Borys Akunin - Pelagia i czarny mnich.pdf - Borys Akunin - ChomikKulturalny

BORIS AKUNIN

PELAGIA I CZARNY

MNICH

Пелагия и черный монах

KRYMINAŁ PROWINCJONALNY

Przełożył: Wiktor Dłuski

Wydanie polskie: 2004

Prolog

Pojawia się Wasilisk

...kilkoma długimi krokami podszedł do zakonnicy. Wyjrzał przez okno, zobaczył

spienione konie, rozchełstanego czerńca i groźnie zmarszczył krzaczaste brwi.

Pelagia zameldowała przewielebnemu półgłosem:

– Zawołał do mnie: „Mateczko, nieszczęście! On już tu jest! Gdzie władyka?”

Przy słowie „nieszczęście” Mitrofaniusz ze zrozumieniem pokiwał głową, jakby dziś,

tego bezmiernie długiego dnia, który w żaden sposób nie chciał się zakończyć, nie liczył na

nic innego. Skinął palcem na oberwanego, zakurzonego zwiastuna (samo jego zachowanie, a

także wykrzyczane przezeń słowa świadczyły jasno, że ów mnich, który przyleciał tu nie

wiadomo skąd, jest właśnie zwiastunem, i to z tych niedobrych): ano wejdź tu na górę.

Krótko, ale głęboko, do ziemi prawie, pokłoniwszy się biskupowi, czerniec rzucił wodze i

popędził do gmachu sądu, roztrącając wychodzącą po procesie publiczność. Widok sługi

Bożego z gołą głową i czołem podrapanym do krwi był tak niezwykły, że ludzie oglądali się,

jedni z ciekawością, inni z niepokojem. Burzliwe dyskusje na temat dopiero co zakończonego

posiedzenia i zadziwiającego wyroku ustały. Wyglądało na to, że szykuje się, a może nawet

już nastąpiło, jakieś nowe Wydarzenie.

Tak to już bywa w takich cichych zatoczkach jak nasz spokojny Zawołżsk: pięć albo

dziesięć lat cisza, spokój, senne odrętwienie, aż tu nagle jeden po drugim takie huragany się

zrywają, że dzwonnice gną się do ziemi.

Wysłannik nieszczęścia wbiegł po białych marmurowych schodach. Na górnym podeście,

pod wagą, którą trzymała w ręku Temida z opaską na oczach, zawahał się trochę, bo nie od

razu się zorientował, dokąd ma skręcić, na prawo czy na lewo, ale szybko dojrzał w odległym

końcu poczekalni grupkę stołecznych korespondentów i dwie obleczone w czerń postaci, dużą

i małą: władykę Mitrofaniusza, a przy nim siostrzyczkę w okularach – tę, co przed chwilą

stała w oknie.

Łomocząc buciorami po podłodze, aż echo niosło, mnich rzucił się do archijereja i już z

daleka zawył:

– Władyko, on już tu jest! Bliziusieńko! Za mną nadciąga! Ogromny! Czarny!

Petersburscy i moskiewscy dziennikarze – wśród których były też prawdziwe gwiazdy

tego zawodu, przybyłe do Zawołżska z okazji głośnego procesu – gapili się ze zdumieniem na

cudacznego zakonnika.

– Kto nadciąga? Kto czarny? – zagrzmiał przewielebny. – Mów jasno. I ktoś ty? Skąd?

– Pokorny czerniec Antipa z Araratu. – Spłoszony przybysz pokłonił się skwapliwie i

wyciągnął rękę, żeby zerwać z głowy skufię, ale skufii nie było, gdzieś ją zgubił. – Wasilisk

nadchodzi, a niby kto?! On, Orędownik nasz! Z pustelni odszedł. Każ, władyko, w dzwony

bić, ikony święte wystawić! Spełnia się proroctwo Janowe! „Oto przychodzę rychło, a zapłata

moja ze mną jest, abym oddał każdemu wedle uczynków jego”! Koooniec! – zawył mnich. –

Wszystkiego koniec!

Na ludziach stołecznych wrażenia to nie zrobiło, nie przestraszyli się wiadomości o końcu

świata, tylko nadstawili uszu i przysunęli się do mnicha, ale posługacz sądowy, który już

zaczął machać w korytarzu miotłą, zamarł w miejscu od tego dziwnego krzyku, upuścił swoje

narzędzie i przeżegnał się.

A zwiastun Apokalipsy z rozpaczy i przerażenia już nie był zdolny do artykułowanej

mowy – zatrząsł się całym ciałem, a po zapylonej, zarośniętej twarzy pociekły mu łzy.

Jak zawsze w krytycznych chwilach przewielebny przejawił rzeczowość i zdecydowanie.

Zgodnie z pradawną receptą, w myśl której najlepszy środek na histerię to dać porządnie w

gębę, Mitrofaniusz potężną swoją prawicą wlepił szlochającemu dwa soczyste policzki i

mnich od razu przestał się trząść i wyć. Zamrugał oczami, czknął. Biskup, idąc za ciosem,

chwycił gońca za kołnierz i powlókł do najbliższych drzwi, za którymi mieściło się archiwum

sądowe. Pelagia jęknęła żałośnie na dźwięk policzka i podreptała w ślad za nimi.

Archiwista z okazji zamknięcia posiedzenia zamierzał właśnie uraczyć się herbatką, ale

biskup tylko brwią poruszył – urzędnika jakby wiatr zdmuchnął i trzy duchowne osoby

zostały w urzędowym pomieszczeniu same.

Władyka posadził pochlipującego Antipę na krześle, podsunął mu pod nos szklankę z

ledwie napoczętą herbatą – pij. Odczekał, póki mnich, stukając o szkło zębami, nie zwilży

ściśniętego gardła, i zapytał niecierpliwie:

– No, co tam się u was w Araracie stało? Opowiadaj.

Korespondenci tymczasem zebrali się pod zamkniętymi drzwiami. Postali jakiś czas, na

wszelkie sposoby powtarzając zagadkowe słowa „Wasilisk” i „Ararat”, a potem zaczęli się

powoli rozchodzić, wciąż gubiąc się w domysłach. Co zresztą zrozumiałe – byli to wszystko

ludzie przyjezdni, w naszych zawołżańskich świętościach i legendach niezorientowani.

Miejscowi od razu wiedzieliby, o czym mowa.

Ale że i wśród naszych czytelników mogą się znaleźć osoby postronne, które w guberni

zawołżskiej nigdy nie bywały, a nawet, być może, o niej w ogóle nie słyszały, to zanim

opiszemy rozmowę, do jakiej doszło w pomieszczeniu archiwum, poczynimy pewne

objaśnienia, które mogą się wydać zbyt obszerne, lecz dla zrozumienia dalszej części

opowieści są absolutnie konieczne.

* * *

Od czego by tu zacząć?

Chyba od Araratu. Dokładniej – od Nowego Araratu, monasteru Nowoararackiego,

bardzo sławnego świętego przybytku, położonego na najdalszej północy naszej rozległej, ale

słabo zaludnionej guberni. Tam, wśród wód Jeziora Modrego, dla swych rozmiarów

podobniejszego do morza (lud tak je właśnie nazywa: Modre Morze), na porośniętych lasem

wyspach, z dawien dawna chronili się przed ziemskim zgiełkiem i ludzką złością święci

starcy. Z czasem klasztor stopniowo popadał w zapuszczenie, tak że na całym archipelagu, w

samotnych celkach i eremach, przebywała tylko maleńka garstka anachoretów, nigdy jednak

do końca nie opustoszał, nawet w czasach smuty.

Była pewna szczególna przyczyna takiej żywotności, a przyczyna owa miała na imię

Pustelnia Wasiliskowa, o niej jednak opowiemy trochę niżej, ponieważ pustelnia zawsze

istniała jakby niezależnie od właściwego klasztoru. Ten zaś w dziewiętnastym stuleciu, w

sprzyjających warunkach naszego w spokoju i ładzie upływającego czasu, zaczął jakoś

wyjątkowo wspaniale rozkwitać – z początku dzięki modzie na północne świątynie, która

upowszechniła się wśród zamożnych pielgrzymów, a całkiem ostatnio – staraniem obecnego

archimandryty Witalisa II, tak nazywanego, ponieważ w poprzednim stuleciu był już w

klasztorze przeor tego samego imienia.

Ten niepospolity sługa Kościoła doprowadził Nowy Ararat do niebywałego dotąd

rozkwitu. Mianowany zarządcą cichego wyspiarskiego monasteru, czcigodny ojciec doszedł

do słusznego wniosku, że moda to wietrznica i póki nie obróci wzroku w stronę jakiegoś

innego, nie mniej szacownego przybytku Bożego, warto wyciągnąć z napływu ofiar wszelkie

możliwe pożytki.

Najpierw zastąpił więc dawny klasztorny zajazd, prastary i kiepsko utrzymany – nowym,

otworzył doskonałą postną jadłodajnię, zorganizował przejażdżki łodziami po cieśninkach i

zatoczkach, żeby przyjezdni zamożni ludzie nie spieszyli z wyjazdem z błogosławionych

okolic, które urodą, czystym powietrzem i wszelakimi urokami przyrody nie ustępują

najlepszym fińskim uzdrowiskom. A potem, zręcznie wykorzystując uzyskaną nadwyżkę

środków, zaczął powoli tworzyć z rozmaitych przedsiębiorstw złożone i wielce dochodowe

gospodarstwo, ze zmechanizowanymi fermami, wytwórnią ikon, flotyllą rybacką,

wędzarniami i jeszcze fabryczką wyrobów żelaznych, produkującą najlepsze w Rosji zasuwki

do okien. Zbudował także wodociąg, a nawet kolejkę szynową od przystani rzecznej do

składów. Niektórzy z doświadczonych starców zaczęli szemrać, że życie w Nowym Araracie

nie zapewnia już zbawienia, ale głosy te rozlegały się nieśmiało i na zewnątrz prawie wcale

się nie przedostawały, zagłuszane raźnym stukotem dynamicznego budownictwa. Na głównej

wyspie, Kanaanie, przeor zbudował wiele nowych gmachów i świątyń, które imponowały

wielkością i wspaniałością, chociaż zdaniem znawców architektury nie zawsze wyróżniały się

nieposzlakowaną elegancją.

Kilka lat temu nowoararacki „cud gospodarczy” badała specjalna komisja rządowa pod

przewodem samego ministra handlu i przemysłu, przemądrego hrabiego Litte. Wysoka

komisja miała sprawdzić, czy nie dałoby się wykorzystać doświadczeń tak pomyślnego

rozwoju ku pożytkowi całego cesarstwa.

Otóż okazało się, że nie. Po powrocie do stolicy hrabia zameldował Najjaśniejszemu

Panu, że ojciec Witalis jest wyznawcą wątpliwej teorii ekonomicznej, dopatrującej się

prawdziwego bogactwa kraju nie w zasobach naturalnych, lecz w pracowitości mieszkańców.

Dobrze tak mówić archimandrycie, kiedy mieszkańców ma szczególnych: mnichów,

wykonujących wszystkie prace jako swoje ćwiczenia zakonne, do tego jeszcze bez żadnego

wynagrodzenia. Stoi taki pracownik przy maszynie do tłoczenia oleju czy przy tokarce i ani o

rodzinie nie myśli, ani o butelce, tylko jakby nigdy nic duszę swoją zbawia. Stąd i jakość

produkcji, i jej niewyobrażalna dla konkurentów taniość.

Dla państwa rosyjskiego ten model ekonomiczny zdecydowanie się nie nadawał, ale w

granicach powierzonego ojcu Witalisowi archipelagu przynosił zaiste wspaniałe owoce.

Można powiedzieć, że klasztor ze wszystkimi swoimi osadami, fermami, służbami

gospodarczymi przypominał nieduże państwo, może nie suwerenne, ale w każdym razie w

pełni samorządne i podlegające wyłącznie gubernialnemu archijerejowi, przewielebnemu

Mitrofaniuszowi.

Liczba zakonników i nowicjuszy na wyspach doszła za ojca Witalisa do półtora tysiąca, a

ludność głównej osady, w której oprócz braci żyło także mnóstwo pracowników najemnych z

rodzinami i domownikami, nie ustępowała liczebnością powiatowemu miastu, zwłaszcza jeśli

doliczyć jeszcze pątników, których strumień, wbrew obawom przeora, nie tylko nie wysechł,

ale jeszcze wielokrotnie się zwiększył. Teraz, kiedy gospodarka klasztorna stanęła mocno na

nogach, czcigodny ojciec zapewne chętnie obszedłby się nawet bez pielgrzymów, którzy

odrywali go tylko od pilnych spraw związanych z kierowaniem nowoararacką gminą

(przecież wśród pątników trafiały się i wpływowe osoby, wymagające szczególnych

względów), lecz na to już żadnej rady nie było. Ludzie nie po to wędrowali i jechali z

najdalszych stron, a potem jeszcze przepływali klasztornym parowcem ogromne Jezioro

Modre, by popatrzeć na przemysłowe dokonania zaradnego pasterza, tylko żeby pokłonić się

nowoararackim świętościom i pierwszej z nich – Pustelni Wasiliskowej.

Ta zresztą była zupełnie niedostępna dla zwiedzających, jako że znajdowała się na

niewielkiej, porośniętej lasem skale, zwanej Wyspą Rubieżną, leżącej dokładnie na wprost

Kanaanu, lecz nie od jego strony zamieszkanej, ale od bezludnej. Pielgrzymi przybywający do

Nowego Araratu mieli zwyczaj klękać nad wodą i nabożnie przyglądać się wysepce, gdzie

przemieszkiwali, modląc się za całą ludzkość, święci pokutnicy.

Ale o Pustelni Wasiliskowej, a także o jej legendarnym założycielu, opowiemy, jak

obiecaliśmy, dokładniej.

Borys Akunin - Pelagia i czarny mnich.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: