SPIROMETRIA.doc

SPIROMETRIA

Badaniem wstępnym, które pozwala ocenić wentylację jest badanie spirometryczne. Badanie spirometryczne jest znakomitym narzędziem  do rozpoznania i określenia typu zaburzeń czynności płuc oraz oceny stopnia ich nasilenia. Pozwala  na ocenę stopnia zaawansowania choroby, dobór optymalnego leczenia i obiektywną ocenę jego skuteczności oraz ustalenie rokowania.

Podczas badania spirometrycznego mierzy się składowe objętości powietrza w płucach, oraz szybkość przepływu powietrza przez  drogi oddechowe podczas wdechu i wydechu. Wzajemne stosunki przepływu i objętości określają prawidłowość lub odchylenia od normy w czynności wentylacyjnej płuc.

Składowe objętościowe

·         TV objętość oddechowa. Jest to objętość powietrza wdychanego lub wydychanego podczas spokojnego oddychania.

·         IRV – wdechowa objętość zapasowa. Jest to objętość powietrza  wprowadzanego do płuc podczas maksymalnego wdechu rozpoczynanego po zakończeniu spokojnego wdechu.

·         ERV – wydechowa objętość zapasowa. Jest to objętość powietrza, którą można jeszcze usunąć z płuc po zakończeniu spokojnego wydechu

·         RV- objętość zalegająca. Jest to objętość  powietrza, która pozostaje w płucach po najgłębszym wydechu. Wielkość jej wynosi ok. 25% całkowitej pojemności płuc.

·         VC –pojemność życiowa. Jest sumą objętości oddechowej, wdechowej zapasowej i wydechowej zapasowej(VC= TV+ IRV), czyli odpowiada ilości powietrza, która jest wydalana z płuc w czasie maksymalnego wydechu poprzedzonego maksymalnym wdechem tj ok. 75% całkowitej poj płuc.

·         FVC – natężona pojemność życiowa. Jest to objętość powietrza wydychana maksymalnie szybko aż do całkowitego opróżnienia płuc.

·         IC – pojemność wdechowa. Jest to objętość powietrza, którą  wdycha się podczas maksymalnego wdechu  rozpoczynanego po zakończeniu spokojnego wydechu. Czyli jest to suma objętości oddechowej i wdechowej zapasowej.(IC=TV+IRV).

Statyczne wielkości spirometryczne: objętości (RV, ERV, TV, IRV) i pojemności (FRC, VC, IC, TLC) oddechowe

Prawidłowe wartości objętości i pojemności płuc.

Ogólnie biorąc, objętości płuc kobiet są mniejsze od objętości płuc mężczyzn, przy porównywalnym wieku i masie ciała.

Składowe szybkości przepływu

·         PEF – szczytowy przepływ wydechowy. Jest to liczba litrów powietrza którą wydychałoby się w ciągu sekundy lub minuty .

·         FEV1-  natężona objętość wydechowa  pierwszosekundowa. Jest to objętość powietrza wydychanego w pierwszej sekundzie natężonego wydechu. FEV1 jest miarą szybkości opróżniania się płuc.

·         FEV1%VC jest to stosunek FEV1 do pojemności życiowej płuc i wskaźnik ten nosi nazwę wskaźnika Tiffenau

Niekiedy wskaźnik FEV1 jest wyrażany jako odsetek natężonej pojemności życiowej (FVC) i wówczas ma symbol FEV1%FVC. FVC jest objętością powietrza usuniętego z płuc podczas całego natężonego wydechu i mierzy się ją podczas tego samego manewru natężonego wydechu, podczas którego mierzy się FEV1.

·         MEF – maksymalny przepływ wydechowy w wybranych momentach natężonego wydechu. MEF75 oznacza szybkość przepływy powietrza podczas natężonego wydechu po wydychnięciu 25% pojemności życiowej. MEF 50 i MEF 25 oznaczają odpowiednio szybkości przepływu powietrza w momencie wydychania 50 i 75% FVC. Pomiary MEF  należą do tzw. Testów drobnych oskrzeli.

Najczęstsze błędy i ich następstwa

·         Jeżeli wdech nie jest maksymalny, obniżone są obydwie zmienne- FVC i FEV1. Powoduje to duże różnice1 wyników miedzy pomiarami. Wynik badania może fałszywie sugerować obniżenie rezerw wentylacyjnych  typu restrykcyjnego.

·         Jeżeli początek wdechu nie jest maksymalnie silny, obniża się FEV1% FVC. Wynik badania może fałszywie sugerować obniżenie rezerw wentylacyjnych typu obturacyjnego.

·         Jeżeli wydech nie jest kontynuowany  do 6 sek to u osób z obturacją oskrzeli, czyli utrudnieniem wydechu, dochodzi do fałszywego obniżenia wartości  FVC. Powoduje to sztuczne zawyżenie wskaźnika FEV1% FVC  i w następstwie nierozpoznanie lub niedoszacowanie istniejącej obturacji oskrzeli.

Przeciwwskazania  do badania spirometrycznego

              Badanie spirometryczne wymaga od badanego wysiłku fizycznego znacznie zwiększającego ciśnienie w klatce piersiowej  i jamie brzusznej. Z tego powodu poniższe choroby są przeciwwskazaniem do wykonania badania

·         Tętniak aorty piersiowej lub brzusznej

·         Odma opłucnowa ( 1 miesiąc )

·         Operacja okulistyczna ( 1 miesiąc)

·         Świeże zaburzenia rytmu serca,

·         Krwioplucie o nieznanej przyczynie ,

·         Bóle uniemożliwiające prawidłowe wykonanie badania

Restrykcja- restrykcji mówimy wówczas kiedy obniżony jest wskaźnik VC, FVC i może być obniżony FEV1.Pozostałe parametry są w normie.

Przy restrykcji dochodzi  do zmniejszenia rozszerzalności oddechowej płuc. Rozszerzalność może być zmniejszona przez:

·         Zmniejszenie ruchomości kl. piersiowej( choroby układu kostno-stawowego, zniekształcenia klatki  piersiowej (klatka lejkowata kurza),skrzywienie kręgosłupa, choroby reumatyczne ZZSK, RZS w zaawansowanym stanie

·         Zrosty przepony

·         Choroby i uszkodzenia ukł. Nerwowego, neuralgia miedzyżebrowa, Polineuritis (Zapalenie mięśni)

·         Choroby opłucnej

·         Choroby tk płucnej –swoiste i nieswoiste ( marskość płuca, ropnie guzy nowotworowe, czy utrata tk  płucnej w skutek resekcji

     Obturacja- polega na ograniczeniu przepływu przy zachowanych objętościach. Główną cechą obturacji jest obniżenie  FEV1% VC, PEF, MEF50, MEF 25

           Obturacja  jest to zmniejszenie przepływu przez drogi oddechowe.

Czynniki obturacyjne:

·         Zwężenie ,skurcz mięśniówki oskrzelowej-dychawica oskrzelowa- astma

·         Zaleganie wydzieliny w drogach oddechowych np. przewlekły nieżyt oskrzeli, rozedma płuc.

·         Utrata tk elastyczno-mięsniowej ścian oskrzeli np.  rozstrzenie oskrzeli.

Mieszany – typ polega  na tym, że jest restrykcja i obturacja, ale jest przewaga    

    jednego z nich i jedno przechodzi w drugie.

Z punktu widzenia patofizjologii obturacja definiowana jest jako zmniejszenie wskaźnika Tiffeneau FEV1% VC poniżej dolnej granicy normy wyliczonej na podstawie odpowiedniej dla wieku wartości należnej.

Z powodów edukacyjnych  zaleca się używanie prostej spirometrycznej klasyfikacji ciężkości choroby, z podziałem na 4 stadia. Badanie spirometryczne jest niezbędne do rozpoznania choroby  i pozwala określić zaawansowanie zmian patologicznych.

Stadium I: lekka POCHP – charakteryzuje się niewielkim ograniczeniem przepływu powietrza przez drogi oddechowe (FEV1 / FVC <0,70 ; FEV1 ≥80% wartości należnej). Może występować przewlekły kaszel i odksztuszanie plwociny.

Stadium II umiarkowana POCHP- charakteryzuje się narastającym ograniczeniem przepływu  powietrza przez drogi oddechowe (FEV1 / FVC<0,70; 50% ≤ FEV1< 80 % wartości należnej), zwykle z dusznością  wysiłkową, mogą też występować kaszel i odksztuszanie plwociny.

Stadium III ciężka POCHP  charakteryzuje się jeszcze większym ograniczeniem przepływu powietrza przez drogi oddechowe (FEV1/FVC<0,70; 30%≤FEV1<50% wartości należnej),większym nasileniem duszności, mniejszą wydolnością wysiłkową, zmęczeniem powtarzającymi się zaostrzeniami które mają wpływ na jakość życia pacjenta.

Stadium IV bardzo ciężka POCHP- charakteryzuje się bardzo dużym ograniczeniem  przepływu powietrza przez drogi oddechowe(FEV1/ FVC<0,70; FEV1<30% wartości należnej lub FEV1<50%wartości należnej i przewlekła niewydolność oddechowa).