod uwag´ rodzaj gleb i pod∏o˝e. Zbioro-

wiska zajmujàce Êrednio zasobne gleby na przepuszczal-

nym, piaszczysto-˝wirowym pod∏o˝u sà bardziej stabilne

w porównaniu z tymi, które wyst´pujà na glebach ˝yznych,

na pod∏o˝u gliniastym.

U˝ytkowanie gospodarcze

i potencja∏ produkcyjny

Ze wzgl´du na ma∏à powierzchni´ rola produkcyjna Êwie-

tlistej dàbrowy jest bardzo ograniczona. Wi´ksze mo˝liwo-

Êci pozyskania surowca drzewnego istniejà tylko w odnie-

sieniu do stanowisk, gdzie udzia∏ sosny w drzewostanie jest

znaczàcy lub dominujàcy. W takich przypadkach cele pro-

dukcji nie sà sprzeczne z celami i zalecanymi metodami

ochrony. Dodatkowym argumentem przeciwko realizowa-

niu na tych siedliskach intensywnej produkcji surowca

drzewnego jest stosunkowo ma∏a dost´pnoÊç niektórych

stanowisk zlokalizowanych na stromych zboczach.

Inne obserwowane stany

Stosunkowo cz´sto spotyka si´ stany siedliska które by∏y

opisywane jako: zbiorowiska leÊne zdegenerowane, prze-

kszta∏cone, zubo˝a∏e, postaci degeneracyjne. Sà to formy

powsta∏e wskutek gospodarki cz∏owieka. Najcz´Êciej sà to

fitocenozy z drzewostanem sosnowym lub mieszanym

z dominacjà sosny. Sk∏ad gatunkowy takich zbiorowisk jest

ubo˝szy, udzia∏ gatunków charakterystycznych dla zespo∏u

ograniczony. Upodabniajà si´ one do borów mieszanych.

W przypadku monokultur sosny obserwuje si´ zjawisko

Ochrona

Przypomnienie o wra˝liwych cechach

Siedlisko Êwietlistego lasu d´bowego jest mezotroficzne,

lekko kwaÊne i przepuszczalne. Wa˝na jest tak˝e zawartoÊç

263

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: