W dniu 1 stycznia 1999 r. na obszarze 11 spośród 15 krajów Unii Europejskiej zaczęła funkcjonować unia walutowa. Jest ona ostatnim etapem integracji gospodarczej w Europie, zapoczątkowanej w 1950 r. przez byłego francuskiego premiera Roberta Schumana, który zaproponował połączenie europejskich zasobów węgla i stali.
1958 r. - na mocy Traktatu Rzymskiego powstała Europejska Wspólnota Gospodarcza (EWG). Liczyła ona początkowo 6 członków, by przez kolejne poszerzenia dojść do obecnej liczby 15.
Mocą Traktatu z Maastricht z 1992 r. Europejska Wspólnota Gospodarcza została przekształcona we Wspólnotę Europejską.
W skład unii walutowej - oficjalna nazwa brzmi Unia Gospodarcza i Walutowa (UGW; ang. Economic and Monetary Union, EMU) - weszły kraje, które były zainteresowane przyjęciem wspólnej waluty i spełniły 5 tzw. kryteriów zbieżności:
1. inflacja nie wyższa niż o 1,5 pkt. proc. średniej stopy inflacji w trzech krajach Unii Europejskiej, gdzie inflacja była najniższa,
2. długoterminowe stopy procentowe nie przekraczające więcej niż o 2 pkt. proc. średniej stóp procentowych w 3 krajach UE o najniższej inflacji,
3. deficyt budżetowy nie wyższy niż 3% PKB,
4. dług publiczny nie większy niż 60% PKB,
5. stabilny kurs wymiany waluty w ciągu ostatnich 2 lat.
Kryteria te spełniły: Austria, Belgia, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Niemcy, Portugalia oraz Włochy. Do UGW nie weszły 4 kraje członkowskie UE: Wielka Brytania i Dania - przeciwne temu, aby ich waluty narodowe zostały zastąpione przez euro - oraz Szwecja i Grecja, które wówczas nie spełniały kryteriów zbieżności. Ta ostatnia została dwunastym członkiem UGW w dniu 1 stycznia 2001 r.
Rada Europejska (szczyt w Madrycie – grudzień 1995) – określiła podstawowe zasady dotyczące wprowadzenia wspólnej walut tzw. scenariusz madrycki ( ramy czasowe, środki, podział kompetencji).
Uzgodniono, że wspólna europejska waluta będzie się nazywać euro i 1 euro będzie podzielone na 100 centów.
Kwestie regulujące prawny status euro i zasady jego wprowadzenia w formie bezgotówkowej i gotówkowej zostały określone w latach 1997-1998. Uregulowały one m.in. takie kwestie, jak:
ü długość okresu podwójnego obiegu waluty narodowej i euro,
ü zasady wymiany banknotów i monet narodowych na euro,
ü zasady przejścia na euro w odniesieniu do dłużnych papierów wartościowych, bilansów, płatności dokonywanych wobec administracji publicznej,
ü przeliczania kwot wyrażonych w walucie narodowej.
Etapowy przebieg wprowadzania euro
Począwszy od 1998 r. możemy wyróżnić trzy etapy w procesie wprowadzenia gotówkowej postaci euro:
1. okres przygotowawczy (od 1 maja 1998 r. do 31 grudnia 1998 r.), w którym ustalono listę państw zakwalifikowanych do strefy euro, określono nieodwołalne kursy wymiany, utworzono także Europejski Bank Centralny;
2. okres przejściowy (od 1 stycznia 1999 r. do 31 grudnia 2001 r.).W tym czasie wprowadzono euro w formie bezgotówkowej, ustalono także, że euro i waluty narodowe będą, w tymokresie, funkcjonować równolegle. Działalność rozpoczęły EBC i ESBC;
3. okres końcowy (od 1 stycznia 2002 r. Do 30 czerwca 2002 r.), w którym nastąpi wycofanie z obiegu monet i banknotów narodowych oraz wprowadzenie w ich miejsce monet i banknotów euro.
Począwszy od 1 marca 2002 r., stosowanie euro zamiast 12 walut narodowych krajów UGW jako miarę wartości, środka płatności czy tezauryzacji jest obligatoryjne dla wszystkich.
Istota Unii Walutowej – prowadzenie wspólnej polityki pieniężnej. Realizuje ją EBC, który ustala poziom podstawowych stóp procentowych.
Naczelne zadanie EBC – utrzymanie stabilności cen na obszarze Unii Walutowej (utrzymanie wzrostu cen na poziomie nie przekraczającym 2% rocznie).
Kraje wchodzące w skład Unii Walutowej utraciły możliwość autonomicznego kształtowania poziomu nie tylko stóp procentowych, ale również kursu wymiennego swych walut – kurs ten w stosunku do euro jest niezmienny. Rynkowym wahaniom podlega kurs euro w stosunku do walut trzecich – np. dolara.
Wyłączne prawo do emisji euro przysługuje Europejskiemu Systemowi Banków Centralnych (ESBC) – w skład którego wchodzą EBC i narodowe banki centralne krajów Unii Europejskiej (NBC). NBC utraciły część swojej samodzielności w zakresie kształtowania polityki pieniężnej.
Polityka fiskalna jest natomiast kształtowana samodzielnie przez poszczególne kraje Unii. W celu zminimalizowania zagrożenia dla antyinflacyjnej polityki EBC Rada Europejska przyjęła w czerwcu 1997r. tzw. Pakt Stabilności i Wzrostu. Przewiduje on surowe sankcje finansowe – do 0,5% PKB danego kraju – wobec tych państw Unii Walutowej, które dopuszczą do powstania u siebie nadmiernego deficytu budżetowego.
Podstawowe oprocentowanie dla euro zostało ustalone na poziomie 3% rocznie. Główną stopą referencyjną – EURIBOR.
Najważniejsze korzyści z utworzenia Unii Walutowej.
1) Stabilizacja gospodarki (niski poziom stopy inflacji, zbieżność narodowych stóp procentowych, stabilizacja kursów walutowych), która przekłada się na relatywnie niższe ryzyko inwestycyjne.
2) Eliminacja ryzyka kursowego – redukcja kosztów transakcyjnych wymiany walut oraz kosztów operacji zabezpieczających przed ryzykiem kursowym – zwiększenie dynamiki działalności gospodarczej i efektywniejsza alokacja zasobów.
3) Integracja i większa efektywność rynków finansowych – euro przyczynia się do powstania bardziej efektywnych i płynnych rynków finansowych oraz wpływa na ich stopniową integrację; większa konkurencja pomiędzy poszczególnymi podmiotami działającymi na rynku finansowym prowadzi do bardziej optymalnej alokacji kapitału. Wprowadzenie euro ma ogromny wpływ na europejskie rynki akcji i obligacji – zwiększa możliwości inwestowania bez ryzyka walutowego. Od 1 stycznia 1999r. rządy krajów Unii zobligowane są do wyrażania wszystkich nowych emisji obligacji skarbowych w euro.
4) Wyrównywanie się poziomu cen w Europie.
5) Pozostałe korzyści – np. łatwiejsze podróże (oszczędność czasu i pieniędzy); łatwiejsza ekspansja przedsiębiorstw z krajów Unii Walutowej na rynki krajów sąsiadujących.
Koszty powstania Unii Walutowej:
1) Koszty przystosowania do euro systemów informatycznych oraz procesów operacyjnych.
2) Koszty szkolenia pracowników oraz partnerów biznesowych.
3) Koszty przystosowania urządzeń, w których używana jest gotówka (bankomaty, automaty do sprzedaży towarów itp.).
4) Koszty utraty przez banki i inne instytucje części dochodów z transakcji wymiany walut, z transakcji zabezpieczających oraz płatności międzynarodowych.
EURO walutą międzynarodową
Za walutę międzynarodową uznaje się walutę używaną przez osoby i podmioty gospodarcze mające siedzibę w innych państwach niż to, w którym dana waluta jest emitowana. Waluta międzynarodowa to taka, która spełnia ponadto określone funkcje w skali globalnej. Wyróżnia się trzy klasyczne funkcje waluty międzynarodowej:
1) Środek wymiany.
2) Jednostka rozliczeniowa.
3) Środek tezauryzacji (gromadzenia wartości).
O tym, czy dana waluta będzie odgrywać decydującą rolę w skali międzynarodowej decyduje:
1) Rozmiar i potencjał gospodarczy.
2) Siła i stabilność gospodarcza.
3) Udział w międzynarodowej wymianie handlowej i produkcji światowej.
4) Odporność na zewnętrzne kryzysy.
5) Brak ograniczeń dewizowych.
6) Wielkość i płynność rynku kapitałowego.
Biorąc pod uwagę powyższe czynniki euro obok dolara jest walutą o znaczeniu międzynarodowym.
Znaczenie Unii Walutowej dla Polski
· zmniejszenie kosztów transakcyjnych,
· zmniejszenie kosztów operacji bankowych,
· dostęp do nowych źródeł finansowania,
· większa przejrzystość cen,
· korzystniejsza oferta cenowa usług bankowych,
· większa konkurencja ze strony z obszaru UWG,
· zwiększenie innowacyjności polskich przedsiębiorstw.
Ustanowienie UGW ma istotne konsekwencje dla polskich podmiotów gospodarczych. Pojawienie się euro jest znaczącym wydarzeniem zwłaszcza dla tych przedsiębiorstw, dla których handel międzynarodowy oraz międzynarodowe operacje finansowe odgrywają istotną rolę. Zmniejszają się koszty transakcyjne związane z operacjami zabezpieczającymi przed ryzykiem kursowym, gdyż ryzyko to znikło na obszarze walut wchodzących do strefy euro. Możliwość posługiwania się euro zamiast 12 walutami narodowymi zmniejsza koszty, ponoszone wcześniej przy sprzedaży i zakupie tych walut.
Zastąpienie rachunków bankowych prowadzonych w walutach narodowych strefy euro jednym rachunkiem w euro zmniejszy koszty prowadzenia rachunków, uprości też istotnie zarządzanie gotówką w przedsiębiorstwach.
Euro staje się dla polskich przedsiębiorstw walutą kontraktów i płatności, w której mogą być zarówno zaciągane kredyty, jak również emitowane instrumenty dłużne. Euro stwarza tu polskim przedsiębiorstwom nowe możliwości zaopatrywania się w kapitał - inwestorzy na eurorynku szukają okazji do zróżnicowania swych portfeli pod względem geograficznym, a zainteresowani wyższą rentownością inwestycji skłonni są kupować papiery o niższych cenach.
Większa przejrzystość cen, jaką powoduje euro, oznacza łatwiejszy wybór zagranicznych dostawców i odbiorców - prościej jest porównywać ich oferty, wyrażone w tej samej walucie.
Przedsiębiorstwa mogą też liczyć na szerszą oraz korzystniejszą cenowo ofertę usług bankowych - pojawienie się euro znacznie zaostrzyło konkurencję między instytucjami finansowymi. Licząc się z możliwością wywierania przez firmy z UGW presji, by handel z Polską był fakturowany i rozliczany w euro, wszystkie znaczące polskie banki wprowadziły do swej oferty produkty wyrażone we wspólnej europejskiej walucie. Umożliwia swym klientom prowadzenie rachunków w euro, zaciąganie kredytów w euro, dokonywanie płatności w tej walucie i praktycznie rzecz biorąc posługiwanie się euro we wszystkich produktach bankowych, łącznie z emisją instrumentów dłużnych.
Z drugiej strony polscy przedsiębiorcy muszą się liczyć ze zwiększoną konkurencją ze strony firm z obszaru UGW. Dalsza integracja europejskiego rynku towarów i usług umożliwia wydajnym firmom z krajów strefy euro znaczne poszerzenie ich rynków zbytu. Jednocześnie firmy te są zmuszone do większej innowacyjności, gdyż nie mogą już powiększać swej konkurencyjności drogą dewaluacji waluty krajowej. Możliwe jest także, iż te spośród firm z obszaru UGW, które przegrają na swym terenie walkę konkurencyjną, będą częściej szukać szans na rynkach wschodnich, w tym w Polsce.
9
dniellama