1
Ekonomika Turystyki i Rekreacji jako dyscyplina naukowa -
Wykład 1
Trudno zdefiniować turystykę, bo jest wielofunkcyjna. Stąd badania nad nią zajmują się przedstawiciele różnych dyscyplin naukowych, naukowych stąd daje się wyróżnić kilka odmian definicji turystyki. Praktyce mówi się więc o przestrzennej, socjologicznej a wreszcie ekonomicznej definicji turystyki.
TURYSTYKA – obejmuje ogół działań ludzi, którzy podróżują przebywają dla wypoczynku, w interesach i innych celach przez nie więcej niż jeden rok bez przerwy w miejscach znajdujących się poza ich zwykłym otoczeniem.
Turystyka tonie tylko ruch ale przede wszystkim oznacza popyt, podaż, a te dwie kategorie umożliwiają dojazd, pobyt i powrót. Wszystkie te działania powodują skutki ekonomiczne stanowiące przedmiot zainteresowania ekonomiki, turystyki i rekreacji.
Z ekonomicznego punktu widzenia istotą przyjazdu turystycznego jest wydatkowanie środków pieniężnych pozyskiwanych w miejscu stałego zamieszkania.
Turystyka z ekonomicznego punktu widzenia to:
-popyt /ruch/
-podaż /baza materialna/
-określone skutki gospodarcze.
Dwie kategorie – popyt i podaż przynoszą określone skutki gospodarcze /pozytywne lub negatywne/.
Mówiąc o turystyce za konieczne należy uznać istnienie kilku kategorii:
-przemysł turystyczny
-gospodarka turystyczna
-sektor turystyczne
Przemysł turystyczny jest to termin oznaczający podmioty gospodarcze i obiekty oferujące urządzenia i usługi dla turystyki. Jest on najczęściej pogrupowany według branż dostarczający niekiedy cząstkowy produkt turystyczny, a te branże to chociażby hotelarstwo, gastronomia, turoperatorstwo itp. Natomiast o wiele szerszym pojęciem jest gospodarka turystyczna, ponieważ poza przemysłem turystycznym obejmuje także inne branże związane z turystyką takie jak: transport, handel rekreacja a nawet kultura.
Sektor turystyczny oznacza część gospodarki, której wspólną funkcją jest zaspokajanie potrzeb turystów, składającą się z branż związanych w zakresie jakim zaopatrują one turystów.
Ekonomika turystyczna jest nauką silnie związaną z ekonomią, dlatego też należy tutaj wyróżnić cechy wspólne jak różnice między tymi dwiema dziedzinami.
Ekonomia nauka o stosunkach ekonomicznych prawach rządzących produkcją , podziałem, wymianą i konsumpcją na różnych szczeblach rozwoju społeczeństwa.
Ekonomia traktuje proces gospodarczy jako całość, której elementy są ze sobą powiązane prawami ekonomicznymi np.:
-prawa rynku
-prawo popytu
-prawo podaży
-prawo równowagi.
Ekonomię należy z reguły kojarzyć z terminem makro , ale wymagania współczesnej gospodarki światowej wymuszają również to, ż ekonomia musiała się zająć programem mikro.
Prawa ekonomiczne mimo tego, że pozostały tymi samymi prawami to coraz częściej ich przebieg w różnych dziedzinach gospodarki bywa odmienny niż w odniesieniu do całego państwa. Stąd z tych względów nastąpiła potrzeba badania poszczególnych aspektów
procesów gospodarowania w odniesieniu do tychże konkretnych dziedzin.
Badania poszczególnych aspektów procesów mają dwojaki charakter:
-teoretyczny /z punktu widzenia praw ekonomicznych/
-opisowy / statystyczny opis danej dziedziny/.
Zajmują się tym poszczególne działy ekonomii zwane ekonomikami szczególnymi, stosowanymi lub branżowymi.
Każdy organizm gospodarczy stajre się coraz bardziej złożony, a więc kierowanie nim wymaga nie tylko znajomości ogólnych praw ekonomicznych badanych prze ekonomię, ale także form ich przejawiania się w różnych dziedzinach działalności gospodarczej.
Stąd liczba ekonomik branżowych stale rośnie. Bowiem na początku następował tylko rozwój tych ekonomik szczegółowych związanych z produkcją towarową. Natomiast współcześnie rozwinięta jest sfera szeroko rozumianych usług, a w ramach tej sfery nastąpiło wyodrębnienie się dyscypliny naukowej zwaną ekonomiką turystyki i rekreacji. Konieczność jej istnienia stała się niekwestionowanym faktem, zwłaszcza od tego momentu, kiedy rozwój turystyki w niektórych krajach miał decydujący wpływ na rozwój ich gospodarki, a w konsekwencji tych procesów turystyka stała się podstawą rozwoju gospodarki światowej.
Ekonomiki funkcjonalne, to ekonomiki wyodrębnione z ekonomik szczegółowych, szczegółowych więc dotyczących niższego szczebla, a mianowicie konkretnej jednostki gospodarczej wchodzącej w skład danej branży i na tej kanwie występują takie pojęcia jak:
Ekonomika-
-biura podróży
-hotelarstwa
-hotelu
-zakładu gastronomicznego
-przedsiębiorstwa turystycznego.
Proces ten można przedstawić w postaci pewnego schematu. /8.10/
Przedmiot badań tych ekonomik jest wspólny. Dotyczy podstawowych zjawisk związanych z funkcjonowaniem turystyki i rekreacji.
Natomiast ekonomika formułuje twierdzenia i zasady odnoszące się do całej gospodarki, grupuje je w kategorie ekonomiczne takie jak:
- popyt, podaż koszty, ceny dochód narodowy, bilans płatniczy czy bilans handlowy.
Natomiast w ramach turystki funkcjonują takie kategorie jak:
- popyt turystyczny,
- podaż turystyczna,
-ceny na rynku turystycznym,
- konkurencja na rynku turystycznym
-czy bilans turystyczny.
Na podstawie tego możemy stwierdzić, że badaniem przebiegu praw ekonomicznych w stosunku do całej turystyki i rekreacja zajmuje się ekonomika turystyki i rekreacji. Zatem ekonomika ta bada całokształt procesów ekonomicznych odniesieniu co do całej turystyki i rekreacji. Zatem ekonomika ta bada całokształt procesów ekonomicznych odniesieniu, co do całej turystyki i rekreacji.
Wobec czego różnica między ekonomią a ekonomiką sprowadza się do dwóch zagadnień:
1.do skali badań ekonomia – cała gospodarka - ekonomika cała turystyka /
2.metod badań, które są różne w ekonomii i w ekonomice.
EKONOMIKA TURYSTYKI
Ekonomika jest to nauka interdyscyplinarna, przy czym ta interdyscyplinarność jest stosunkowo duża w tym przypadku, co wynika stąd, że badania dotyczące turystyki i rekreacji muszą wykorzystywać wyniki badań nauk pokrewnych zwłaszcza geograficznych, humanistycznych czy przyrodniczych. O takim właśnie wykorzystywaniu decydują dwa główne czynniki:
1.Chodzi o bardzo szerokie zrozumienie kategorii potrzeby turystki,
2.Bardzo złożony charakter produktu turystycznego.
Jest to dyscyplina, która wyodrębniła się pośród innych nauk stosunkowo późno, bo praktycznie dopiero w końcu XIXw. jej faktyczny rozwój to wiek XX i czasy nam współczesne. To spowodowało również fakt poważnych trudności w zdefiniowaniu ekonomiki turystyki. Jednak dla naszych potrzeb definicja ekonomiki turystyki jest następująca:
EKONOMIKA TURYSTYKI – NAUKA ZAJMUJĄCA SIĘ BADANIEM ZJAWISK PRAWIDŁOWOŚCI EKONOMICZNYCH WYSTĘPUJĄCYCH W TURYSTYCE MAJĄCYCH NA CELU USTALENIE METODAMI NAUKOWYMI NAJBARDZIEJ EFEKTYWNYCH INSTRUMENTÓW POLITYKI TURYSTYCZNEJ I ZARZĄDZANIA MIERZAJĄCYCH DO OPTYMALNEGO ZASPOKOJENIA SZEROKO ROZUMIANYCH POTRZEB SPOŁECZNYCH Z TĄ DZIEDZINĄ.
Ekonomika turystyki nie może być „sztuką dla sztuki” czyli dyscypliną, której badania służą rozwojowi teorii – bowiem prawa ekonomii w odniesieniu do turystyki muszą być wykorzystane w praktyce. Należy je bezwzględnie wykorzystywać przy formułowaniu szeroko rozumianej polityki turystycznej. Należy to także wykorzystywać w procesach zarządzania turystyką, oraz wykorzystywać w szeroko rozumianej orientacji marketingowej.
Prawa ekonomiczne muszą być wykorzystywane w procesach optymalizowania decyzji i muszą być uwzględniane w zarządzaniu operacyjnym, taktycznym oraz strategicznym w turystyce.
Jak widać ekonomika turystyki stała się sferą wyjściową dla wielu obszarów działalności gospodarczej i pełni wobec nich tzw. „rolę służebną”. Służebny charakter ekonomiki turystyki należy wiązać z jej wielofunkcyjnością, ale strategiczną rolę w turystyce i rekreacji pełni funkcja ekonomiczna.
Oprócz tego turystyka spełnia też ważne funkcje pozaekonomiczne:
-społeczną
-wychowawczą
-zdrowotną
-ekologiczna.
Funkcja społeczna turystyki wiąże się z tym, że turystyka realizuje szeroko rozumiane cele społeczne. Jest więc nie tylko elementem prorozwojowym, ale ogranicza negatywne skutki społeczne w postaci chociażby z jednej strony ograniczenia bezrobocia, a z drugiej generowania nowych miejsc pracy. Wymusza to także rozwój szeroko rozumianej infrastruktury. Rozwija etos pracy.
Funkcja wychowawcza turystyki – związana jest z procesami poznawczymi. Przyczynia się
Do rozwoju wiedzy historycznej i kulturowej. Turystyka też wymusza też określone zachowania – wychowuje, edukuje i preferuje określone wzorce postępowania.
Funkcja zdrowotna turystyki –turystyka przyczynia się do rozwoju ruchu. Wymusza sport rekreację. Wpływa pozytywnie na rozwój zdrowia poszczególnych turystów w wyniku czego następuje poprawa ogólnej kondycji określonych grup społecznych.
Funkcja ekologiczna turystyki –turystyka uczy zachowań chroniących środowisko naturalne.
Te funkcje pozaekonomiczne nie mogą przysłaniać realizacji funkcji gospodarczych turystyki. Należy to rozumieć tak, że turystyka jest potężnym działem każdej gospodarki danego kraju i dlatego powinna być realizowana przy pomocy odpowiednich narzędzi czy instrumentów o charakterze typowo rynkowym.
W turystyce ukształtowały się trzy rodzaje orientacji rynkowej.
-orientacja na produkt,
-orientacja na sprzedaż,
-orientacja marketingowa
Orientacja na produkt występuje w przypadku rynku sprzedawcy. Oznacza to, że nabywcy poszukują towaru konkurując ze sobą. Jest to sytuacja bardzo wygodna dla producentów produktu turystycznego, bowiem duży i rosnący popyt gwarantuje im wysoką rentowność. Ta jednak orientacja jest ze stratą dla poszczególnego klienta.
Z punktu widzenia klienta najlepsza jest orientacja na sprzedaż. Następuje tu stała nadwyżka podaży nad popytem. Firmy muszą wówczas walczyć o klienta oferując mu produkt najlepszy i stosunkowo niedrogi.
Można powiedzieć, że połączeniem obu tych orientacji staje się orientacja marketingowa ukierunkowana na nabywcę i na rynek. Oznacza silną kokurencję i przewagę podaży nad popytem. Jest to najbardziej pożądana orientacja na rynku turystycznym.
POL I T Y K A T U R Y S T Y C ZNA
Wielkość i struktura przyjazdowego ruchu turystycznego w zdecydowanym procencie zależą od państwa recepcyjnego., bowiem istnieje tu pewna prawidłowość, że „we współczesnym świecie nie ma w zasadzie państwa, które wpuszczałoby na swoje terytorium wszystkich cudzoziemców bez pewnej kontroli, ograniczeń, albo też żeby nie wpuszczało nikogo.”
Stąd wniosek mówiący o tym, że władze państwowe mogą w dowolny sposób oddziaływają na ruch przybywających cudzoziemców. Mają też prawo wprowadzać pewnego rodzaju uprawnienia lub ograniczenia. Ich zakres będzie pochodną preferowanych interesów danego państwa/np. społeczne, ekonomiczne lub polityczne/.Musi się w tych ograniczeniach również umieścić możliwości recepcyjne wynikające ze stopnia rozwoju bazy turystycznej. Bowiem jej wielkość i struktura uzależnione są też wprost od działań preferowanych przez państwo.
Jak z tego widać zarówno rozwój podaży turystycznej jak i rozwój popytu turystycznego zależą również od polityki państwa oddziałującej na rozwój turystyki.
Wszystkie państwa mogą kształtować wielkość i strukturę przyjazdowego i wyjazdowego ruchu turystycznego. Wyrazem tego oddziaływania jest charakter polityki turystycznej.
Samo pojęcie polityki turystycznej ma charakter historyczny i pojawiło się na określonym stosunkowo wysokim poziomie społeczno – gospodarczego poszczególnych państw. Bowiem wzrost ruchu może spowodować pozytywne bądź negatywne skutki:
- ekonomiczne.
- społeczne,
- polityczne.
Dopóki turystyka nie wywoływała takich skutków państwo się nią nie interesowało.
Rozwój turystyki może spowodować pozytywne bądź negatywne skutki W przypadku tych ostatnich sytuacja ta wymaga działań przerastających możliwości władz lokalnych.
Nie zawsze rozwój regionu, .a więc jego interes /czy interes miejscowości recepcyjnej/ musi być zgodny z interesami państwa jako całości. Z kolei zaniechanie działań na szczebli państwowym może zablokować rozwój turystyki. Gorszym jednak wariantem jest zupełnie niekontrolowany rozwój ruchu turystycznego.
Państwo prowadząc określoną politykę zagraniczną oraz zagraniczną politykę ekonomiczną nie powinno zaniechać przynajmniej koordynacyjnych działań w zakresie turystyki i rekreacji.
Rozwój polityki turystycznej nastąpił przede wszystkim w okresie międzywojennym polityki ale jej dalszy dynamiczny rozwój to już okres po pierwszej wojnie światowej i czasy zupełnie nam współczesne.
Czynniki, które doprowadziły do formułowania założeń polityki turystycznej możnapodzielić na dwie grupy
-przesłanki, które zmusiły państwo do ingerencji ze strony sektora ekonomicznego
-przesłanki, które doprowadziły do domagania się……….
Do czynników znajdujących się w sferze ogólnych interesów państwa można zaliczyć:
-znaczenie turystyki w polityce ekonomicznej państwa
-wpływ polityki turystycznej na politykę zagraniczną
-znaczenie rozwoju turystyki dla prowadzonej przez państwo polityki społecznej
-wpływ turystyki na strukturę i stan bilansu płatniczego państwa
-aktualizacja zawodowa społeczeństwa
-aktywizacja regionów mniej zaawansowanych gospodarczo
Te czynniki wymuszają ingerencję państwa.
Sektor turystyczny wymaga pomocy ze strony państwa z uwagi na:
-znaczenie infrastruktury ogólnej dla turystów /podstawowe urządzenia, przedsiębiorstwa, instytucje potrzebne do funkcjonowania danego działu gospodarki/
-kapitałochłonny i importochłonny charakter inwestycji turystycznych
-interdyscyplinarny charakter turystyki
-znaczenie norm i przepisów prawnych dla rozwoju turystyki
-znaczenie formalności granicznych dla rozwoju turystyki, które są zastrzeżone dla najwyższych organów państwa.
Historycznie wykształciły się 3 podejścia państwa do turystyki
-negatywne
-neutralne
-pozytywne.
Stosunek negatywny występował w państwach, które nie są przygotowane zarówno do rozwoju przyjazdowego jak i wyjazdowego ruchu turystycznego. Zdarzają się też zmiany stosunku pozytywnego na negatywny ale przyczyny tego zjawiska mają często charakter polityczny.
Neutralne podejście jest dużo częściej spotykane. Władze nie ingerują w rozwój turystyki i rekreacji dopóki ten rozwój nie jest sprzeczny z interesami samego kraju i nie wywiera wpływu negatywnego na życie społeczno-gospodarcze. W takim przypadku nie ma mowy o świadomym oddziaływaniu na wielkość i strukturę podaży i popytu.
Podejście pozytywne państwa ma odzwierciedlenie w świadomych działaniach państwa i bieżącej kontroli wpływu tego zjawiska na życie społeczno-gospodarcze w dobie aktualnej i dającej się przewidzieć przyszłości.
WNIOSKI
O polityce turystycznej w pełnym tego słowa znaczeniu można mówić wtedy, kiedy stosunek państwa do rozwoju turystyki jest pozytywny. Oczywiście w tej konkretnej sytuacji, że muszą być sprecyzowane cele tak rozumianej polityki i ściśle określone narzędzia działania.
Stosunkowi państwa do turystyki odpowiadają dwa rodzaje oddziaływania na rozwój tego zjawiska:
- oddziaływanie statyczne
- oddziaływanie dynamiczne
Oddziaływanie statyczne – z reguły mamy na myśli w praktyce stosunek neutralny państwa do turystyki przy czym w określonych uwarunkowaniach ten stosunek neutralny z czasem może przekształcić się w stosunek pozytywny. Taka zmiana stosunków nie musi mieć jednak miejsca. Rola państwa sprowadza się „de facto”do administrowania turystyką.
Oddziaływanie dynamiczne – jest zawsze związane z pozytywnym stosunkiem państwa do turystyki, a więc efektem takiego postępowania staje się wspieranie turystyki jako czynnika typowo prorozwojowego.
Analizując podejście statyczne i dynamiczne – należy wziąć pod uwagę pełną definicję polityki turystycznej.
„Polityka turystyczna to działalność polegająca na określaniu celów ekonomicznych, politycznych, społecznych i kulturalnych związanych z rozwojem turystyki, uzyskiwaniu wszechstronnych pozytywnych efektów wynikających z istnienia popytu i podaży, dążenie do zaspokojenia potrzeb społecznych w zakresie uprawiania turystyki i precyzowania środków niezbędnych do realizacji tych celów”.
Tak rozumiana polityka turystyczna może być realizowana tylko wtedy gdy są ściśle określone organy państwa, te których działalność jest niezbędna do funkcjonowania sektora turystycznego.-organy ustawodawcze
-centralne organy administracji państwowej
-krajowa administracja turystyczna
-doradcze organy administracji państwowej i turystycznej
-turystyczne organy gospodarcze
-turystyczne organizacje społeczne
Te organy spełniają inne role i funkcje.
Warunkiem istnienia polityki turystycznej jest oddziaływanie na wszystkie najbardziej istotne elementy polityki.
To działanie ma zapewnić realizację polityki turystycznej na wszystkich jej etapach.
Sumę etapów wpływających na powstanie usług turystycznych nazywamy cyklem turystycznym.
Do ognisk tego cyklu zaliczamy:
-badanie ruchu turystycznego
-planowanie rozwoju turystyki
-budowę infrastruktury turystycznej
-przygotowanie kadr dla potrzeb turystyki
-rozwój gospodarki turystycznej
-promocję turystyczną
-badanie rezultató prowadzonej polityki turystycznej.
Ocena wielkości i struktury podaży i popytu i w razie stwierdzenia pewnych ułomności w realizacji polityki turystycznej za konieczne należy uznać wprowadzenie korekt dotyczących realizacji jej celów i zadań. W niektórych przypadkach konieczna się staje zmiana niektórych narzędzi tej polityki. O skuteczności realizowania tej polityki turystycznej w zdecydowanej większości przypadków decydują wykorzystywane narzędzia tej polityki. Dobór tych narzędzi musi nastąpić z wykorzystaniem dwóch grup wskaźników:
1. typowo turystycznych
2 gospodarczych /rozwój gospodarczy, tempo rozwoju gospodarczego, inflacja, kryzys finansowy.
Główne czynniki polityki turystycznej:
-ustrój społeczno-polityczny
-aktualny stan gospodarki
-dotychczasowe miejsce turystyki w życiu społeczno-gospodarczym państwa
-praktyka polityki turystycznej
-wyniki polityki turystycznej.
Kwalifikacja narzędzi polityki turystycznej
-narzędzia na popyt i podaż turystyki
-narzędzia paraturystyczne i stricte turystyczne
-podział według gestorów narzędzi
Klasyfikacja narzędzi według źródeł pochodzenia
-narzędzia wynikające z ogólnej polityki państwa
-utrzymanie równowagi rynkowej
-aktywizacja regionów
-aktywizacja sektora usług
-realizacja zobowiązań wobec zagranicy
-współtworzeniepolityki zagranicznej
-realizacji zadań w innych dziedzinach polityki.
Ustawodawstwo turystyczne reguluje kwestie dotyczące
- miejscowości turystycznych
-funkcjonowanie gospodarki turystycznej
-przepisów dotyczących cudzoziemców
-przepisó dotyczących wyjców obywateli za granicę
Narzędzia ekonomiczno finansowe to:
-ceny -podatki- kredyty- kursy walutowe- ograniczenia eksportowe lub importowe.
Część tych narzędzi ma charakter dyskryminacyjny /dwa ostatnie/ uderzając bezpośrednio w podmiot turystyczny.
GOSPODARKA TURYSTYCZNA
Wykład 3
Gospodarka narodowa to całokształt zasobów i działań prowadzonych w kraju w sferze produkcji i usług, podziału, obrotu towarowego i kapitałowego i konsumpcji.
Gospodarka turystyczna to jeden z działów gospodarki narodowej, przede wszystkim sfery szeroko pojętych uaług, której zadaniem jest zaspokajanie materialnych niematerialnych potrzeb turystycznych-wypoczynkowych oraz zdrowotnych ludności.
Gospodarka turystyczna obejmuje:
I grupa
-hotelarstwo
-biura obsługi ruchu turystycznego
...
paulina2991