Pokrzywa
Pokrzywa zwyczajna – Urtica dioica L
Pokrzywa zwyczajna – Urtica dioica L.
Bylina ta należy do rodziny Pokrzywowatych (Urticaceae), rośnie prawie na całym globie oprócz strefy tropikalnej. W Polsce można ją spotkać wszędzie: w ogrodach, zaroślach, na polanach, przydrożach i pastwiskach. Dobrze czuje się w ziemiach bogatych w sole mineralne. Jest to roślina przeważnie dwupienna, wytwarzająca rozłogi. Łodyga czworokanciasta, wzniesiona, do 1,5 m wysoka, częściowo rozgałęziona, ulistniona naprzeciwległe. Liście ogonkowe dorastające do 15 cm długości, z wolnymi równo wąsko lancetowatymi przylistkami. Blaszka liściowa o sercowatej nasadzie, na końcu zaostrzona, z brzegu grubo ząbkowana. Kwiaty niepozorne, jednopłciowe, zebrane w zwisające grona. Powierzchnia pokrzywy pokryta jest włoskami parzącymi i mniejszymi włoskami szczeciniastymi.
Surowiec
Do celów terapeutycznych pozyskuje się od czerwca do września dobrze rozwinięte liście i suszy w warunkach naturalnych w miejscu przewiewnym i zacienionym. Surowcem jest liść pokrzywy – Folium Urticae. Niekiedy ścina się lub kosi całe pędy nadziemne i po lekkim przewiędnięciu obrywa liście i suszy. Trochę zwiędnięte rośliny są nieco mniej parzące. Równorzędnego surowca dostarcza pokrzywa żegawka – Urtica urens L., roślina jednoroczna, rosnąca w Polsce pospolicie koło domostw i w ogrodach. Jesienią lub wczesną wiosną wykopuje się korzenie i rozłogi pokrzywy zwyczajnej, myje i suszy w suszarni ogrzewanej w temp. do 40°C. Uzyskuje się jako surowiec korzeń pokrzywy – Radix Urticae. Liście i korzenie przechowuje się w szczelnym opakowaniu w miejscach suchych, chłodnych i ciemnych.
<="" h5="">
W pokrzywie wykryto kwasy organiczne (m.in. glikolowy i glicerowy), witaminy (m.in. C, K, B2 i kwas pantotenowy), flawonoidy, garbniki, karotenoidy, ksantofil, chlorofile A i B (do 0,75%), protoporfiryny, fitosterole (jak β-sytosterol), niewielkie ilości olejku eterycznego, związki aminowe (m.in. histaminę, acetylocholinęi serotoninę), kwasy organiczne, jak mrówkowy, ponadto nie ustalone bliżej związki zwiększające odporność organizmu na infekcje. Są też sole mineralne, a w nich różne pierwiastki śladowe. We włoskach parzących wykryto składniki lotne, jak 2-metyloheptenon i antofen. Korzenie pokrzywy mają w składzie kwasy organiczne, fitosterol, lecytynę, substancje woskowe i śluzowe jak i sole mineralne.
<h5działanie< h5="">
Pokrzywa – Apteka natury
Wyciągi z pokrzywy tylko lekko podnoszą dobową ilość wydalanego moczu, ale dzięki hamowaniu resorpcji zwrotnej wyraźnie zwiększają likwidowanie chlorków, mocznika i toksycznych produktów przemiany materii. Z tego względu pokrzywa uważana jest za zioło które „czyszczące krew”. Zauważono także wyraźne działanie na procesy przemiany materii, na co ma wpływ, z jednej strony, ogromny pakiet witamin, które mogą uzupełniać niewielkie niedobory, występujące przede wszystkim na wiosnę u dzieci, młodzieży i osób w wieku podeszłym, z drugiej strony – duża zawartość soli mineralnych, a wśród nich różnych pierwiastków śladowych, które są koniecznymi składnikami enzymów i hormonów ustrojowych uczestniczących w procesach przemiany materii.
Zarówno liście, jak i korzenie pokrzywy mają wpływ na obniżenie ciśnienia krwi, co wynika częściowo z ich działania moczopędnego, a także z rozkurczowego wpływu na mięśnie naczyń krwionośnych. Sprzyja to lepszemu ukrwieniu, obfitszemu doprowadzeniu tlenu i szybszemu odprowadzeniu metabolitów. Odwary z pokrzywy mają także działanie przeciwkrwotoczne, zapobiegające drobnym krwawieniom z naczyń włosowatych w układzie pokarmowym, za sprawą nie tylko witaminy K, która występuje w surowcu w dość pokaźnej ilości, ale również flawonoidom i garbnikom. Pokrzywa wpływa na zwiększenie ilości hemoglobiny i liczbę czerwonych krwinek, podobnie jak to się dzieje po specyfikach zawierających związki żelaza.
Przetwory z liści pokrzywy zwiększają wydzielanie soku żołądkowego, mają także lekkie działanie żółciopędne. Sprzyjają trawieniu, przyswajaniu pokarmów i wpływają na prawidłowy przebieg procesów przemiany materii. Zmniejszają stany zapalne układu pokarmowego i zapobiegają mało nasilonym biegunkom. Duże znaczenie ma pobudzający wpływ pokrzywy na czynność wydzielniczą trzustki, fakt tym bardziej godny podkreślenia, iż niewiele jest ziół o takich właściwościach. Pokrzywa obniża lekko poziom cukru we krwi i wykazuje synergizm z innymi surowcami zielarskimi o działaniu przeciwcukrzycowym.
W liściach i korzeniu pokrzywy wykryto niedawno istnienie czynników pobudzających wytwarzanie interferonu i antygenów wirusowych, substancji, które chronią nasz organizm przed działaniem wirusów, a pośrednio przed tymi rodzajami nowotworów, które są wywołane wtargnięciem do komórek odpowiednich wirusów onkogennych. Wodne wyciągi stosowane zewnętrznie działają lekko drażniąco na owłosioną skórę głowy i, jak się przyjmuje, sprzyjają większemu wzrostowi włosów. Korzeń pokrzywy działa bardziej moczopędnie niż liście i lepiej usuwa chlorki, mocznik oraz trujące produkty przemiany materii. Ma również korzystny wpływ na mieszki włosowe oraz gruczoły potowe i łojowe.
Działania niepożądane
Warto nadmienić, że przetwory z pokrzywy są pozytywnie tolerowane przez większość ludzi, niekiedy jednak u nielicznych osób większe dawki wyciągu z pokrzywy mogą wywołać reakcje uczuleniowe, podrażnienie żołądka, obrzęk i skąpomocz. Po zastosowaniu zewnętrznym (np. woda pokrzywowa) bardzo rzadko występują odczyny alergiczne.
Zastosowanie pokrzywy
Wyciągi z liści pokrzywy używa się w lekkich stanach zapalnych dróg moczowych oraz układu pokarmowego, zbyt małym wydalaniu moczu, a wspomagająco w kamicy moczowej i skazie moczanowej, chorobie reumatycznej oraz niektórych chorobach skóry, zwłaszcza wieku młodzieńczego. Liście wchodzą w skład granulatu Reumogran i mieszanki ziołowej Reumosan. Stosuje się je w chorobie reumatycznej i skazie moczanowej. Pokrzywę podaje się również w łagodnie przebiegających biegunkach różnego pochodzenia, nieżycie żołądka i jelit, a przede wszystkim w nieżycie śluzowo-błoniastym jelit, oprócz tego pomocniczo w nieznacznych krwawieniach w układzie pokarmowym.
Odwary z pokrzywy podaje się w niektórych przypadkach złej przemiany materii, wynikających z braku niektórych mikroelementów. Można je podawać dawcom krwi, wykazującym okresowo zwiększone zapotrzebowanie na jony żelaza. Razem z innymi surowcami zielarskimi o podobnym działaniu pokrzywę można stosować we wstępnym okresie cukrzycy. Liść pokrzywy jest składnikiem mieszanki ziołowej Diabetosan o działaniu przeciwcukrzycowym. Odwary z pokrzywy podaje się zewnętrznie do obmywań owłosionej skóry głowy w łupieżu i łojotoku, a także do irygacji w zapaleniu pochwy i upławach. Liść pokrzywy wchodzi w skład mieszanki ziołowej Vagosan, używanej do irygacji i przemywań w niektórych dolegliwościach kobiecych. Korzystniejsze wyniki w usuwaniu łupieżu i łojotoku daje korzeń pokrzywy. Wyciąg płynny z tego surowca jest składnikiem preparatu Seboren.
Przetwory
Odwar z liści pokrzywy: 2-2 1/2 łyżki liści zalać 2 szklankami wody gorącej i gotować łagodnie pod przykryciem 5 min. Odstawić na 10 min i przecedzić do termosu. Pić 1/2-2/3 szklanki 2-3 razy dziennie po posiłkach jako środek wspomagający przemianę materii. Także w niedokrwistości w okresie 2-3 tygodni, przyjmując zarazem drażetkę witaminy B1, ponadto jako środek moczopędny, ogólnie odtruwający i zwiększający wydzielanie soku trzustkowego. Stosować u dzieci w braku odporności na infekcje, zależnie od wieku 1-2 łyżeczki 3 razy dziennie, dzieciom starszym 1-2 łyżki odwaru.
Urtica-fix: 1 torebkę na szklankę wody wrzącej. Szklankę przykryć i naparzać5-10 min. Stosować jak odwar.
Miód pokrzywowy: sproszkować równe ilości liści pokrzywy i liści orzecha włoskiego w młynku elektrycznym. Do 500 g miodu płynnego i ogrzanego dodać 3-4 łyżki sproszkowanych ziół i dokładnie wymieszać. Stosować doustnie po 1 łyżeczce do 1 1/2 łyżeczki 2-3 razy dziennie po posiłkach jako lek wzmacniający mechanizmy obronne organizmu. Zalecany przede wszystkim dla kobiet jako profilaktyczny w zagrożeniu rakiem sutka.
Zioła wątrobowe dla rekonwalescentów: zmieszać po 50 g liści pokrzywy, korzenia łopianu i liści babki lancetowatej oraz po 25 g ziela krwawnika, liści mięty pieprzowej i kory kruszyny. Zalać 1 1/2 łyżki ziół 2 szklankami wody wrzącej i naparzać pod przykryciem 20 min. Odstawić na 5 min i przecedzić. Pić 3-4 razy dziennie po 1/2 szklanki między posiłkami po przebytym wirusowym zapaleniu wątroby w końcowym okresie 5-8 miesięcy zdrowienia. Również w nieżycie żołądka i jelit oraz dróg żółciowych.
Zioła w chorobie jelit: zmieszać po 50 g liści pokrzywy i ziela krwawnika oraz po 25 g kłącza wężownika (lub kłącza pięciornika kurzego ziela), ziela poziewnika, ziela rdestu ptasiego i korzenia lukrecji. Zalać 2-3 łyżki ziół 3 szklankami wody letniej i pozostawić do spęcznienia na 1 godzinę. Ogrzać powoli do wrzenia i po 5 min przecedzić. Pić 3-4 razy dziennie po 2/3 szklanki jako środek przeciwkrwotoczny, przeciwzapalny, przeciwbiegunkowy oraz w stanach zapalnych jelit, zwłaszcza we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego wraz z codziennymi wlewami doodbytniczymi wyciągu ziołowego. Równocześnie przyjmować po drażetce witaminy B1 i po drażetce Vitaralu.
Zioła w osłabieniu potencji: zmieszać po 50 g liści pokrzywy, kwiatów nagietka i ziela krwawnika oraz po 25 g owoców głogu, ziela dziurawca i korzenia lukrecji. Zalać 2 łyżki ziół 2 szklankami wody gorącej i postawić na parze na 20 min pod przykryciem. Odstawić na 10 min i przecedzić. Pić 1/2-2/3 szklanki 3-4 razy dziennie między posiłkami. Działają ogólnie wzmacniająco. Równocześnie stosować po kapsułce witaminy E trzy razy dziennie.
Źródło: Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie – Aleksander Ożarowski i Wacław Jaroniewski
zbyszekg4