Bellona - Paterson Lawrence - Desperaci Donitza. Niemieckie żywe torpedy i bezzałogowe łodzie podwodne.pdf - Bellona - skydd

Lawrence Paterson

Desperaci Dónitza

Niemieckie żywe torpedy

i bezzałogowe łodzie podwodne

Przełożył z języka angielskiego Marian Baranowski

BELLONA Warszawa

Tytuł oryginału:

Weapon of Desperation. German Frogmen and Midget Submarines ofthe Second World War

Opracowanie graficzne: Michał Bernaciak

Redaktor prowadzący: Tadeusz Nowakowski

Redakcja merytoryczna i korekta: Tadeusz Nowakowski

Skład i łamanie: Dariusz Ziach

Druk i oprawa:

Wojskowa Drukarnia w Łodzi, Spółka z o.o ul. Gdańska 130, 90-520 Łódź

Bellona SA prowadzi sprzedaż wysyłkową swoich książek za zaliczeniem

pocztowym z rabatem do 20 procent od ceny detalicznej.

Nasz adres: Bellona SA

ul. Grzybowska 77, 00-844 Warszawa

Dział Wysyłki: tel. 022 457 03 06, 022 652 27 01

fax 022 620 42 71

www.bellona.pl

e-mail: biuro@bellona.pl

www.ksiegarnia.bellona.pl

ISBN 978-83-11-11051-4

Podziękowania

Książka ta nie mogłaby powstać bez pomocy i wsparcia wielu życzliwych mi ludzi.

Chciałbym wyrazić szczególne podziękowania Sarze, Megz, Jamesowi i Erniemu

Patersonom. Specjalne podziękowania należą się Audrey „Mumbles" Paterson i Donowi „Mr

Mumbles", Rayowi i Phylly Patersnom. Kieruję swą wdzięczność do takich osób, jak:

Graham „Course I'm a Brummie" Jinks, Frank Bang, Gordon (Kapitan Ahab) Wadsworth,

Rob Halford, Glen Tipton, Ken Downing, łan Hill, Scott Travis, Lionel Leventhal, Rob

Gardiner i wszyscy pracownicy Chatham/Greenhill, Maurice Laarman za jego cenne

informacje archiwalne, które udostępnił na potrzeby mojego przedsięwzięcia, Dennis Feary za

nieprzebrane zasoby materiałów, Teduardo Savas, Chokehold, Jurgen Weberowi i U-

Bootkameradschaft Monachium, ś.p. Cozy Powell, Eddie Naughton, Mike, Sheila, Mitch i

Claire French, Jo Lawler i Mike Hockin ze wspaniałego Explosion! Museum of Naval

Firepower w Gosport, Maggie „Mine's Haggis" Bidmead i Martin „Mine's a Sporran" Towell.

Nie chciałbym pominąć Boba Hacketta i współautorów znakomicie prowadzonej witryny

http://www.com-binedfleet.com/sensuikan.htm za informacje dotyczące japońskiej marynarki

wojennej.

Otrzymałem ogromne wsparcie ze strony weteranów oraz członków rodzin ludzi z

Kriegsmarine i marynarek wojennych krajów alianckich, którym dziękuję za cierpliwość, czas

i przekazane mi relacje. Na słowa szczególnego podziękowania zasługują: Norbert Keller,

Helmut Deppmeier, Jurgen i Esther Oesten, Eugen Herold, Ludwig i Inge Stoli, Gerhard i

Traudl Buske, Erich Schedler, Norman Ackroyd, Hans-Rudolf i Pani Rósing, Georg i Pani

Hógel, Georg i Pani Seitz, Hans-Joachim i Pani Krug, Gesa Suhren, Hannę Suhren, Herbert i

Pani Waldschmidt, Karl i Annie Waldeck, Hans-Peter i Pani Carlsen oraz Volkmaar Kónig.

Bardzo przepraszam te osoby, których nie wymieniłem, a brak ich nazwisk jest wyłącznie

niezamierzonym niedopatrzeniem z mojej strony.

Wstęp

Załoga brytyjskiego okrętu wyraźnie widziała zarys błyszczącej kopuły. W środku czaił się

skulony człowiek, a jego pływający wehikuł kołysał się na martwej fali Morza Śródziemnego.

Dziwaczny pojazd sprawiał wrażenie bezdusznego obiektu, a jego pilot nie dawał znaków

życia, gdy wraz z całym żelastwem zawisł na hakach podczas wciągania na pokład. Po

zdjęciu zaparowanej kopuły z torpedokształtnego kadłuba wydobyto ciało śmiałka, który nie

zdołał umknąć okrutnemu przeznaczeniu. Pierwsza jednostka niemieckich sił szturmowych,

Kleinkampfverbande, weszła do akcji - jedną z jej ofiar okazał się młody pilot żywej torpedy

typu Neger.

Siły szturmowe obejmowały całe mnóstwo rożnych formacji i broni, z której część

charakteryzowała się wyjątkową konstrukcją, a reszta sprawiała wrażenie wymyślonej ad hoc.

Kriegsmarine była znacznie opóźniona w stosunku do Brytyjczyków czy Włochów pod

względem wykorzystania niewielkich zanurzalnych środków walki na morzu. Niemieckie

konstrukcje weszły do akcji dopiero w kwietniu 1944 r, kiedy sytuacja militarna Trzeciej

Rzeszy była już bardzo niekorzystna. Ich zaangażowanie w walce i przypisywana im rola, jak

się przekonamy, też znacznie różniły się od tego, co panowało w marynarce wojennej innych

państw.

Siły szturmowe stanowiły swego rodzaju parasol dla operacji z udziałem żywych torped,

miniaturowych łodzi podwodnych z jedno- i dwuosobową załogą, łodzi wybuchowych i

płetwonurków. Była to także jedyna formacja morska, w której znaleźli się ludzie z armii,

marynarki wojennej i Waffen SS.

Badanie dziejów Kleinkampfverbande jest bardzo trudnym zadaniem, które w dużej mierze

polega na zbieraniu strzępów informacji z oficjalnych dokumentów, relacji bezpośrednich

uczestników oraz prawdziwych historii autorstwa wielu pisarzy zajmujących się historią

wojny na morzu, którzy przerabiają fakty na powieści. Nie można oczywiście umniejszać ich

znaczenia, ponieważ często ożywiają suche dane statystyczne i pozwalają czytelnikom wczuć

się w rzeczywisty klimat tamtych czasów. Mogą jednak, co się nieraz zdarza, nadać

większego znaczenia romantyzmowi morza, niż faktom.

Nie zajmowałem się dogłębnie oddzielnymi jednostkami specjalnymi Abwehry czy Waffen

SS, chociaż stanowiły one nieraz elementy sił szturmowych.

DESPERACI DÓNITZA

Skupiłem się na Kleinkampfverbande w strukturach Kriegsmarine, mając nadzieję, że efekt

mojej pracy będzie bardziej korzystny, niż gdybym zgłębiał tajemnice wszystkich jednostek o

specjalnym przeznaczeniu, które wykonywały zadania bojowe na morzu. Nie poświęciłem się

także dokładnym studiom nad wyposażeniem i sprzętem, czy urządzeniami, z których wiele

nie wyszło poza fazę prób i badań. Te wszystkie tematy znaleźć można w wielu innych,

znakomitych opracowaniach, wśród których szczególnego polecenia warta jest książka

Eberharda Rósslera pod tytułem The U-boat. Historia sił szturmowych nie jest jedynie

studium wojskowej taktyki i całego towarzyszącego im tła, ale, co najważniejsze, opowieścią

o młodych ludziach, którzy wpadli w zamęt wojny. Nigdy nie zapomnę emocji na twarzy

pilota Seehunda, którego spotkałem w Monachium, w grudniu 2004 r. na zebraniu U-

Bootkameradschaft. Ten wiekowy już pan wyrażał podziękowanie za to, że Stowarzyszenie

Pilotów Seehundów zostało oficjalnie uznane przez organizację Weteranów U-bootów.

Ludzie z sił szturmowych, którzy służyli w formacji żywych torped, łodzi wybuchowych,

miniaturowych łodzi podwodnych czy komandosów zasługują, moim skromnym zdaniem, na

większe uznanie. Odwagi nie mierzy się dokonaniami, ani ideałami narodowymi

symbolizowanymi przez flagę, ale bardziej zdolnością pojedynczego człowieka do działania

w warunkach ogromnego napięcia, czego, mam nadzieję, ani ja, ani czytelnicy nie będziemy

musieli doświadczyć.

ROZDZIAŁ PIERWSZY

Idealna obrona

Powstanie koncepcji małych jednostek bojowych

Kriegsmarine stosunkowo późno zaczęta prace nad koncepcją małych jednostek bojowych.

Idea mobilnych, samodzielnych sił szturmowych jest prawie tak stara, jak historia walki na

morzu, ale w czasie II wojny światowej potencjał i możliwości tego rodzaju broni zostały

zademonstrowane w nocy, 18 grudnia 1941 r. Późnym wieczorem, przy spokojnej i wilgotnej

aurze, trzy włoskie torpedy wolnobieżne SLC (włos. Siluro a lenta corsa), które wcześniej

opuściły okręt podwodny „Scire", przedostały się przez sieci brytyjskiego systemu

zabezpieczającego port w Aleksandrii. Maiali (Świnie) były pierwszymi bojowymi żywymi

torpedami przeznaczonymi do przenoszenia dwóch płetwonurków (ludzi żab) i uzbrojone w

300-kilogramowy ładunek wybuchowy. Dwa z trzech podwodnych pojazdów dotarły do celu,

a czterech nurków zdołało przymocować ładunki do kadłubów pancerników HMS „Oueen

Elizabeth", na którego pokładzie znajdował się admirał Cunningham, i „Valiant".

Podczas próby odwrotu cała szóstka Włochów została złapana, a dowódca grupy, hrabia Luigi

de la Pene, i jego pilot zostali wzięci na przesłuchanie na pokład „Valianta". Zapalniki

umieszczone pod brytyjskimi okrętami powoli odmierzały czas do wybuchu. Jeńcy nie

zdradzili żadnych informacji. Umieszczono ich zatem głęboko pod pokładem, ale de la Pene

zorientował się, że upłynął już wystarczający okres czasu, aby eksplozja stała się

nieodwracalnym faktem. Powiadomił kpt. Morgana, że za kilka minut jego okręt zatonie.

Jeńców zabrano z cel. Znaleźli się na pokładzie, gdy potężne wybuchy wstrząsnęły kadłubami

wielkich okrętów. Oba, z wyrwami w poszyciu, osiadły na mulistym dnie aleksandryjskiego

portu.

Na szczęście dla Royal Navy, pancerniki nie doznały bocznego przechyłu i nadal sprawiały

wrażenie, że są w pełni sprawne. Włoska marynarka wojenna, mimo straty sześciu ludzi,

którzy znaleźli się w brytyjskiej niewoli, pozostawała w nieświadomości, jeśli chodzi o jej

przewagę w siłach morskich na Morzu Śródziemnym. Upłynęło przecież zaledwie pięć dni od

storpedowania i zatopienia HMS „Royal Oak" przez U-81, a za tydzień HMS „Barham" stał

się ofiarą U-331. Uwzględniając sukces włoskiej akcji,

DESPERACI DÓNITZA

Royal Navy nie dysponowała zbyt wielkim potencjałem, jeśli chodzi o okręty nawodne.

Włosi jednak zbyt późno zorientowali się w sytuacji i nie wykorzystali powodzenia tej

operacji dla swoich celów

Włoska 10. flotylla ścigaczy okrętów podwodnych była jedynym orężem państw Osi do

prowadzenia operacji przy użyciu małych okrętów w basenie Morza Śródziemnego w okresie

od sierpnia 1940 do zawieszenia broni przez Włochów we wrześniu 1943 r. Flotylla

dowodzona przez księcia Junio Vale-rio Borghese miała w swoim składzie torpedy SLC,

płetwonurków, motorowe łodzie wybuchowe i miniaturowe okręty podwodne, przy użyciu

których prowadziła śmiałe i często kończące się powodzeniem akcje nękające Brytyjczyków.'

Torpedy wolnobieżne nie były jedynym rodzajem broni w arsenale, którym dysponowały

Włochy. Łodzie wybuchowe miały również swój udział w atakach na brytyjskie okręty

wojenne, jednak to żywe torpedy przykuwały największe zainteresowanie. Włosi początkowo

przewidywali ich użycie w tajnych akcjach skierowanych przeciwko portom w Aleksandrii,

La Valetta i Gibraltarze. Działania przeprowadzone pod dowództwem de la Pene okazały się

przełomowe, bo pięć wcześniejszych misji było zupełnie nieudanych. Royal Navy

zareagowała na te wydarzenia i powołała własną grupę pod nazwą The Under Water Working

Party (UWWP), która miała rozpocząć prace studialne. W ciągu niecałego roku powstała

oryginalna wersja torped wolnobieżnych pod nazwą Chariot (ang. kwadryga), które osiągnęły

zdolność bojową w celu wykonania ataku na niemiecki pancernik „Tirpitz", znajdujący się w

Trondheimsfjord w Norwegii. Operacja zakończyła się fiaskiem, ponieważ dwie „kwadrygi"

zerwały się z holu trawlera, który miał je dostarczyć w pobliże rejonu akcji i zatonęły. Trzeba

jednak dodać, że użycie tego typu torped w Palermo i Trypolisie przeciwko jednostkom

włoskim i niemieckim było wyjątkowo skuteczne i spowodowało znaczne straty po stronie

nieprzyjaciela. Schwytanie członków załóg „kwadryg" zainspirowało Niemców, a adm.

Dónitz zwrócił szczególną uwagę na wykorzystanie takiej broni. Sukcesy bojowe kwadryg i

inne pomyślnie zakończone ataki Brytyjczyków w Afryce Północnej i Europie, a także

pamiętna akcja w Saint Nazaire w marcu 1942 r. sprawiły, że sam wyraził chęć posiadania

morskich sił specjalnych, o czym napisał w swoim pamiętniku:

Wyrażam życzenie, aby [w lutym 1943 r.] kontradmirał Heye został zwolniony z

dotychczasowych obowiązków i pozostał do mojej dyspozycji. Chciałbym, żeby został, jak ja

to mówię, „Mountbattenem niemieckiej marynarki wojennej". Admirał lord Mountbatten ma

pod swoim dowództwem komandosów, siły i środki do wykonywania zadań specjalnych na

mniejszą skalę. Jak dotąd, ani takich sił, ani środków nie mamy w marynarce niemieckiej.

Mam tu na myśli płetwonurków [...] miniaturowe łodzie podwodne, żywe torpedy, łodzie

wybu-

IDEALNA OBRONA

chowe i podobną broń, która, po wprowadzeniu na stan, przy często niewielkich kosztach i

mafym udziale sit ludzkich, mogłaby przyczynić się do znacznych sukcesów.

Taki był początek Zespołów Sił Szturmowych (Kleinkampfverbande), chociaż weszły one do

akcji dopiero po roku, kiedy to Niemcy były już w odwrocie na wielu frontach.

Niemcy postanowili skorzystać z japońskich doświadczeń związanych z miniaturową łodzią

podwodną Ko-hyoteki z dwuosobową załogą. Zlecili attachć morskiemu, kontradmirałowi

Wennekerowi, żeby zdobył wszelkie niezbędne informacje. Trzeciego kwietnia Wenneker

wraz z attache włoskim uzyskali zgodę na wizytę w Kure, gdzie dokonali inspekcji Ko-

hyoteki typu A. Jednostki te brały udział w atakach na Pearl Harbor, oraz późniejszych

akcjach skierowanych przeciwko portom w Sydney i Diego Suarez. Wenneker udał się na

spotkanie z zamiarem znalezienia odpowiedzi na czterdzieści osiem pytań stawianych przez

niemieckie dowództwo Marynarki Wojennej (OKM). Wiele z nich pozostało bez wyjaśnienia,

ponieważ Japończycy zazdrośnie strzegli tajemnic swych technologii. Wenneker przekazał

wszelkie wnioski do Berlina, jednak jego doniesienia aż do końca roku pozostawały bez

żadnych efektów.

W rzeczywistości teoretyczne założenia Kleinkampfverbande były bardziej zbliżone do idei

brytyjskich sił specjalnych, niż struktury marynarki wojennej, w której się znalazły. Niemcy

byli w bardzo dogodnej sytuacji jeśli chodzi o miniaturowe łodzie podwodne, ponieważ mogli

czerpać z doświadczeń swych sojuszników, Włoch i Japonii, jednak nie potrafili w pełni z

tego skorzystać. Siły specjalne posiadające na wyposażeniu miniaturowe łodzie podwodne

mogłyby siać spustoszenie, atakując liczne brytyjskie kotwicowiska w pierwszych latach

wojny. Można sobie tylko wyobrazić skutki dobrze zaplanowanej akcji z udziałem takich

małych jednostek na „Tirpitza", mając w pamięci to, że Giinther Prien ze swoim U-Bootem

typu VIIB zdołał przedrzeć się do Scapa Flow.

Pierwsza niemiecka jednostka operacyjna nosiła nazwę Einsatz-Abteilung Heiligenhafen i

była dowodzona przez pomysłowego i obdarzonego wyobraźnią oficera Kriegsmarine, K.K.

Hansa Bartelsa.Ten były dowódca trałowca Ml i flotylli kutrów patrolowych stacjonującej w

Norwegii po kapitulacji tego kraju był już wcześniej znanym i cenionym członkiem

Wehrmachtu. W 1941 r. napisał książkę (a przynajmniej przypisywano mu autorstwo dzieła,

które wyszło spod pióra pracownika ministerstwa propagandy) zatytułowaną Tigerflagge

heiss vor opisującą jego doświadczenia z walk w Norwegii w 1940 r., za które otrzymał

Krzyż Rycerski. W czasie inwazji Skandynawii w 1940 r. Bartels zdobył norweski niszczyciel

i całą flotyllę torpedowców. Sam zaprojektował potem trałowiec i nakazał budowę jedenastu

podobnych

DESPERACI DÓNITZA

jednostek, a potem poprosił wielkiego admirała Raedera o ich sfinansowanie - co

spowodowało przeniesienie Bartelsa na niszczyciel Z 34, gdzie miał przypomnieć sobie

zasady protokołu obowiązujące w marynarce wojennej.

Po okresie służby na niszczycielu powrócił do Norwegii, gdzie w kilka miesięcy, dzięki swej

zaradności i pomysłowości, zorganizował bardzo silny system obrony wybrzeża. W tym

samym czasie pracował nad koncepcją rozszerzenia skąpego zakresu środków o

wykorzystanie miniaturowych łodzi podwodnych, tworząc plany prototypów. W 1942 r.

przedłożył memorandum w tej sprawie podkreślając, że Niemcy będą prawdopodobnie

potrzebować znacznej ilości takich jednostek dla obrony liczącej tysiące mil linii brzegowej w

okupowanych krajach. Jego wczesne ostrzeżenia spotykały się z lekceważeniem do czasu

nominacji kontradmirała Heye na stanowisko odpowiedzialnego za tworzenie Zespołów Sił

Szturmowych.

Na początku 1943 r. Bartels został awansowany na stopień komandora podporucznika i

poświęcił się bez reszty sprawie tworzenia „jednostki sił specjalnych". Jednostka ta składała

się początkowo z dwóch kompanii, z których jedną dowodził właśnie Bartels, a drugą

kolejny, niezwykły oficer, kpt mar. rez. Michael Opladen, pracownik Abwehry -

niemieckiego wywiadu wojskowego. Abwehra powstała w 1921 r. a w 1943 r. była już

potężną instytucją, obejmującą trzy wydziały: Abteilung I, zajmujący się szpiegostwem i

zbieraniem materiałów wywiadowczych, Abteilung II, kontrolujący oddziały specjalne i

przedsięwzięcia o charakterze sabotażowym oraz Abteilung III, odpowiedzialny za

kontrwywiad. Każdy z wydziałów posiadał sekcje prowadzące sprawy armii lądowej,

lotnictwa i marynarki wojennej, a sprawy zespołu sił szturmowych Heye znajdowały się w

gestii sekcji marynarki w Abteilung II. Sam Heye uważał Opladena za „wyjątkowo

przydatnego" tak, jak Bartelsa.2

Jednostka Bartelsa i Opladena, w której byli zarówno ludzie z armii, jak i marynarki,

zrealizowała zaledwie etap wstępnego szkolenia, a jej rola jako wykonawcy ataków

szturmowych na wybrzeża Anglii i cele w rejonie Morza Śródziemnego malała w miarę

pogarszania się sytuacji militarnej Niemiec. Bartels miał mimo wszystko nieograniczone

możliwości poszukiwania i rekrutowania ludzi, szczególnie tych, którzy znali języki obce.

Obladen dołożył swe doświadczenie z pracy w Abwehrze oraz rozległe kontakty. Pełnił

również rolę instruktora, ucząc rekrutów metod stosowanych przez brytyjskich komandosów.

Einsatz-Abteilung Heiligenhafen, pod egidą Marineoberkommando Ost, prowadziło w

dalszym ciągu szkolenie, ale wkrótce zostało rozwiązane, gdy Dónitz rozszerzył swą wizję

zespołów sił szturmowych, a do głosu doszedł nowy dowódca Bartelsa. Człowiekiem tym był

posiadacz Krzyża Rycerskiego, Hellmuth Heye, robiący błyskotliwą karierę oficer marynarki,

chociaż nie wydaje się, żeby był zbyt osadzony w tradycji i nie doceniał znaczenia idei sił

szturmowych.

IDEALNA OBRONA

Sytuacja na froncie w zimie 1943/1944 zmusiła nas do przejścia do defensywy. Byłem już

wtedy przekonany o tym, że stoimy przed perspektywą większych szans dla odpowiednio

uzbrojonych małych jednostek operacyjnych w porównaniu z dużymi jednostkami. Ponadto

Bellona - Paterson Lawrence - Desperaci Donitza. Niemieckie żywe torpedy i bezzałogowe łodzie podwodne.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: